Menstruation questions မိန္းမပီသတာ စိုးရိမ္စရာမရွိပါ

Andrew Myo Aung

 

Menstruation questions
မိန္းမပီသတာ စိုးရိမ္စရာမရွိပါ
===================

Q 1: အသက္က ၂၁ ပါ။ သမီးရာသီပံုမွန္လာေအာင္ဘာေဆးေသာက္ရမလဲ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ။ မမွန္လို႔ပါ။ လာရင္လဲ ဗိုက္ေအာင့္လို႔ပါ။

အသက္ + လိင္ သိရေပမဲ့ အိမ္ေထာင္ေရးေနာက္ခံ (ေဆာရီး) မသိရပါ။ ဘယ္အရြယ္ကတည္းက မမွန္တာလဲ။

ရာသီမမွန္ဘူးဆိုတာ၊ (၁) မလာတာ၊ (၂) တလထဲ တခါမကလာတာ၊ (၃) လာရက္နည္းတာ (၄) လာရက္မ်ားတာ၊ (၅) လာရင္ သူမ်ားထက္ပိုနာတာ၊ စသျဖင့္ အားလံုးကိုဆိုလိုတယ္။
တိတိက်က်ေမးပါ။

Q 2: ဆရာရွင့္ ကြ်န္မအသက္ ၂၃ ႏွစ္ရွိပါျပီ။ (မရိုေသ) က်ြန္မ ဓမၼတာရက္က ခုဆို လတိုင္း ေစာျပီးျဖစ္ေနပါတယ္။

ဥပမာ ဒီလ ၃ဝ ျဖစ္တယ္ဆို ေနာက္လေတြက် တစ္ရက္ေစာေစာျပီးျဖစ္ေနပါတယ္။ အဲလိုျဖစ္တာ ၄ လေလာက္ရွိေနပါျပီ။ ပံုမွန္ ဘာေၾကာင့္မရွိရတာလဲ သိခ်င္လို႔ပါရွင္။ လတိုင္း ဓမၼတာရက္ကအတိအက်မရွိပဲ ျဖစ္ေနတာေရာဂါနဲ႔ဆိုင္ပါသလားရွင့္။ ေနာက္ျပီး တစ္ခါျဖစ္ရင္ ၅ ရက္ထိၾကာတတ္ပါတယ္။ ျဖစ္စကေန ၃ ရက္အတြင္း ေသြးကအရမ္းဆင္းတတ္ပါတယ္။ အဲလို ျဖစ္ေနတာေရာဂါနဲ႔ဆိုင္ပါသလားရွင့္။ ဓမၼတာရက္မတိုင္ခင္ရင္သားေတြကအထိမခံႏိုင္ေအာင္နာလွပါတယ္။ ဘယ္လိုေဆးမ်ိဳးမ်ား ေသာက္ရမယ္ဆိုတာ ဆရာညႊန္ၾကားေပးပါရွင္။

အိမ္ေထာင္ေရး မသိရပါ။ အတူေနရာဇဝင္ မသိရပါ (ေဆာရီး)။ ေဆးစစ္ (အိုဂ်ီ ျပသလား) မသိရပါ။ အိမ္ေထာင္ေရး မသိရပါ။ အတူေနရာဇဝင္ မသိရပါ (ေဆာရီး)။

အိမ္ေထာင္မရွိပါဘူးဆရာ။ အိုဂ်ီေတာ့မျပဖူးေသးပါရွင့္။ အရင္ ရာသီေစာျဖစ္ေအာင္ ေဆးေတြေတာ့ေသာက္ခဲ့ဖူးပါတယ္။

အရင္ အေမး-အေျဖေတြကို ပို႔လိုက္ပါတယ္။

Q 3: သမီးတစ္ခုေလာက္သိခ်င္လုိ႔ပါ။ ကန္ေတာ့ဆရာ၊ သမီး ဓမၼတာအေၾကာင္းေလးေျပာခ်င္လုိ႔ပါ သမီးအသက္က ၁၉ နွစ္ပါ သမီး ရာသီလာတာ နွစ္လမွ တစ္ျကိမ္ပဲလာပါတယ္။ လာလဲ ၄ ရက္ကအမ်ားဆုံးပါပဲ။ အရင္ကဆုိ ၆ လေလာက္ မလာလုိ႔ ေဆးခန္းမွာ ရာသီလာေဆးသြားထုိးရပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခါ ရာသီနည္းလုိ႔ ေဆးခန္း ထပ္ျပရပါေသးတယ္။ ေဆးေသာက္လဲခဏပါပဲဆရာ။ ျပီးရင္ ရာသီအလာနည္းသြားေရာ။ အခုနွစ္လတစ္ခါမွလာေတာ့ အရမ္း စိတ္ညစ္ေနပါတယ္။ အဲ႔ဒါေၾကာင့္ ဘယ္ေဆးကုိ ေသာက္ရမလဲ လု္႔ညႊန္ျပေပးပါဦးဆရာ။ ျပီးေတာ့ ဘာျဖစ္လုိ႔အဲ႔လုိ ဓမၼတာလာတာ နည္းရသလဲသိခ်င္လုိ႔လာပါ။ လာေနခ်ိန္မွာေရာ လာျပီးအခ်ိန္မွာေရာ ကုိက္ခဲတာေတြ လုံးဝ မျဖစ္ဖူးပါဘူးဆရာ။

