ျမန္မာ႔ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈ ေစ်းကြက္

 ေက်ာက္သင္ပုန္း

 

ျမန္မာ႔ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈ ေစ်းကြက္
----------------------------------
Stock Market အဘယ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာသနည္း။ ကမာၻ႔ဖြံ႕ျဖိဳးျပီးႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ေငြေၾကးေစ်းကြက္ (Financial Markets) သည္ ေန႔စဥ္ႏွင့္အမွ် ၀ယ္ယူျခင္း၊ ေရာင္းခ်ျခင္းမ်ားျဖင့္ စီးပြားေရး က႑ာေပါင္းစုံတြင္ ေတြ႔ရွိရမည္ျဖစ္ျပီး Financial Market ဟုဆိုလွ်င္ အဓိက ေစ်းကြက္ေလးခုသာရွိပါတယ္။

(1) Money Market
(2) Capital Market
(3) Forex Market
(4) Credit Market

Money market တြင္ ႏုိင္ငံအသီးသီးတြင္ ရွိေသာ Interbank (Central Bank) မ်ားရဲ႕ အစိုးရေငြတိုက္စာခ်ဳပ္မ်ား Bankers ေတြရဲ႕ Deposit တင္ထားတဲ႔ စာခ်ဳပ္ေတြစတဲ႔ အစိုးရကိုင္တြယ္ စိုးမိုးေသာ ေငြေၾကးေစ်း ကြက္ျဖစ္ပါတယ္။ အဓိက London Interbanked Offered Rate (LIBOR) Group ကို ျဖတ္ရပါတယ္။ သင့္ေလ်ာ္တဲ႔ စည္းမ်ဥ္းေတြ ႏႈန္းထားေတြ သတ္မွတ္ေပးထားပါတယ္။

Forex Market ဟာ အဓိက ႏုိင္ငံျခား ေငြလဲလွယ္ျခင္း Foreign Currecy Exchange ကိုကစားပါတယ္။ Players ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ Interbank (wholesales) နဲ႔ Client (Retail) ဆိုျပီးရွိပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ Central Bank of Myanmar (CBM) လည္း ေန႔စဥ္ Interbank Foreign Exchange Market ကို ၀င္ကစားပါတယ္။ ေရာင္းမယ္႔၀ယ္မယ္႔ Bid-Ask Quotation price တင္ရပါတယ္။ Units Amount ျပရပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ Cross Rates ကို ပါးပါးနပ္နပ္ကစားႏုိင္မွ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားမ်ားရပါတယ္။ ဒါကို Triangular Arbitrage လို႔ေခၚပါတယ္။ ဥပမာ New York က Citibank ရဲ႕ မူရင္း ေငြေၾကးဟာ Dollar (USD) ျဖစ္ပါတယ္။ London က Barclays Bank ရဲ႕ မူရင္းေငြေၾကးဟာ Sterling Pound (GBP) ျဖစ္ပါတယ္။ Frankfurt က Deutsche Bank က Euro (EUR) ျဖစ္ပါတယ္။ က်ေနာ္က Citibank ကဆိုပါစို႔ USD 1,000,000 နဲ႔ ယေန႔ USD 1 ကို GBP 0.64 ေပါက္တယ္ဆိုပါစို႔ Barclays Bank မွာ လဲလိုက္ျပီဆိုပါေတာ႔ GBP 640,000 ရရွိမွာျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ Deutsche Bank က GBP 1 ကို EUR 1.44 ေပါက္ေစ်းရွိတယ္ဆိုပါစုိ႔ လဲလုိက္မယ္ဆို EUR 921,600 ရရွိမွာျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ဖန္ Deutshe Bank ကေန Citibank ကို EUR 1 ကို USD 1.09 ႏႈန္းနဲ႔လဲမယ္ဆိုရင္ USD 1,004,544 ျပန္လည္ရရွိမွာျဖစ္ပါတယ္။ အက်ိဳးအျမတ္အေနနဲ႔ USD 4,544 ရရွိမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကို Forex ရဲ႕ Arbitrage Profits လို႔ေခၚပါတယ္။ Government က Intervention လုပ္တဲ႔အတြက္ Managed Float လို႔ေခၚျပီး အျပင္မွာ အမ်ားျပည္သူ ၀ယ္က်ေရာင္းက်တာကို Free Float လို႔ေခၚပါတယ္။ ဒါက Forex ရဲ႕ အၾကမ္းဖ်ဥ္း အႏွစ္သာရပါ။

