ပညာေရးႏွင့္ဆိုင္တဲ့ သမုိင္းစာမ်က္ႏွာမ်ားကို ျပန္လွန္၍သုံးသပ္ျခင္း

ေဒါက္တာဓမၼပိယ (I.T.B.M.U)
ေအာက္တုိဘာ ၁၉၊ ၂၀၁၂

ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ႀကီးသည္ သမိုင္းေခတ္မ်ားစြာကို ေက်ာ္ျဖတ္ခဲ့ရ၍ ႏြမ္းႏြမ္းနယ္နယ္ျဖစ္ေနခ်ိန္၀ယ္္…။ ဒီမိုကေရစီအလင္းတန္းကို ေတြ႔ျမင္ ၾကရတဲ့ ျပည္သူ၊ ျပည္သားမ်ားဟာ ရွင္သန္ထေျမာက္လာၾကသူမ်ား ပမာ အားသစ္၊ အင္သစ္ေတြႏွင့္အတူ ႏိုင္ငံအတြက္၊ လူမ်ဳိးအတြက္၊ ဘာသာ သာသနာအတြက္ တိုးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္လိုတဲ့စိိတ္ဓာတ္ခြန္အားေတြ တဖန္ေမြးဖြားလာႏုိင္ၿပီဆိုေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ အတြက္ ႀကဳိဆိုေနမိျခင္းပါ။

ႏိုင္ငံေတာ္တိုးတက္ႀကီးပြားတာကို ျမင္လုိသူေတြအတြက္ ႀကိဳဆိုျခင္းဟာ ေကာင္းျမတ္တဲ့မဂၤလာတစ္ပါးပါ။ ႏိုင္ငံသားတိုင္း အေျပာင္းအလဲ ႏွင့္တိုးတက္မႈကို ဆက္စပ္ၾကည့္ႏိုင္ဖို႔ သမိုင္းကိုေလ့လာသင္ၾကားသင့္ျခင္းပါ။ တကယ္ေတာ့ ႏိုင္ငံသားတိုင္း ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ့ သမိုင္းစာမ်က္ႏွာ မ်ားကို ျပန္လွန္၍ ဖတ္႐ႈေလ့လာၾကည့္ရင္ သမိုင္းႏွင့္စပ္တဲ့ အေကာင္းအဆိုး အေၾကာင္းအက်ဳိး အျဖစ္အပ်က္ေတြကို သင္ခန္းစာယူႏိုင္ၿပီး၊ သမိုင္းေဟာင္းရဲ့ဒဏ္ရာေတြကို သမိုင္းေျပာင္းၿပီး အစားထိုးႏိုင္ျခင္းပါ။ သမိုင္းကိုဖတ္ၿပီး နာက်ည္းစိတ္ေတြကို ေမြးျမဴေနၾကမဲ့အစား သမိုင္း ကိုသင္ယူေလ့လာၿပီး သမိုင္းကေျပာျပတဲ့ လူမ်ဳိးရဲ့တန္ဖိုး၊ လူ႔ယဥ္ေက်းမႈရဲ့ဂုဏ္သိကၡာ၊ သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္လုံး ျပည္သူ၊ ျပည္သားမ်ား ညီညီညြတ္ညြတ္ အတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ျခင္းျဖင့္ရႏိုင္တဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဂုဏ္ရည္မ်ားကို သိႏိုင္ဖို႔ပါ။ ပညာေရးတကၠသိုလ္ ပါေမာကၡေဟာင္း ဦး ထြန္းႂကြယ္ကေတာ့ သမိုင္းႏွင့္စပ္ၿပီး သုံးသပ္တင္ျပထားျခင္းပါ။ “ႏုိင္ငံသမိုင္းဟူသည္ ျပည္သူ႔အေၾကာင္း၊ ျပည္သူ႔လႈပ္ရွားမႈအေၾကာင္း မွတ္တမ္းႀကီးျဖစ္သကဲ့သို႔ ပညာေရးသမိုင္းသည္လည္း ယင္းျပည္သူတို႔၏ ပညာေရးလႈပ္ရွားမႈမွတ္တမ္းႀကီးပင္ ျဖစ္ေလသည္။˝(1) စိတ္ ၀င္စားစရာပါ။ သမိုင္းဆိုတာ မသိရင္ လွည့္စားခံရတတ္ၿပီး၊ သိထားရင္ေတာ့ ယုံၾကည္ခ်က္ေတြ ခိုင္ၿမဲလာႏိုင္ျခင္းပါ။
