ေဆးလိပ္ႏွင့္ ႏွလံုးေရာဂါ

20 November 2012 |By ရိုးရာေလး

ေဆးလိ္ပ္ မေကာင္းေၾကာင္း ေရးလြန္းလို႔ ေဆးလိပ္ကုမၸဏီ ေတြက အျမင္ကပ္ ေနေလာက္ျပီ ထင္ပါတယ္။ ႏွစ္စဥ္ စက္တင္ဘာလ ၂၈ ရက္ေန႔က ကမၻာ႔ႏွလံုးမ်ားေန႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာ႔ ႏွလံုးေစာင္႔ေရွာက္ေရး အဖြဲ႔ၾကီးမွ ဦးစီးၿပီး ႏွစ္စဥ္ က်င္းပေနတဲ႔ ဒီေန႔မွာ တစ္ခုခုေရး ခ်င္တာနဲ႔ ေဆးလိပ္ မေကာင္းေၾကာင္း ကိုပဲေရးဖို႔ ဆံုးျဖတ္ လိုက္ပါတယ္။ ဒီႏွစ္ ကမၻာ႔ႏွလံုး မ်ားေန႔ရဲ႔ ေဆာင္ပုဒ္ ကလည္း ႏွလံုး အႏၱရာယ္ သိရွိ ကာကြယ္ (Do you know your risk?) ဆုိေတာ႔ စာဖတ္သူ ေတြထဲ မွာ မသိတဲ႔သူ သိေအာင္ သိျပီးသားသူ ပိုျပီး သတိထား မိေအာင္ ဒီေခါင္းစဥ္ ေလးကို ေရြးခ်ယ္လိုက္ ပါတယ္။ သိျပီးသားသူဆို တဲ႔ထဲ မွာဆရာ၀န္ေတြက ထိပ္ဆံုးကပါ။ ကြၽန္ေတာ္ အခု စာသင္ ေနတဲ႔ေဆးရံုက ႏွလံုးအထူးကု ေဆးရံုၾကီး တစ္ခုပါ။
Ward တစ္ခုထဲမွာ အတူတူ အလုပ္လုပ္ ေနတဲ႔ လက္ေထာက္ ဆရာ၀န္ (၁၅) ေယာက္ခန္႔ ရွိပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႔ DUTY COAT ထဲမွာ ေဆးလိပ္ဘူး ကိုယ္စီ ရွိၾကပါတယ္။ မနက္ပိုင္း လူနာၾကည္႔ခ်ိန္ ျပီးတာနဲ႔ smoking zone (ေဆးလိပ္ေသာက္ ရန္ သတ္မွတ္ ထားေသာေနရာ) ကို ေျပးၾကတာပါပဲ။ သူတို႔အတြက္ လူနာၾကည္႔ခ်ိန္ (၁)နာရီ ေလာက္ကို ခက္ခက္ခဲခဲ ျဖတ္ေက်ာ္ခဲ႔ ရပံုပါပဲ။ ေနာက္ ပါေမာကၡၾကီး။ သူကေတာ႔ ေန႔လည္းပိုင္း စာသင္ခန္းမွာ (၄၅) မိနစ္စာ သင္ျပီး တာနဲ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္ နားခ်ိန္ ေပး ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ တစ္လိပ္ကုန္မွ စာသင္ခန္း ကို ျပန္လာ ပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြ ကိုယ္တိုင္ နစ္ကိုတင္း ရဲ႔ သားေကာင္ေတြ ျဖစ္ေန ၾကပါတယ္။ သာမန္ စာဖတ္ သူေတြကေတာ႔ ေဆးလိပ္နဲ႔ အသက္ရွဴ လမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာ ေရာဂါေတြ ဆက္ႏြယ္ေန တယ္ ဆိုတဲ႔ အေၾကာင္း သိျပီး ၾကမွာပါ။ ႏွလံုး က်န္းမာေရးနဲ႔ ပက္သက္ရင္ေတာ႔ သိတဲ႔သူ နည္းပါလိမ္႔မယ္ ငယ္ငယ္က ျမန္မာ့ရုပ္ျမင္သံၾကား မွာ ပညာေပး ဇာတ္လမ္းတိုေလး ၾကည္႔ဖူးပါတယ္။