Capital Market တြင္ Primary market ႏွင့္ Secondary market ရယ္လို႔ ရွိပါတယ္။ ဒီ Capital Market ဟာ တနည္းအားျဖင့္ Stock Market လို႔ေခၚပါတယ္။ Primary market မွာ new securities (new financial assets) ကို အဓိကထားလုပ္ကိုင္တဲ႔ေစ်းကြက္ျဖစ္ျပီး Stock ေတြ Bond ေတြ အမ်ားစုပါ၀င္ပါတယ္။ New securities ေတြကို Private Company မွ Public Company အျဖစ္ေျပာင္းေတာ႔မယ္႔ Company (သို႔) Corporation ဟာ အမ်ားျပည္သူသိရွိေအာင္ အစကနဦး ကမ္းလွမ္းျခင္း Initial Public Offering (IPO) လုပ္ရပါတယ္။ ဒီျဖစ္စဥ္မတိုင္ခင္မွာ Due-dilligence (DD) ဆိုတဲ႔ အေရးၾကီး ေဆြးေႏြးညိွႏႈိင္းမႈ မ်ားစြာလုပ္ရပါတယ္။ Company ေတြ Corporation ေတြ Merger (ေပါင္းက်) Acquisiton (၀ယ္က်) တဲ႔အခါမွာလည္း လုပ္ရပါတယ္။ Financial Audit Firms ေတြ Legal Lawers ေတြ Management Audit အစ သက္ဆုိင္ရာ Audit ေပါင္းမ်ားစြာ နဲ႔ Securities Firms ေတြဟာ ညိွႏႈိင္းေဆြးေႏြးျပီး Company ရဲ႕ Assets ေတြ ပုိင္ဆုိင္မႈ မွန္ကန္မႈရွိမရွိကအစ အေသးစိတ္စစ္ေဆးရပါတယ္။ ဒီျဖစ္စဥ္အတြင္းမွာ တာ၀န္ခံတစ္ဆင့္ေရာင္းခ်မယ္႔ Securities Firms ေတြဟာ Underwriting ဆိုတဲ႔ Firm commitment, Best effort, Standby agreement စသျဖင့္ လုိက္နာရမည္႔ ပုဒ္ေတြကို ကတိက၀တ္ျပဳရပါတယ္။ ရရွိလာတဲ႔ ညိွႏႈိင္းေဆြးေႏြးမႈ အေျဖဟာ Prospectus လို႔ေခၚတဲ႔ Company လုပ္ငန္းလမ္းညႊန္ရွင္းတမ္းအေနနဲ႔ ေပၚထြက္လာပါေတာ႔တယ္။ လုပ္ငန္းရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈ Risk ရွိမရွိ၊ Company ရဲ႕ Short-term & Long-term ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈ အက်ိဳးအျမတ္ရရွိမႈကအစ ရွင္းတမ္းထုတ္ရပါတယ္။ ဒါဟာ Primary Market မွာ Private Company ကေန Public Stock Market ထိ ေရာက္ရွိပုံ အဆင့္ဆင့္ျဖစ္ပါတယ္။ Issue စလုပ္တဲ႔ အဆင့္မို႔ Issuing Market လုိ႔လည္းေခၚၾကပါတယ္။ Secondary Market မွာေတာ႔ ေစ်းကြက္ထဲမွာ တည္ျငိမ္ျပီး ျဖစ္တဲ႔ Stock ေတြကို ၀ယ္ေရာင္းလုပ္ၾကတဲ႔အတြက္ Trading Market လို႔လည္း ေခၚၾကပါတယ္။

Stock Market ထဲေနာက္ထပ္ကြဲျပားတာတစ္ခုက Exchange Market နဲ႔ OTC Market (Over-the-counter) ပါပဲ။ Exchange Market က Securities Exchange Commission ကတရား၀င္သတ္မွတ္ထားတဲ႔ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းႏွင့္အညီ Listed တင္ထားတဲ႔ Market ျဖစ္ပါတယ္။ Corporation ၾကီးေတြ လုပ္ငန္းၾကီး Company ၾကီးေတြပါပါတယ္။ Listed မတင္ထားတဲ႔ Company က Stock ေတြမ၀ယ္ပါဘူး။ US မွာ (S&P 500) ဟာ Listed ထဲမွာမွ အၾကီးဆုံး Corporation ေတြရဲ႕ Stock ေတြကို ၀ယ္တဲဲ႔ေရာင္းတဲ႔ Market ျဖစ္ပါတယ္။ Transaction Costs မ်ားပါတယ္။ Risk ေတာ႔ အရမ္းနည္းပါတယ္။