သမိုင္းႏွင့္စပ္ၿပီး နမူနာေလးတစ္ခုေလာက္ကို ထုတ္ျပရရင္ ဧရာ၀တီသမိုင္းကို ေလ့လာတဲ့အခါ ေမခႏွင့္မလိခ ျမစ္ႏွစ္သြယ္ေပါင္းစည္းရာမွ ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးဆိုတာ ျဖစ္ေပၚလာျခင္းပါ။ ထိုျမစ္ႀကီးက တိုင္းျပည္ကို အက်ဳိးျပဳေနလို႔ ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးကို ျမန္ျပည္သားတိုင္းက ျမတ္ႏိုး ေနျခင္းပါ။ အလားတူတဲ့ သမိုင္းတစ္ခုက ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ပညာေရးသမိုင္းပါ။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ပညာေရးသမိုင္းကို အေျခခံက်က်သိဖို႔ သမိုင္းစာ မ်က္ႏွာမ်ားကို ျပန္လွန္ၾကည့္ရွုတဲ့အခါ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ပညာေရးသမိုင္းဟာ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္းမ်ား အတူ ေပါင္းဆုံရာမွ ျမန္မာႏိုင္ငံပညာေရးသမိုင္းဆိုတာ ပီျပင္လာျခင္းပါ။

ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ ပညာေရးသမိုင္းေၾကာင္းကုိ ေကာက္ေၾကာင္းျပန္၍ေကာက္ျပရလွ်င္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၃၀ ခု၊ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁ဂ၆၈-ခုႏွစ္ ထိ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ပညာေရးေက်ာင္းမ်ားသာရွိၿပီး၊ လူေက်ာင္း (အစိုးရ စာသင္ေက်ာင္းမ်ဳိး) ဆိုတာ တစ္ေက်ာင္းတေလမွ် မရွိေသးေၾကာင္းကို သမိုင္းစာမ်က္ႏွာ၌ ရွာေဖြေတြ႔ရွိျခင္းပါ။ (2) ျမန္မာႏိုင္ငံေအာက္ပိုင္းကို အဂၤလိပ္တို႔သိမ္းပိုက္ၿပီး အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ က်ေရာက္ၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁ဂ၇၃ ခုႏွစ္တြင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းအေရအတြက္ဟာ (ဂ၀၁) ေက်ာင္းရွိၿပီး၊ လူ ေက်ာင္း (အစိုးရ စာသင္ေက်ာင္း) အေရအတြက္မွာ (၁၁၂) ထိ တိုးပြားလာျခင္းပါ။ ထိုအစိုးရ စာသင္ေက်ာင္းမ်ား (လူေက်ာင္းမ်ား)၌ ၀ိဇၨာ သိပၸံအပါအ၀င္ ေလာကီအတတ္ပညာမ်ားကိုပါသင္ၾကားခဲ့၍ အစိုးရစာသင္ေက်ာင္းမ်ား၌ ေက်ာင္းသားဦးေရးမ်ား တေန႔တျခား တိုးပြားလာ ၿပီး၊ ပါဠိစာေပ အေျခခံျဖစ္တဲ့ သုတိ (သဒၵါက်မ္းအတတ္)၊ သမၼဳတိ (ဓမၼသတ္က်မ္းအတတ္)၊ သခ်ၤာ (သခ်ၤာအတတ္)၊ နီတိ (နိတိက်မ္းအ တတ္)၊ တိကိစၦာ (ေဆးအတတ္)၊ စတုေဗဒါ (ေဗဒင္ေလးပုံအတတ္)၊ ဆႏၵိသာ (ဆန္းက်မ္းအတတ္) စသည္တို႔ကိုသာ သင္ၾကားေပးေသာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ား၌ တေန႔တျခား ေက်ာင္းသားဦးေရမ်ား နည္းပါးလာျခင္းကို သမိုင္းစာမ်က္ႏွာမ်ားေပၚ၌ ေတြ႔ရွိရျခင္းပါ။ ထိုေၾကာင့္ ၁၈၉၂ ခုႏွစ္တြင္ ဘုန္းႀကီးေတာ္ႀကီးသင္ပညာေရးေက်ာင္းမ်ား (၄၆၁၉) ေက်ာင္းရွိခဲ့ရာမွ တေျဖးေျဖးယုတ္ေလ်ာ့လာကာ ၁၉၃၃-၃၄ ခုႏွစ္ တြင္ (၉၂၈) ေက်ာင္းမွ်သာရွိေတာ့ေၾကာင္းကို ေတြ႔ရွိရျခင္းပါ။ (3)
ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီး ၿပီးဆုံးၿပီးေနာက္ ၁၉၅၂-ခုႏွစ္တြင္ ႏိုင္ငံေတာ္မွ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ပညာေရးစီမံကိန္းကို တဖန္အေကာင္အထည္ ေဖာ္ခဲ့ျပန္သည္။ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္မွ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္တြင္း မွတ္ပုံတင္ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္းေပါင္း (၅၅၄၅) ရွိခဲ့ေၾကာင္း သိရျခင္းပါ။ (4) ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ လူထုပညာေရးဌာန (ပုဂၢလိကေက်ာင္းမ်ား) ကိုဖ်က္သိမ္း၍ ဘကေက်ာင္းမ်ားအတြက္ကိုမူ ဘ-က ဌာန စိတ္ဟူ၍ ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ၁၉၇၂ ခုႏွစ္တြင္ ဘ-ကဌာနစိတ္ကို ဖ်က္သိမ္းခံခဲ့ရျခင္းပါ။ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္တြင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေက်ာင္းမ်ားကို ျပန္လည္ဖြင့္လွစ္ေပးခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ မူလတန္းအဆင့္၊ အလယ္တန္း အဆင့္မွ်ကိုသာ သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းေပးလွ်က္ ဖြင့္ လွစ္ေပးခဲ့ျခင္းပါ။ (5) ဤသို႔ျဖင့္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္း (ဘကေက်ာင္း) မ်ား၏ ေလာကဓံဒီလႈိင္းသည္ ေခတ္စနစ္၏ေရစီး ေၾကာင္းႏွင့္အတူ နိမ့္တုံျမင့္တုံ ျဖစ္ခဲ့ရျခင္းပါ။
ေရွးေခတ္၊ ေရွးအခါက အစဥ္အလာႀကီးမားခဲ့ေသာ ျမန္မာဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ပညာေရးသမိုင္းကို ျပန္လည္ဆန္းစစ္ၾကည့္လွ်င္္ ျမန္မာ ရွင္ဘုရင္မ်ား တိုင္းျပည္ကို စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ မင္းလုပ္ခဲ့ၾကတဲ့အခ်ိန္မွစ၍၊ (အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္မွစ၍) ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရး ေက်ာင္းမ်ားသည္ မူလတန္းေက်ာင္း၊ အလယ္တန္းေက်ာင္း၊ အထက္တန္းေက်ာင္းႏွင့္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းမ်ားအသြင္ တည္ရွိေနခဲ့ၾကျခင္း ပါ။ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္းမ်ားဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံႏွင့္ ျမန္မာလူမ်ဳိးတို႔အတြက္ ေခတ္အဆက္ဆက္၊ သမိုင္းအဆက္ဆက္ ႏိုင္ငံ ေတာ္ရဲ့ပညာေရးက႑ကို ဦးေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ၾကျခင္းပါ။ အက်ဳိးဆက္အေနႏွင့္ ထိုထိုသို႔ေသာအေျခအေနေတြေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုတာ ယေန႔ေခတ္အထိ ဆက္လက္တည္ရွိေနခဲ့ျခင္းပါ။ ဒါဟာ သမိုင္းကေျပာတဲ့ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ားရဲ့ ပညာေရးသမိုင္းသက္ေသမ်ားပါ။