က်န္းမာေရး ၀န္ၾကီး ဌာနကေတာ႔နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႔ တတ္နိဳင္သမွ် ပညာေပး ေနတာပါပဲ။ ႏွလံုးေရာဂါ ေတြျဖစ္ေစနိဳင္တဲ႔ အေျခခံ အေၾကာင္း အရင္းေတြထဲ မွာ ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္းက အဓိက အခ်က္ တစ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေန႔စဥ္ ေဆးလိပ္ ဘယ္ႏွစ္လိပ္ ေသာက္တယ္ ဆိုတဲ႔အခ်က္ က ႏွလံုးေရာဂါ ျဖစ္ပြား မွဳ အေပၚမွာ တိုက္ရိုက္ အက်ိဳး သက္ေရာက္ ပါတယ္။ မ်ားမ်ား ေသာက္ေလ ျဖစ္ဖို႔ အလားအလာ ပိုမ်ား ေလပါပဲ။ ေန႔စဥ္ ေဆးလိပ္တစ္ဘူး ကုန္ေအာင္ ေသာက္တဲ႔သူဟာ ေဆးလိပ္ လံုး၀ မေသာက္တဲ႔ သူနဲ႔ စာရင္ ႏွလံုး ေရာဂါ ျဖစ္နိဳင္ေျခ (၂) ဆ ပိုမ်ားပါတယ္ ေဆးလိပ္လည္း ေသာက္တယ္ သေႏၶ တားေဆး ေတြလည္း သံုးစြဲတယ္ ဆိုတဲ႔ အမ်ိဳးသမီး ေတြ အတြက္ေတာ႔ ျဖစ္နိဳင္ေျခပို မ်ားပါတယ္။ ေဆးလိပ္ ေသာက္တယ္ ဆိုတဲ႔ ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ တဆင္႔ခံ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း (secondhand smoke) လည္း ပါ၀င္ ပါတယ္။ ႏွစ္စဥ္ ႏွလံုးေရာဂါေၾကာင္႕ ေသဆံုးသူ ၃၅၀၀၀ ခန္႔ဟာ ဒီလို တဆင္႔ခံ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း ႏွင္႔ တိုက္ရိုက္ ဆက္စပ္ ေနတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ႏွင့္ ႏွလံုးေရာဂါ ဘယ္လို ဆက္စပ္ ေနသလဲ?
ေဆးလိပ္မွာ အဓိကပါ၀င္တဲ႔ နီကိုတင္းဓါတ္က
၁။ ႏွလံုးအတြက္ လိုအပ္တဲ႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ ရရွိမွဳ ကို နည္းပါးေစ ပါတယ္။
၂။ ေသြးဖိအားကို မ်ားေစျပီး ႏွလံုးခံုနွဳန္းကို ျမန္ေစပါတယ္။
၃။ ေသြးခဲေအာင္ အားေပးပါတယ္။
၄။ ႏွလံုးေသြးေၾကာ အပါအ၀င္ ေသြးေၾကာအားလံုး၏ နံရံမွ ဆဲလ္မ်ားကို ထိခိုက္ ပ်က္စီး ေစပါတယ္။
ေဆးလိ္ပ္ျဖတ္ျခင္း၏ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား
၁။ အသက္ကို ရွည္ေစပါတယ္။
၂။ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေသြးတိုးေရာဂါ ႏွင္႔ ကင္ဆာေရာဂါ မ်ားျဖစ္ပြားနိဳင္ေျခ ကို ေလ်ာ႔နည္း ေစပါတယ္။
၃။ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္း နာျခင္းမ်ား ကင္ေ၀းျပီး အေမာအပန္း ခံနိဳင္လာပါတယ္။
၄။ အသားအေရ တြန္႔ျခင္း၊ အရြယ္မတိုင္ခင္ အိုမင္း ရင္႔ေရာ္ျခင္း ကို ကာကြယ္ ေပးျပီး ႏုပ်ိဳေစပါတယ္။
၅။ အရသာခံ ျခင္း၊ အနံ႔ခံျခင္း စတဲ႔ အာရံုမ်ား ကို တိုးတက္ေစပါတယ္။
၆။ ေငြေၾကး အကုန္အက် သက္သာပါတယ္။
၇။ ေဆးလိပ္ေငြ႔ ကင္းစင္တဲ႔ ေပ်ာ္စရာ မိသားစုေလး ကို ပိုင္ဆိုင္နိဳင္ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ဘယ္လို ျဖတ္ၾကမလဲ ?