အေမရိကန္ဘီလွ်ံနာ သူေဌးၾကီး Warren Buffet ဟာ Berkshire Hathaway Investment Company ကို တည္ေထာင္ျပီး အစကနဦး OTC Market ကေနခ်မ္းသာလာလိုက္တာ သူ႔ေနာက္ကလိုက္ျပီး USD 2,000 ထည္႔၀င္ခဲ႔တဲ႔သူဟာ ယေန႔မွာ USD 20 million ထိ ပိုင္ဆိုင္မႈေတြ ၾကြယ္၀လာခဲ႔ပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ Coca Cola တစ္ဗူးေသာက္တိုင္း သူ႔ကို ၉ ရာခိုင္ႏႈန္းေပးရတဲ႔အထိ Cocal Cola ရဲ႕ ၉ရာခို္င္ႏႈန္းကို ပိုင္ဆိုင္ျပီး General Motor ရဲ႕ ရွယ္ယာ ၁၅ရာခိုင္ႏႈန္းကို ပို္င္ဆိုင္ထားပါတယ္။ မက်ြမ္းက်င္ရင္ Risk အရမ္းမ်ားတဲ႔ Market ျဖစ္ပါတယ္။ OTC Market က တကယ္ေတာ႔ Exposure Market ပါ ေက်ာက္တြင္းမွာ ေက်ာက္တူးသလိုပဲ။ လက္ရွိ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ Public Companies ေပါင္း (၈၀)ရွိပါတယ္။ ဂုဏ္သိကၡာအရ အမ်ားျပည္သူဆိုတဲ႔ ဂုဏ္ပုဒ္အရ Stock Exchange ထဲကို ေရာက္လာၾကပါလိမ္႔ဦးမယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ Private လုပ္ေနတဲ႔ လုပ္ငန္းရွင္ေတြလည္း Venture Capital (VC) Funds ေတြဆီ က ေငြေၾကးအကူအညီေတြယူ လုပ္ငန္းေတြတိုးခ်ဲ႕နဲ႔ Public Company ျဖစ္ေအာင္ ၾကိဳးစားေနတဲ႔သူေတြလည္းရွိပါတယ္။

ယခု Yangon Stock Exchange (YSE) ကို Myanmar Economic Bank က ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈ ၅၁ ရာခိုင္ႏႈန္းထည္႔၀င္ျပီး Japan's Daiwa Institute of Research Ltd က ၃၀ဒသမ၂၅ရာခိုင္ႏႈန္း Japan Exchange Group က ၁၈ဒသမ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္း အသီးသီးထည္႔၀င္ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံထားပါတယ္။ Myanmar Securities Exchange Commission ကေတာ႔ Securities Business Firms ၅၇ခုကို လုိင္စင္ခ်ထားေပးျပီးျဖစ္တယ္။ Underwriters ၂၀၊ Advisory ၃၀ နဲ႔ Broker နဲ႔ Dealer ၇ခု ဆိုျပီး အသီးသီးလုိင္စင္ ခ်ေပးထားပါတယ္။ လိုင္စင္ေၾကးေတြကေတာ႔ Underwriters ေတြ က ေဒၚလာ ၁၅ သန္း၊ Advisory ေတြက ေဒၚလာ သုံးေသာင္း၊ Dealers ေတြက ေဒၚလာ ၁၀သန္း၊ Brokers ေတြက ေဒၚလာ ၇သန္းဆိုျပီး အသီးသီးသတ္မွတ္ထားပါတယ္။ Deposit Fees အေနနဲ႔ ကနဦး ၁၀ရာခိုင္ႏႈန္းသတ္မွတ္ထားပါတယ္။ ဒီလုိင္စင္ေၾကးေတြဟာ အာဆီယံေဒသတြင္းမွာ အျမင့္ဆုံးလို႔ေတာင္ သတ္မွတ္လို႔ရႏုိင္ပါတယ္။ Advisory လုိင္စင္ေၾကးက်ေတာ႔ အရမ္းနည္းပါးလွတဲ႔အတြက္ Apply ရတဲ႔သူ ၃၀ ေတာင္ရွိတာေတြ႔ရပါမယ္။ ေနာက္ျပီး သီလ၀ါလို စက္မႈဇုန္ေတြေအာင္ျမင္လာရင္ YSE နဲ႔အျပိဳင္ Thilawa Exchange Market ေတြ ေနာက္ ၁၀ႏွစ္ ႏွစ္ ၂၀ ေလာက္မွာ ေတြ႔ရလိမ္႔ မယ္လို႔ထင္ပါတယ္။