ျမန္မာႏိုင္ငံ၌​ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္းမ်ား၏အေရးပါမွုကို သမိုင္းပညာရွင္မ်ားသိထားၾကေသာ္လည္း ယေန႔မ်က္ေမွာက္ ေခတ္၌​ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္းမ်ား၏ အခက္အခဲမ်ားကို သမိုင္းရွင္မ်ား သိခ်င္မွသိႏုိင္မွာပါ။ ပညာသင္ၾကားေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ အစိုးရေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ တန္းတူရည္တူ အခြင့္အေရးမ်ား မရခဲ့ၾကေသာေၾကာင့္ အခက္အခဲမ်ားစြာကို ေက်ာ္ျဖတ္ရင္း ယေန႔မ်က္ေမွာက္ေခတ္ အေနအထားႏွင့္ ရပ္တည္ႏိုင္ေအာင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားအေတာ္ကို ႐ုန္းကန္ေနရျခင္းပါ။
ျမန္မာႏိုင္ငံရယ္လို႔ တည္ရွိျဖစ္ေပၚလာခဲ့တဲ့အခ်ိန္ကစၿပီး သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္လုံး လူမ်ဳိးကို ဦးေဆာင္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္းမ်ား၏ အေရးပါအရာေရာက္မႈကို အဂၤလိပ္မ်ားပင္ သိရွိခဲ့ျခင္းပါ။ အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ေခတ္၌္ ျမန္ မာႏိုင္ငံတြင္ ပထမဦးဆုံး မဟာ၀န္ရွင္ေတာ္မင္းႀကီးျဖစ္လာခဲ့တဲ့ ဆာအာသာဖယ္ယာဟာ ခရစ္ႏွစ္ ၁ဂ၆၆ ခုႏွစ္ (ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၂၅ ခုႏွစ္) တြင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ပညာေရးကိုအေျချပဳ၍ ပညာေရးစနစ္သစ္တစ္ခုတီထြင္ရန္ ႀကဳိးပမ္းလာခဲ့သူပါ။ ပညာေရးစနစ္ ျပဳျပင္ႏိုင္ ေရးအတြက္ ဆာအာသာဖယ္ယာရဲ့အေၾကာင္းျပခ်က္က “ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ား ၾသဇာတိကၠမႀကီးမားေနျခင္းဟာ ဘုန္းေတာ္ ႀကီးသင္ပညာေရးေက်ာင္းမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေနျခင္းပါ။ ကေလးသူငယ္မ်ားဟာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းမ်ား၌ အေရး၊ အဖတ္၊ အတြက္ တတ္ ေျမာက္႐ုံသာမက ပါဠိစာေပဆိုင္ရာ အသိတရားမ်ား၊ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ား၏ ဆုံးမၾသ၀ါဒမ်ား၊ သမိုင္းဆိုင္ရာ ဗဟုသုတမ်ား၊ ကိုယ္က်င့္သိကၡာ ပိုင္း၌လည္း လိမၼာယဥ္ေက်းမွုရွိျခင္း၊ အက်င့္စာရိတၱ ေကာင္းမြန္ျခင္း၊ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ရွိျခင္းစတဲ့ အက်ဳိးတရားေတြကို ဆာအာသာဖယ္ ယာ ကိုယ္တိုင္ ေတြ႔ျမင္ခဲ့ျခင္းပါ။ သူေတြ႔ျမင္ခဲ့တဲ့အတိုင္း အိႏၵိယျပည္ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ထံသို႔ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္းမ်ား ႏိုင္ငံႏွင့္ လူမ်ဳိးအတြက္ အေရးပါအရာေရာက္ေနပုံကိုသိရွိႏိုင္ရန္ အစီရင္ခံစာတစ္ေစာင္ကို တင္ျပခဲ့ျခင္းပါ။6
