အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုတြင္ လႊမ္းမိုးမႈၾကီးမားေသာ သမၼတ (၄)ေယာက္

 

Kyaw Tun

 

အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုတြင္ လႊမ္းမိုးမႈၾကီးမားေသာ သမၼတ (၄)ေယာက္

အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုကို တည္ေထာင္ရာတြင္ ပထမဆံုသမၼတသည္ George Washington ၿဖစ္ပါသည္။
သူသည္ အေမရိကန္လြတ္ေၿမာက္ေရးတပ္မေတာ္ကိုဦးေဆာင္ၿပီး အဂၤလိပ္ေတြကို တိုက္ခိုက္ခဲ့ပါသည္။ သူ ့ရဲ ့ဦးေဆာင္မႈေၾကာင့္ အေမရိကန္လြတ္လပ္ေရးတပ္မေတာ္ကေန အဂၤလိပ္ေတြကို အနိုင္တိုက္နိုင္ခဲ့တာၿဖစ္ပါသည္။

အေမရိကန္ေတြကိုယ္ပိုင္နိုင္ငံကို ၁၇၇၆ ေနာက္ပိုင္းတြင္ တည္ေထာင္နိုင္သည့္အခါ သမၼတက ဘယ္သူလဲဆိုေတာ့ George Washington သာၿဖစ္ပါသည္။

သူပာာ သမၼတအေနနွင့္ (၂)ကာလ - ( ၈)နွစ္ ထက္ပိုၿပီးထမ္းေဆာင္လို ့ရတာ မလုပ္ဘဲ (၈)နွစ္ၿပီးသည့္အခါ ထြက္သြားပါသည္။ အေမရိကန္သမၼတိုင္း (၂)ကာလထက္ ပိုမလုပ္တာက သမၼတ Franklin D. Roosevelt အခ်ိန္ထိၿဖစ္ပါသည္။

သူဧ။္အၾကီးမားဆံုးေသာ လႊမ္းမိုးမႈ- အေမရိကန္ေတြကို လြတ္လပ္ေရးရေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးခဲ့ေသာ အေမရိကန္လြတ္လပ္ေရးတပ္မေေတာ္ဧ။္ ေခါင္းေဆာင္ၿဖစ္သည္။

သူ ့လႊမ္းမိုးမႈကိုၾကည့္ခ်င္ရင္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုဧ။္ၿမိဳ ့ေတာ္ Washington D.C သည္ သူ ့နာမည္ George Washington တြင္ ေနာက္ဆံုးနာမည္ Washington ကို ယူထားတာၿဖစ္ပါသည္။
ၿမိဳ ့ေတာ္ကို သူ ့နာမည္ေပးထားတာၿဖစ္ပါသည္။

မွတ္ခ်က္- အေမရိကန္သည္ အဂၤလိပ္ကိုလိုနီၿဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္ေတြကေန အခြန္ေတြအင္မတန္ေကာက္ၿခင္း နွင္ ့တစ္ၿခားၿပႆနာေတြေၾကာင့္ မခံမရပ္နိုင္ၿဖစ္ၿပီး ကိုယ္ပိုင္နိုင္ငံတည္ေထာင္ဖို ့ လြတ္လပ္ေရးတိုက္ပြဲဆင္ႏြဲခဲ့ၾကသည္။

အေမရိကန္သမၼတ Abraham Lincoln

လင္ကြန္းဧ။္ အၾကီးမားဆံုးေသာ လႊမ္းမိုးမႈသည္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စု နွစ္ၿခမ္းကြဲရာမွ စုစုစည္းၿပန္ၿဖစ္ေအာင္ လုပ္နိုင္ၿခင္းၿဖစ္သည္။

သူ ့အေၾကာင္းကို ရွင္းၿပရရင္ အရင္ သူ ့အခ်ိန္တြင္ ဘာေတြၿဖစ္ေနလဲဆိုတာ ရွင္းၿပရပါမည္။
အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုေတာင္ပိုင္းသည္ ကြ်န္ေတြကို အဓိကထားၿပီး စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းလုပ္ခဲ့သည္။
သို ့ေသာ္ေၿမာက္ပိုင္းသည္ စက္မႈေတာ္လွန္ေရးထြန္းကားၿပီး စိုက္ပ်ိဳးေရးကိုမလုပ္ပါ။
အာဖရိကက ကပၸလီလူမ်ိဳးေတြကို ကြ်န္အေနနွင့္အသံုးခ်ၾကသည္။ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုတြင္ ခရစ္ယာန္ဘာသာကို ကိုးကြယ္သူေတြကအလြန္မ်ားသည္။ ခရစ္ယာန္ဘာသာတြင္ တစ္ၿခားလူတစ္ေယာက္ကို ကြ်န္အေနနွင့္ အသံုးၿပဳနိုင္ခြင့္မရွိပါ။ ဒါေၾကာင့္ ဘာသာတရားအင္မတန္ကိုင္းရိႈင္းၾကသည့္သူမ်ားကေန တစ္ၿခားေသာသူေတြကအစ ကြ်န္စနစ္ကိုဖ်က္သိမ္းဖို ့ေတာင္းဆိုၾကသည္။