ေဆးလိပ္ မေကာင္းေၾကာင္း လည္းေျပာျပီးျပီ။ ေဆးလိပ္မေသာက္ရင္ ဘာေတြေကာင္းမယ္ ဆိုတာလည္း ေျပာျပီးျပီ။ ေဆးလိပ္ဘယ္လို ျဖတ္ရမလဲ ဆိုတဲ႔ ေမးခြန္းေတြကို ခဏခဏ အေမးခံရ ဖူးပါတယ္။ ေဆးလိပ္ ျဖတ္တယ္ဆိုတာ ဆရာ ေျပာသေလာက္ မလြယ္ပါဘူးဆိုတဲ႔ သူေတြလည္း ၾကံဳဖူးပါတယ္။ မလြယ္ဘူးဆိုတာ ကိုယ္တိုင္ မေသာက္ေပမယ္႔ ရိ္ပ္စား မိပါတယ္။ သို႔ေပမယ္႔လည္း မိမိ ေကာင္းက်ိဳး၊ မိသားစု ေကာင္းက်ိဳး ေရွ႔ရွဴျပီး ၾကိဳးစား သင္႔ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ျဖတ္မယ္လို႔ ဆံုးျဖတ္တဲ႔ အခါမွာ မိမိကိုယ္တိုင္က ျပတ္သားဖို႔ လိုပါတယ္။ လိုလိုခ်င္ခ်င္ ရွိရပါမယ္။ ရည္းစားက ျဖတ္ခိုင္းလို႔ ဆိုတာထက္ မိမိကို္ယ္တိုင္ မေသာက္သင္႔ေတာ႔ဘူး၊ ျဖတ္ကို ျဖတ္ရမယ္ ဆိုတာမ်ိဳး ျဖစ္သင့္ပါတယ္။ ပထမဆံုး လုပ္ရမွာက ေဆးလိပ္ ျဖတ္မယ္႔ေန႔ကို ေရြးရပါမယ္။ ဒီေန႔ ျဖတ္ရမယ္လို႔ မဆိုလို ပါဘူး။ ဥပမာ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္ေန႔ ေဆးလိပ္ျဖတ္မည္ ဆိုတာမ်ိဳးေပါ႔။ ရက္ေရြးျပီးရင္ တိတိက်က် လုပ္ရ ပါမယ္။ ဘာအေၾကာင္းနဲ႔ မွ ရက္ေနာက္ဆုတ္ သြားတာမ်ိဳး မျဖစ္သင့္ပါဘူး။
၁။ ဘာေၾကာင္႔ ေဆးလိပ္ျဖတ္ဖို႔ ေရြးခ်ယ္ခဲ႔တယ္ ဆိုတာ ေရးသားျပီး ေန႔စဥ္ ျပန္ျပန္ ဖတ္ပါ။ ဥပမာ ေဆးလိပ္ရဲ႔ ဆိုးက်ိဳး ေတြကို ေရးခ်ျပီး ေန႔စဥ္ ျပန္ သတိရေအာင္ ဖတ္ပါ။
၂။ ဘာလို႔ အခ်ိန္ေတြ မွာေဆးလိပ္ ေသာက္တယ္၊ ဘာေၾကာင္႔ ေဆး လိပ္ေသာက္တယ္၊ ေဆးလိပ္ ေသာက္တဲ႔ အခ်ိန္ေတြမွာ ဘာေတြ လုပ္ေနတယ္ ဆိုတာကို စာရြက္နဲ႔ ေရးခ်ျပီး မိမိ ေဆးလိပ္ ေသာက္ရ ျခင္း အေၾကာင္းအရင္း ကို ဆန္းစစ္ပါ။
၃။ လံုး၀ အျပီးအပိုင္ မျဖတ္ခင္ ေသာက္ေနက် အခ်ိန္ေတြမွာ မေသာက္ဘဲ ေနၾကည္႔ပါ။ ဥပမာ အလုပ္နားခ်ိန္၊ ညစာ စားျပီခ်ိန္။
၄။ ေဆးလိပ္ ေသာက္ခ်င္ စိတ္ေပးလာရင္ တစ္ခုခုလုပ္ဖို႔ စာရင္း ျပဳစုထားပါ၊ ဥပမာ ပီေက၀ါးမယ္။ ေရကူးမယ္။
၅။ Chantix and Wellbutrin ကဲ႔သို႔ေဆးလိပ္ ျဖတ္ေဆးမ်ား၊ နစ္ကိုတင္း Gum မ်ား ကိုလည္း သံုးစြဲနိဳင္ပါတယ္။နီးစပ္ရာ ဆရာ၀န္ႏွင္႔ တိုင္ပင္သံုးစြဲရပါမယ္။