အဂၤလိပ္တို႔သည္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ပညာေရးစနစ္ကို စနစ္တက်ေလ့လာၿပီးေနာက္ အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ျမန္မာျပည္ေအာက္ပိုင္း ရန္ ကုန္ၿမဳိ႕တြင္ သိပၸံအတတ္ ပညာအမ်ဳိးမ်ဳိးကို သင္ၾကားႏိုင္ရန္ ၁၈၄၄ ခုႏွစ္တြင္ အစိုးရစာသင္ေက်ာင္းမ်ားကို စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ၾကျခင္းပါ။ ျမန္မာ၊ အဂၤလိပ္၊ သခ်ၤာႏွင့္ သိပၸံဘာသာရပ္အမ်ဳိးမ်ဳိအျပင္ သက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ပညာရပ္မ်ားျဖစ္တဲ့ ေဆးသိပၸံအတတ္၊ ေၾကးနန္း ႀကိဳးအတတ္၊ တရားဥပေဒအတတ္၊ ေျမတိုင္းအတတ္၊ စက္မွုလက္မွုအတတ္မ်ဳိးကိုပါ အစိုးရေက်ာင္းမ်ား၌ စုံလင္စြာ သင္ၾကားေပးခဲ့ၾကျခင္းပါ။ ေခတ္ႏွင့္ေလွ်ာ္ညီ၍ ေခတ္မွီေသာ သိပၸံပညာရပ္မ်ားကို သင္ၾကားေပးခ့ဲတဲ့ အစိုးရစာသင္ေက်ာင္းမ်ား၏ အရွိန္အဟုန္သည္ တရွိန္ထိုး တိုး တက္လာၿပီး ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၉၄ ခုႏွစ္၊ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၉၃၂ ခုႏွစ္တြင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္း ၉၂ဂ ေက်ာင္းမွ်သာ ရွိေတာ့ၿပီး၊ အစိုးရစာသင္ေက်ာင္းမ်ားမွာ ၄၉၆၇ ေက်ာင္းထိ တိုးပြားလာခဲ့ျခင္းပါ။7
ထိုကဲ့သို႔ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းမ်ား၌ သင္ၾကားေပးေသာ ျပဌာန္းစာမ်ားႏွင့္ အစုိးရစာသင္ေက်ာင္းမ်ား၌သင္ၾကားေပးေသာ ျပဌာန္းစာမ်ား ကြဲျပားျခားနားလွျခင္းေၾကာင့္ အစိုးရအသိအမွတ္ျပဳ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ပညာေရးေက်ာင္းမ်ား၌လည္းေကာင္း၊ အသိအမွတ္မျပဳေသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းမ်ား၌လည္း ေကာင္း ပညာသင္ယူသူ တပည့္ဦးေရမွာ တစ္ေန႔တစ္ျခား ဆုတ္ယုတ္သြားခဲ့ျခင္းပါ။ ထိုကဲ့သို႔ျဖစ္သြားရ ျခင္း၏ အဓိကအေၾကာင္းရင္းမွာ (၁) ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းမ်ား၌ တက္ေရာက္ပညာသင္ၾကားခဲ့ေသာ ေက်ာင္းသား၊ ေက်ာင္းသူမ်ားသည္ အလုပ္အကိုင္မ်ားရဖို႔ ခက္ခဲျခင္း၊ (၂) အဂၤလိပ္အစိုးရေခတ္၌ အဂၤလိပ္စာတတ္မွ လူရာ၀င္လွ်က္ ရာထူးရာခံမ်ားရရွိႏုိင္ျခင္း၊ (၃)ဘုန္းေတာ္ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ အစဥ္အလာအရ ဘာသာေရး ဆိုင္ရာ က်မ္းစာမ်ားႏွင့္ နီတိတို႔ကိုသာ သင္ၾကားပို႔ခ်လွ်က္ ထိုဘုန္ေတာ္ႀကီးေက်ာင္းမ်ား၌​၀ိဇၨာသိပၸံႏွင့္စပ္ေသာ ေခတ္ႏွင့္ေလွ်ာ္ညီတဲ့ ဘာသာရပ္မ်ားကို သင္ယူခြင့္မရရွိျခင္း၊ စေသာအေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ဆိုတာ သိသာထင္ရွား ေနျခင္းပါ။8