သို ့ေသာ္ အေမရိကန္ေတာင္ပိုင္း စီးပြားေရးသည္ ကြ်န္ေတြဧ။္အလုပ္လုပ္မႈေပၚတြင္ မူတည္သည့္အတြက္
လက္မခံၾကပါ။ ဒီကိစၥေၾကာင့္ ေတာင္ပိုင္းကေန ခြဲထြက္သြားပါသည္။

အေမရိကန္ေတာင္ပိုင္းနွင့္ေၿမာက္ပိုင္းစစ္ၿဖစ္ၾကပါသည္။

ထိုစစ္ပြဲအတြင္း လင္ကြန္းသည္ ကြ်န္ေတြအကုန္လြတ္လပ္ေရးရၿပီၿဖစ္ေၾကာင္း
Emancipation Proclamation ဆိုတာကို ေၾကညာသည္။
ထိုေၾကညာခ်က္ေၾကာင့္ ကြ်န္ေတြလြတ္လပ္ေရးရသြားၾကသည္။ ထိုေၾကညာခ်က္သည္ တစ္ဆင့္ၿခင္းသြားသည္။ ကြ်န္ေတြဆက္ရွိေနေသာ ေတာင္ပိုင္းနွင့္နီးစပ္ေသာ နယ္စပ္ၿပည္နယ္မ်ားတြင္ ကြ်န္ေတြဆက္ထားနုိင္သည္။ ေနာက္ေတာ့ အေမရိကန္ေတာင္ပိုင္းက ကြ်န္ေတြအကုန္လြတ္လပ္ေရးရသြားသည္ပာု ေၾကညာလိုက္သည္။
အေမရိကန္ေတာင္ပိုင္းက ကြ်န္ေတြလြတ္လပ္သြားၿပီးပာု ေၾကညာလိုက္ၿခင္းသည္ အေမရိကန္ေတာင္ပိုင္းကို အင္မတန္ထိခိုက္ေစသည္။

ထိုစစ္ပြဲတြင္ အေမရိကန္ေၿမာက္ပိုင္းက နည္းပညာနွင့္လူဦးေရ တြင္သာသည္ေၾကာင့္ အေမရိကန္ေၿမာက္ပိုင္းနိုင္သြားသည္။
အေမရိကန္ေၿမာက္ပိုင္းကို Union Army လို ့ေခၚသည္။ အေမရိကန္ေၿမာက္ပိုင္းကို union ပာုေခၚသည္။
အေမရိကန္ေတာင္ပိုင္းကို Confederation Army လို ့ေခၚသည္။
အေမရိကန္ေၿမာက္ပိုင္းသည္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုကို အရင္အတိုင္းထားခ်င္ေသာ ၊ ကြ်န္စနစ္ကိုဖ်က္သိမ္းခ်င္ေသာ ဘက္ၿဖစ္သည္။

ကြ်န္ေတြကိုလြတ္လပ္ေရးေပးခဲ့သည့္ ေခါင္းေဆာင္တစ္ေယာက္ၿဖစ္သည္။
အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုကို ၿပိဳကြဲရာမွ တစ္စုတည္းၿဖစ္ေအာင္လုပ္နိုင္ေသာ သမၼတၿဖစ္သည္။

သူသည္ စာဖတ္တတ္ေအာင္ မီးေသြးခဲနွင့္ စာေရးေလ့က်င့္သည့္ လယ္အကူကေလးတစ္ေယာက္ကေန ေရွ ့ေန စာေမးပြဲ၀င္ေၿဖၿပီး ကိုယ့္ဒူးကိုယ္ခြ်န္ၾကိဳးစားခဲ့သည့္ သူတစ္ေယာက္ၿဖစ္သည္။
မီးေသြးခဲနွင့္ ေၿမၿပင္ေပၚတြင္ စာေရးေလ့က်င့္ခဲ့ရသည့္ ကေလးတစ္ေယာက္သည္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စု ၿပိဳကြဲရာမွ ၿပန္လည္စုစည္းခဲ့ေသာ သမၼတစ္ေယာက္ၿဖစ္ခဲ့သည္။ လူမဆန္သည္ ့ကြ်န္စနစ္ကိုဖ်က္သိမ္းခဲ့ေသာ သမၼတၿဖစ္သည္။

လင္ကြန္းဆိုသည္ ့နာမည္ကို အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စု ေနရာတိုင္းတြင္ေတြ ့ရမည္။
New York City တြင္ Lincoln Center ဆိုၿပီးရွိသည္။ Washington D.C တြင္ Lincoln Memorial ဆိုၿပီး သူ ့ဧ။္ ရုပ္ထုရွိသည္။