အေနာက္ နိဳင္ငံေတြ မွာေတာ႔ ေဆးလိပ္ ျဖတ္သူေတြ စုစည္း ထားတဲ႔ အသင္းအဖြဲ႔ ေတြရွိပါတယ္။ အေတြ႔အၾကံဳ ဖလွယ္ျခင္း အၾကံဉာဏ္ ရယူျခင္းမ်ား ျဖင္႔ အက်ိဳး ရွိေစ ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ ျဖတ္ျပီ ဆိုတာနဲ႔ ေနာက္အေရး ၾကီးတဲ႔အခ်က္ က ျပန္မေသာက္ ျဖစ္ေအာင္ ထိန္းနိဳင္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီအတြက္ ေအာက္ပါ အခ်က္ေလး မ်ားကို ဂရုစိုက္ျပီးလိုက္နာသင္႔ပါတယ္။
၁။ ေဆးလိပ္၊ မီးျခစ္၊ ေဆးလိပ္ျပာခြက္ စတာေတြကို လံုး၀ စြန္႔ပစ္လိုက္ပါ။
၂။ အနီး ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေဆးလိပ္မေသာက္ဖို႔ သူငယ္ခ်င္းေတြ ကိုေျပာပါ။ တားျမစ္ပါ။
၃။ ေဆးလိပ္ကို သတိရတိုင္း မိမိ က်န္မာေရး ေကာင္းမြန္လာမွာကို ေတြးျပီး ေျဖသိမ္႔ပါ။
၄။ ေဆးလိပ္ ေသာက္ခ်င္စိတ္ ျဖစ္ လာတဲ႔အခါ အသက္ျပင္းျပင္း ရွဴျပီး(၁၀) စကၠန္႔ခန္႔ ေအာင္႔ထားပါ။ ေျဖးညွင္းစြာ ရွဴထုတ္ပါ။ ေဆးလိပ္ ေသာက္ခ်င္စိတ္ ေပ်ာက္တဲ႔အထိ အၾကိမ္ၾကိမ္ ျပန္လုပ္ပါ။
၅။ လက္ကို မအားေအာင္ တစ္ခုခု လုပ္ေနပါ။ ဥပမာ … ခဲတံျဖင္႔ ကစားေနပါ။
၆။ ေဆးလိပ္နဲ႔ ပက္သက္ ေနတဲ႔ မိမိရဲ႔ လူေနမွဳ ပံုစံကိုျပင္ပါ။ လမ္းေလွ်ာက္၊ ေရကူး ေလ႔က်င္႔ခန္းမ်ား လုပ္ပါ။
၇။ ပီကယ္ ၀ါးပါ။ ေဆးလိပ္ အစားထိုး အစားအစာကို သတိထား ေရြးခ်ယ္ပါ။ သၾကားဓါတ္ မမ်ားပါေစႏွင္႔။
၈။ ေရမ်ားမ်ား ေသာက္ပါ။ အရက္ႏွင္႔ ကဖင္းဓါတ္ ပါေသာ အခ်ိဳရည္မ်ားကိုေရွာင္ပါ။
ေဆးလိပ္ျဖတ္ လကၡဏာမ်ား
ေဆးလိပ္မွာပါတဲ နစ္ကိုတင္း ဓါတ္ေၾကာင္႔ ေဆးလိပ္ ျဖတ္စမွာ ခႏၶာကိုယ္ က ေဆးလိပ္ ေတာင္းတတ္ ပါတယ္။ ဂဏွာမျငိမ္ျခင္း၊ စိတ္တို လြယ္ျခင္း၊ ဗိုက္ဆာျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ေခြၽးေစးမ်ား ထြက္ျခင္း၊ အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း စတဲ႔ ေ၀ဒနာေတြ ကို ခံစား ရနိဳင္ ပါတယ္။ ဒီကာလမွာ ေတာင႔္ခံနိဳင္ေအာင္ ၾကိဳးစား ရပါမယ္။ မိသားစု၀င္ ေတြ က လည္း စာနာ ေဖးမ ျပီး ကူညီ ေပးရ ပါမယ္။ ဒီလကၡဏာေတြ ဟာ သာမန္ အားျဖင္႔ (၂) ပတ္ အတြင္း ေပ်ာက္ကင္း သြားနိဳင္ ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ ျဖတ္တာ (၁၅) ႏွစ္ၾကာျပီ ဆို ရင္ေတာ႔ ႏွလံုးေရာဂါရ နိဳင္ေျခ ဟာ သာမန္လူေတြနဲ႔ အတူတူ ျပန္ျဖစ္ သြားပါမယ္။
သင္ကိုယ္တိုင္ ႏွင္႔ သင္႔ မိသားစု၀င္ေတြ ေဆးလိပ္ အႏၱရာယ္မွ ကင္းေ၀း နိဳင္ၾကပါေစ။
Posted By - zinthu
Ref By - http://publichealthinmyanmar.blogspot.com