ထုိ႔ၾကာင့္ အစဥ္အလာရွိခဲ့ေသာဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္းမ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ သမုိင္းစာမ်က္ႏွာမ်ားကို ျပန္လွန္ၾကည့္႐ႈ ေလ့လာ သင့္ေၾကာင္း တိုက္တြန္းလိုျခင္းပါ။ ရွင္ဘုရင္မ်ားလက္ထက္၌ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားသည္ ေခတ္ႏွင့္ေလွ်ာ္ညီတဲ့့ (အဲဒီေခတ္၊ အဲဒီအခါကို ဆိုလိုသည္) ေခတ္ပညာမ်ားကို (သခ်ၤာအတတ္၊ ဂဏန္းအတတ္၊ ပ်ဳိ႕ကဗ်ာ လကၤာေရးနည္းအတတ္၊ ေဗဒင္အတတ္၊ ယၾတာအတတ္၊ ေဆးက်မ္းအတတ္ စသည္မ်ားကို) သင္ၾကားေပးႏိုင္ခဲ့ၾက၍ ̏ရပ္သူနယ္သား လူအမ်ား၏ ဆရာျဖစ္႐ုံသာမက ၿမိဳ႕ျပတို႔၌လည္း မင္းညီမင္း သား မွဴးမတ္သားတို႔၏ ဆရာေတာ္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ (ထို႔ေၾကာင့္) မိမိတုိ႔သည္ (ေခတ္) အခါႏွင့္လုိက္ေအာင္ (ေခတ္ႏွင့္လိုက္ေလ်ာညီေထြရွိ ေအာင္) ပညာေရးကို ျပဳျပင္ႏိုင္ခဲ့ၾကလွ်င္ ယခုအခ်ိန္မွာလည္း တိုင္းသူျပည္သားတို႔၏ ဆရာအျဖစ္၌ တည္ႏိုင္ဖြယ္ရွိ၏။ ယခုေသာ္ကား ထိုကဲ့သို႔ မျပဳျပင္ႏိုင္ၾကမွုေၾကာင့္ ဆရာအျဖစ္မွပင္ ေလွ်ာ့က်ရုံမက တခ်ဳိ႔ေက်းရြာေက်ာင္းမ်ား၌ ဆြမ္းခံေပးမည့္ ကေလးပင္မရွိေတာ့ေပ˝ ဟု ေတာင္ၿမဳိ႕မဟာဂႏၶာရုံဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးက ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းပညာေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ အေလးအနက္ထားကာ ေဆြးေႏြးတင္ျပသြား ခဲ့သည္။9
ယေန႔မ်က္ေမွာက္ေခတ္၌ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ပညာေရးစနစ္ကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၾကည့္လွ်င္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းပညာေရးမွာ ႏွစ္မ်ဳိးႏွစ္စားရွိ ေန ျခင္းကို ေတြ႔ရျခင္းပါ။ (၁) ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းပညာေရး (ပရိယတၱိ စာသင္တိုက္မ်ား)၊ (၂) ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရး (ဘက ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေက်ာင္းမ်ား) ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးႏွစ္စားေတြ႔ရျခင္းပါ၊ ထိုႏွစ္မ်ဳိးမွာ နံပါတ္ (၁) ျဖစ္တဲ့ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းပညာေရး၌ ေခတ္ႏွင့္ေလွ်ာ္ညီေသာ ဘာ သႏၱရ စာေပမ်ား (သခ်ၤာ၊ အဂၤလိပ္စာ၊ စသည္) ကို ထည့္သြင္းသင္ၾကားႏိုင္ျခင္း မရွိေသးသည္ကို