အေမရိကန္သမၼတ Franklin D. Roosevelt

ဒီသမၼတသည္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုကို Great Depression ( စီးပြားေရးက်ဆင္းၿခင္း ) အခ်ိန္အတြင္း ္လူေတြအလုပ္ရေအာင္ ဖန္တီးေပးခဲ့ေသာ သမၼတၿဖစ္သည္။
သူ သည္ အေမရိကန္ေတြအလုပ္ရေအာင္ နည္းမ်ိဳးစံုနွင့္ဖန္တီးခဲ့ေသာ သူၿဖစ္သည္။
စီးပြားေရးက်ဆင္းခ်ိန္တြင္ သူသည္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုကို သူ ့ဧ။္ New Deal Programs ၿဖင့္ကယ္တင္ခဲ့သည္။
ဘဏ္ေတြကေန ေငြေတြကိုထုတ္ဖုိ ့လုပ္ေနေသာ သူမ်ားကိုသူကေန မထုတ္ဖို ့့ေၿပာခဲ့သည္။ ဘဏ္ေတြကို ပိတ္ခဲ့သည္။ ဘဏ္လုပ္ငန္းကို သူကေနဒီနည္းနွင့္ကယ္တင္လိုက္သည္။

လူူေတြအလုပ္ရေအာင္ နည္းမ်ိဳးစံုၿဖင့္ အလုပ္ေတြဖန္တီးခဲ့သည္။
သူလုပ္ခဲ့ေသာ အစိုးရအစီအစဥ္ေတြသည္ ခုခ်ိန္ထိ လူေတြအလုပ္ရေအာင္ဖန္တီးခ်င္ေသာ အစုိးရေခါင္းေဆာင္မ်ားအတြက္ ေလ့လာစရာ အရာေတြၿဖစ္ေနပါသည္။

ဒုတိယကမာၻစစ္တြင္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုကို ဦးေဆာင္ခဲ့ေသာ သူလည္းၿဖစ္သည္။
သူ ့ဧ။္ေခါင္းေဆာင္မႈေအာက္တြင္ ဂ်ပန္ နွင့္ ဂ်ာမဏီကို သူတိုက္ခဲ့သည္။

သူ ့တြင္ အားနည္းခ်က္တစ္ခုရွိသည္။ ပိုလိီယိုေရာဂါခံစားေနရေသာသူတစ္ေယာက္ၿဖစ္သည္။ သို ့ေသာ္ သူသည္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုကို စီးပြားေရးက်ဆင္းေနခ်ိန္တြင္ လူေတြအလုပ္ရေအာင္ ဖန္တီးေပးခဲ့ေသာ ၊ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုကို ဒုတိယကမာၻစစ္တြင္ ဦးေဆာင္ခဲ့ေသာသမၼတတစ္ေယာက္ၿဖစ္သည္။
သမၼတ အၿဖစ္ (၄)ၾကိမ္ တင္ေၿမာက္ခံရသည္။
အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုတြင္ သမၼတေတြက သူ မတိုင္ခင္ သက္တမ္းကာလာ (၂)ၾကိမ္သာ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၾကပါသည္။
သို ့ေသာ္ သူသည္(၄)ၾကိမ္ေတာင္ တင္ေၿမာက္ခံရပါသည္။
အခုခ်ိန္တြင္ အေမရိသမၼတ Franklin D. Roosevelt ဧ။္ လႊမ္းမိုးမႈၾကီးမားေသာ သူ ့နာမည္ကို New York ၿမိဳ ့တြင္ ေနရာတိုင္းနီးပါးတြင္ ေတြ ့နိုင္ပါသည္။

New York ၿမိဳ ့တြင္ကားေမာင္းရသည့္လမ္းကို FDR Drive လို ့ေခၚပါသည္။
New York ၿမိဳ ့တြင္ Roosevelt Island ( ကြ်န္း ) သည္ သမၼတFranklin D. Roosevelt နာမည္ကို ယူထားတာၿဖစ္ပါသည္။

ေက်ာင္းေတြတြင္လည္း သူ ့နာမည္နွင့္ အေဆာက္အအံုမ်ားရွိပါသည္။
City University of New York, Brooklyn College တြင္ Roosevelt Hall အေဆာက္အအံုရွိပါသည္။

ဿအေမရိကန္သမၼတ Barack Obama

အေမရိကန္သမၼတ Obama ဧ။္ေပၚလစီကို သေဘာတူညီခ်င္မွ သေဘာတူညီပါလိမ့္မည္။
သို ့ေသာ္သူ ့ကို တင္ေၿမာက္ၿခင္းသည္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုတြင္ ေၿပာင္းလဲမႈအတြက္ အခ်ိန္တန္ၿပီ ၊ ေၿပာင္းလဲမႈအတြက္ ၿပည္သူေတြအဆင့္သင့္ၿဖစ္ၿပီဆိုတာ ၿပလိုက္ၿခင္းၿဖစ္ပါသည္။

အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စု သမိုင္းကိုၾကည့္လိုက္ရင္ လူၿဖဴေၿမပိုင္ရွင္ေတြ လူမဲေတြကို ကြ်န္အေနနွင့္ တင္သြင္းပါသည္။
လူမဲေတြသည္ ကြ်န္အေနနွင့္ ခ်မ္းသာေသာ ေၿမပိုင္ရွင္လူၿဖဴေတြလက္ေအာက္တြင္ အလုပ္လုပ္ရပါသည္။
အမိန္ ့နာမခံရင္ အၿပစ္ေပးသည့္အေနနွင့္ က်ားပြတ္နွင့္ရိုက္တာေတြကိုခံရပါသည္။
လူၿဖဴေတြနွိပ္စက္တာကို လူမဲေတြခံရပါသည္။

ကြ်န္စနစ္ကိုဆက္ထားခ်င္တာေၾကာင့္ အေမရိကန္ေတာင္ပိုင္းသည္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုကခြဲထြက္သြားၿပီး အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုကို ၿပည္ေထာင္စုအေနနွင့္ဆက္ထားခ်င္ေသာ အေမရိကန္ေၿမာက္ပိုင္းနွင့္ စစ္ၿဖစ္ပါသည္။
စစ္ပြဲၾကီးတြင္ ကြ်န္ေတြကိုလြတ္လပ္ခြင့္ေပးလိုက္တာေတာင္ လူၿဖဴတစ္ခ်ိဳ ့ကေန လူမဲေတြကို တန္းတူမဆက္ဆံခ်င္ၾကပါဘူး။

စစ္ပြဲကာလၿပီးခ်ိန္တြင္ လူမဲ ေယာက်ၤားေတြကို မဲေပးခြင့္ေပးလိုက္တာေတာင္ ေတာင္ပိုင္းၿပည္နယ္ေတြကေန စာေရးတတ္ ၊ ဖတ္တတ္လားဆိုတဲ့ စာေမးပြဲ ( literacy test ) ေတြနွင့္ နွိမ္ၾကပါသည္။
အေမရိကန္ေတာင္ပိုင္းတြင္ အမဲေတြက လူၿဖဴေတြနွင့္ ေက်ာင္းတူတူတက္လို ့မရပါ။ အမဲေတြပဲ တက္ေသာ ေက်ာင္းေတြရွိပါသည္။
အမဲေတြက ဘတ္စ္ကားစီးရင္ ေနာက္ကေန ထိုင္ရပါသည္။ ဒီလိုခြဲၿခားဆက္ဆံပါသည္။
ဒါကို Martin Luther King ကေန တူညီေသာအခြင့္အေရးရဖို ့အတြက္ ၾကိဳးစားခဲ့ၿပီး I Have A Dream ( ငါ့မွာအိပ္မက္တစ္ခုရွိတယ္ ) ဆိုတဲ့ မိန္ ့ခြန္းသည္လည္း နာမည္ၾကီးခဲ့ပါသည္။

Civil Rights Act of 1964 သည္ ခြဲၿခားဆက္ဆံတာကို ရပ္လိုက္ပါသည္။

ဒီလိုအဖိနွိပ္ခံ လူမဲေတြထဲက လူမဲတစ္ေယာက္သည္ လူၿဖဴေတြအမ်ားစုေနထိုင္ေသာ လူ ့အဖြဲ ့အစည္းတြင္ သမၼတတစ္ေယာက္ၿဖစ္လာတာ အင္မတန္ထူးၿခားပါသည္။

သမၼတၿဖစ္ဖို ့လူၿဖဴေတြကေနပါ သူ ့ကိုေထာက္ခံ မဲေပးခဲ့ၾကပါသည္။

အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုတြင္ ၿဖစ္ခဲ့တာေတြနွင့္ လူၿဖဴေတြကေနသူ ့ကိုမဲေပးၾကၿပီး ေရြးေကာက္ခံရတာကိုၾကည့္လိုက္ရင္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စု လူ ့အဖြဲ ့အစည္းပာာ ေၿပာင္းလဲလာၿပီး လူမဲေတြကိုလက္ခံလာၿပီပာု ေၿပာင္းလဲမႈကိုလက္ခံလာၿပီးလို ့ေကာက္ခ်က္ခ်နိုင္ပါသည္။

ေက်ာ္ထြန္း
ေက်ာ္ထြန္းသည္ City University of New York, Hunter College တြင္ေလ့လာေနေသာ ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ၿဖစ္ပါသည္။