တကယ္ေတာ႔ ျမန္မာျပည္ဟာ သူမ်ားေတြေနာက္မွ Stock Market စခဲ႔ရတာမဟုတ္ပါဘူး အဂၤလိပ္ေခတ္ ၁၉၃၀ ၀န္းက်င္ေလာက္က Rangoon Stock Exchange (RSE) အေနနဲ႔ အိႏၵိယလက္ေအာက္ခံ ဘုံေဘေစ်းကြက္တို႔နဲ႔အတူတည္ရွိခဲ႔ဘူးပါတယ္။ ဆိုရွယ္လစ္ အစိုးရ မလဆတက္လာျပီး ဦးေန၀င္း ျပည္သူပိုင္လုပ္ပစ္ခဲ႔ျပီးေနာက္ ပုိင္း ႏွေျမာတသစြာ RSE က ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ႔တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက Capital Stock Market ေတြရဲ႕ Basic History ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။

အကယ္လို႔မ်ား Stock Market စျပီဆိုပါစို႔။ က်ေနာ္တို႔ေတြ အရႈံးအျမတ္ ဘယ္လိုတြက္ခ်က္ျပီး ၀ယ္က်ေရာင္းက် ခန္႔မွန္းက်မွာလဲ။ အရမ္းအေရးၾကီးတဲ႔ အပိုင္းကို ေရာက္လာျပီေပါ႔။ Stock Valuation ေပါ႔။ ဆိုက်ပါစို႔ က်ေနာ္တို႔က Company တစ္ခုရဲ႕ Share ေတြ ၀ယ္လိုက္ပါျပီ။ က်ေနာ္တို႔ေတြ အက်ိဳးအျမတ္ေတြအေနနဲ႔ ဘယ္လိုျပန္ရႏုိင္မလဲ။ နည္းလမ္းႏွစ္လမ္းရွိပါတယ္။ တစ္ခုက Company ရဲ႕ ႏွစ္စဥ္ Dividends အျမတ္ခြဲေ၀ေပးမႈက ရရွိႏုိင္သလို Stock Market ထဲမွာ ျပန္လည္ေရာင္းခ်ျခင္းကလည္း ရရွိႏုိင္ပါတယ္။ Dividends ႏွစ္စဥ္နဲ႔အမွ် တိုးတိုးရလာဖို႔ Dividents Growth ကိုေမွ်ာ္ေနရတာက Common Stock Valuation ျဖစ္ပါတယ္။ Company တစ္ခုရဲ႕ Stock Share ကိုပဲ စြဲစြဲျမဲျမဲေမွ်ာ္ကိုးေနရတာပါ။ ရာခို္င္ႏႈန္းမ်ားလာရင္ေတာင္ Company ရဲ႕ Board of Director (BOD) ေတာင္ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ Stock Market ထဲမွာ ၾကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ၀ယ္လိုက္ေရာင္းလိုက္လုပ္တာမ်ိဳးက် Preferred Stock Valuation လို႔ေခၚျပီး Company ရဲ႕ Shareholders အစစ္ေတြမဟုတ္တဲ႔အတြက္ Company တစ္ခုရဲ႕ အေရးၾကီးဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြကို Voting လုပ္ခြင့္ မရွိပါဘူး။ ဒါက ကိုယ္ Stock ၀ယ္တဲ႔အခါ ေရရွည္ေမွ်ာ္ကိုးရင္ Common Stock ေတြမွာ အရင္းအႏွီးထည္႔ျပီး စြန္႔စားခ်င္ေတာ႔ Preferred Stock ေတြမွာ ရင္းႏွီးသင့္ပါတယ္။

နိဂုံးခ်ဳပ္အေနနဲ႔ ေျပာရရင္ အကယ္လို႔မ်ား ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမယ္ဆိုရင္ မ်က္ကန္းစုံပစ္ ရင္းႏွီးတာမ်ိဳးမလုပ္ဘဲ ကိုယ္တိုင္လည္း ေလ႔လာၾကပါ၊ အျမင္က်ယ္က်ယ္ထားျပီး ရင္းႏွီးပါမွ ကိုယ္ေရြးခ်ယ္မႈေတြ မွန္ကန္ျပီး ေငြအိုးထမ္းေနတာကိုပဲ ျမင္ေနရမွာပါ။

Credit Aik Sai