ေတြ႔ေနရျခင္းပါ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပသာသနာေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ရန္ ေခတ္ရဲ့ေနာက္မွာ မ်ားစြာ ေနာက္က်က်န္ေနျခင္းကို သတိမူသူတို႔သာ သိႏိုင္မည္ ျဖစ္ျခင္းပါ။ ထိုဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ပညာေရးကို အစိုးရ အသိမွတ္ျပဳ အတန္းပညာအရည္အခ်င္းမ်ားႏွင့္ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ သတ္မွတ္ေပး ထားႏိုင္ျခင္းမ်ဳိးမရွိ၍ အစိုးရစာသင္ေက်ာင္းမ်ား၏ ပညာေရးလယ္ဗယ္ႏွင့္ အခါအားေလွ်ာ္စြာ ႏႈိင္းခ်ိန္ခံရေသာအခါ ဓမၼာစရိယ အရည္ အခ်င္းသည္ ေရးတတ္၊ ဖတ္တတ္ အရည္အခ်င္းမွ်သာ အသိမွတ္ျပဳထားသည္ကို ေတြ႔ရွိရ၍ မ်ားစြာ၀မ္းနည္းမိျခင္းပါ။
နံပါတ္ (၂) ျဖစ္တဲ့ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းသင္ ပညာေရးေက်ာင္းမ်ားမွာမူ ေခတ္ႏွင့္ေလွ်ာ္ညီေသာ ျမန္မာ၊ အဂၤလိပ္စာ၊ သခ်ၤာႏွင့္ သိပၸံဘာ သာရပ္မ်ားကို သင္ၾကားေပးႏိုင္၍ ေက်ာင္းသားဦးေရးမ်ား အဆမတန္ တိုးပြားေနျခင္းပါ။ သို႔ေသာ္ အမ်ဳိး ဘာသာ သာသနာေတာ္အေရးကို ေလးေလးနက္နက္ ေတြးဆဟန္မတူ ၾကတဲ့ အစိုးရဆိုင္ရာ အႀကီးအကဲမ်ား၊ ပညာရွင္ႀကီးမ်ား၊ ပညာေရးဆိုင္ရာလူႀကီးမ်ားသည္ ဘုန္း ေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္းမ်ားကို မူလတန္းေက်ာင္းမ်ားမွ အလယ္တန္းေက်ာင္းမ်ားအဆင့္၊ အလယ္တန္းေက်ာင္းမ်ားမွ အထက္ တန္းေက်ာင္းမ်ားအဆင့္သို႔ တိုးျမွင္ေပးႏိုင္ဖို႔အေရး ၀န္ေလးေနၾကျခင္းမွာ နားမလည္ႏိုင္ေအင္ျဖစ္မိျခင္းပါ။ ပညာတတ္နည္းပါးေသာ လူမ်ဳိးႏွင့္ ပညာတတ္ရွားပါးေသာတိုင္းျပည္အတြက္ ရင္ေလးေနမိျခင္းပါ။
ပညာမတတ္ေတာ့ေကာ ဘာျဖစ္မွာလဲလို႔ ေမးေနသူေတြကလဲ ေမးေနဆဲပါ။ ဒီမိုကေရစီစနစ္မွာ ရာထူးေကာင္းေကာင္းလိုခ်င္ရင္ အရည္အခ်င္းေကာင္းေကာင္းရွိရမွာပါ။ အရည္ခ်င္းေကာင္းဆိုတာ ေခတ္မီတဲ့ ပညာေရးစနစ္မ်ဳိးႏွင့္ ေခတ္ပညာမ်ားကို သင္ယူခြင့္ရၿပီး၊ ထိုပညာ (ဘြဲ႔ဒီဂရီ)ျဖင့္ အလုပ္ခြင္၌ ယုံၾကည္ ခ်က္အျပည့္ျဖင့္ အလုပ္လုပ္ျပႏိုင္ျခင္းပါ။ ထိုကဲ့သုိ႔မဟုတ္ဘဲ ျမန္မာလူမ်ဳိးအမ်ားစုရဲ့ ပညာေရးအဆင့္ အတန္း မ်ားဟာ လြန္စြာနိမ္႔က်ေနမည္ဆိုလွ်င္ ဒီမိုကေရစီစနစ္အရ ႏိုင္ငံတကာႏွင့္ယွဥ္တဲ့ လုပ္ငန္းကိုင္ငန္းအခြင့္လမ္းေတြ ပြင့္လန္းလာ လို႔ အလုပ္ခန္႔ရာမွာ ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ား (တုိင္းရင္းသားအားလုံး အပါအ၀င္) ကို ဘယ္ေနရာမွာ ဘယ္ရာထူးမ်ဳိးနဲ့ ခန္႔အပ္ႏိုင္ၾကမလဲဆိုတာ ႀကိဳတင္စဥ္းစားႏိုင္ၾကဖို႔ပါ။
ထို႔ေၾကာင့္ ဆင္းရဲသားႏွင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ တိုင္းရင္းသား၊ တိုင္းရင္းသူတို႔ရဲ့မွီခိုရာျဖစ္တဲ့ ဘုန္းေတာ္ ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္းမ်ားဟာ သမိုင္းေကာင္းကို ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္ရန္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္းမ်ားကို အစိုးရေက်ာင္းမ်ား၏ စံခ်ိန္စံႏွုန္းမ်ားႏွင့္ အညီ (အားကစားကြင္းရွိျခင္း၊ ေက်ာင္းႏွင့္ ေက်ာင္းအေဆာက္အဦးစာသင္ခန္းမ်ား လုံလုံေလာက္ေလာက္ရွိျခင္း၊ စာၾကည့္တိုက္ရွိျခင္း၊ ေက်ာင္းထိုင္ ဆရာေတာ္မ်ား ပညာအရည္အခ်င္းမ်ား ျပည့္မီျခင္း-စသည္မ်ား) ရွိေနခဲ့လွ်င္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ မူလတန္း ေက်ာင္းမ်ားကို အလယ္တန္းေက်ာင္းမ်ားအဆင့္သို႔၊ အလယ္တန္းေက်ာင္းမ်ားကို အထက္တန္းေက်ာင္းမ်ားအဆင့္သို႔ တိုးျမွင့္ေပးၾကပါရန္ တိုက္တြန္း လိုျခင္းပါ။ ပညာတတ္လူမ်ဳိးက တိုင္းျပည္ကို ႀကီးပြားခ်မ္းသာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သလို၊ သဒၶါတရားရွိၿပီး ပညာႏွင့္ဥစၥာျပည့္စုံေနသူမ်ဳိးကသာ သာသနာႏွင့္လူမ်ဳိးကို ေစာင့္ေရွာက္ႏုိင္မည္ဆိုတာ ယုံၾကည္ထားမိလို႔ပါ။ ခ်မ္းသာစြာ အိပ္စက္ႏိုင္ပါေစ။ရည္ညႊန္း -
1။ သန္းထြတ္ (ဦး) - ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ပညာေရးသမိုင္း (ဒုတိယအႀကိမ္)၊ ရာျပည့္စာအုပ္တိုက္၊ ရန္ကုန္ၿမဳိ႕၊ ၂၀၁၁ ခု၊ ႏွာ ၁၉။
2။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းပညာေရးသမိုင္း (ဒုတိယအႀကိမ္)၊ ႏွာ ၁ဂ၇။
3။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းပညာေရးသမိုင္း (ဒုတိယအႀကိမ္)၊ ႏွာ ၂၀၂။
4။ ေအာင္သိန္းညႊန္႔ (ဦး)၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ အေျခခံပညာေရးက႑တြင္အေရးပါေသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ ပညာေရးေက်ာင္းမ်ားကို အဆင့္ျမႇင့္ တင္ျခင္းစာတမ္း၊ ၂၀၁၂ ခု။ ႏွာ ၅။
5။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ အေျခခံပညာေရးက႑တြင္ အေရးပါေသာဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ပညာေရးေက်ာင္းမ်ားကို အဆင့္ျမႇင့္တင္ျခင္းစာတမ္း၊ ႏွာ ၆။
6။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းပညာေရးသမိုင္း (ဒုတိယအႀကိမ္)၊ ႏွာ ၁၇၂။
7။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ပညာေရးသမိုင္း (ဒုတိယအႀကိမ္)၊ ႏွာ ၁ဂ၇။
8။ ျမန္မာႏိုင္င့ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း ပညာေရးသမိုင္း (ဒုတိယအႀကိမ္)၊ ႏွာ ၁၈၈။
9။ ဇနကာဘိ၀ံသ၊ အရွင္။ ကိုယ့္က်င့္အဘိဓမၼာ (ပႏၷရသမအႀကိမ္)၊ မဟာဂႏၶာရုံစာေပ၊ အမရပူရၿမဳိ႕၊ ၂၀၀၂။ ႏွာ ၁၃၇။

--
http://www.lubo601.com/2012/10/blog-post_9572.html#more မွ