ရာသီဆိုတာ မမွန္ျဖစ္တာ မ်ားပါတယ္။ သိပ္မစိုးရိမ္ပါနဲ႔။ ၁၉ ႏွစ္မွာ မွန္ေနသင့္တာေတာ့ မွန္ပါတယ္။ ေရာဂါရယ္လို႔ မဟုတ္ေလာက္ပါ။ အလြယ္ဆံုးနည္းကေတာ့ ကိုယ္ဝန္တားေဆး (ေဆာရီး) ေသာက္ရတယ္။ တေန႔ ၁ လံုး၊ တလ ၂၈ လံုးပါတာကိုေျပာတာပါ။ အပ်ိဳေတြလဲ ေပးပါတယ္။ သံသယအထင္မခံရေအာင္ သူမ်ားမျမင္ေအာင္ ေပးရ-ေသာက္ရပါတယ္။ ရာသီလာရက္ကို မမ်ားေစသင့္ပါ။ မ်ားရင္ ေသြးအားနည္းမယ္။ ဆင္းသင့္တာသာ ဆင္းပါမယ္။ က်န္ေနတာမ်ိဳးမျဖစ္ပါ။ တားေဆးေသာက္ရင္ (၁) လမွန္မယ္။ (၂) ဆင္းတာနည္းမယ္။ (၃) နာတာကိုက္တာ သက္သာမယ္။ ရာသီဆိုတာ အသက္အရလဲေျပာင္းတယ္။ စိတ္ဖိအားအရလဲေျပာင္းမယ္။ အဓိကအားျဖင့္ ေဟာ္မုန္း အေပၚမူတည္တယ္။ ေဟာ္မုန္းက တေယာက္နဲ႔တေယာက္မတူပါ။ ေရာဂါရွိမေနရင္ ဘာမွ ေၾကာင့္က်ဘို႔မလိုပါ။

Q 4: သမီးက အသက္ ၂၃ ႏွစ္ပါ။ ရာသီလာတာ မမွန္ပါဘူး။ တခါတေလ ၂ လမွ တခါ လာပါတယ္။ အရင္ကေတာ့ အေမက ေသြးေဆး အၿမဲတုိက္ပါတယ္။ ၿမန္မာေဆးေတြ။ ခုက ဒီမွာ ဝယ္လုိ႔လည္း မရပါဘူး။ ခု ဝက္ၿခံေတြလည္း မ်က္ႏွာမွာေရာ ေက်ာမွာပါ ပိုေပါက္လာပါတယ္။ သူငယ္ခ်င္းကေၿပာလုိ႔ ခ်င္းၿပဳတ္ရည္လည္း ေသာက္ပါတယ္။ ဘယ္လုိလုပ္ရမလဲဆုိတာ ေၿဖၾကားေပးပါရွင္။

ရာသီမမွန္တာ မိန္းကေလး အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ျဖစ္ၾကေလ့ရွိတယ္။ ၂ လမွ တခါ လာယံုနဲ႔ ဘာမွ စိုးရိမ္စရာ မလိုပါ။ ဝက္ျခံလဲ ေပါက္တယ္ဆိုရင္ အပ်ိဳျဖစ္မွာေပါ့။ သိပ္ရင္းႏွီးလြန္းတဲ့ သမီးရည္းစားေတာင္ ထားပံုမရဘူး။ ေဆးပညာအရ ျဖစ္ဘို႔ မ်ားတာကို ေျပာတာပါ။ ကုိယ္ေရးကုိယ္တာ စပ္စုတာ မဟုတ္ပါ။ ေဗဒင္ေဟာတာလဲ မဟုတ္ဘူး။ မမွန္ရင္လဲ “မွားေသာ ေဆးသမား ရွိ၏” လို႔ မွတ္ပါ။

ဗမာေသြးေဆးေတြကလည္း အသံုးတည့္သူေတြမွာ တည့္တယ္။ ခ်င္းျပဳတ္ရည္ကလည္း တခ်ိဳ႕အတြက္ အလုပ္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ မိန္းကေလးရဲ႕ က်န္းမာေရးကို ပိုျပီးသိရရင္ ပိုေကာင္းမယ္။ “ပိန္သလား၊ ဝသလား၊ ပိန္လာေနသလား။ က်န္းမာေရး ေနာက္ေၾကာင္းမွာ ထူးျခားတာ ရွိသလား။ ေဆးရံုတက္ရဘူးတာ၊ ဓါတ္မွန္ရိုက္တာ”။ မသိတာ အသာထားျပီး ေယဘုယ် ေျဖပါ့မယ္။

ရာသီမမွန္တာမွာ ပတ္ဝန္းက်င္လို႔ ေခၚေလ့ရွိတဲ့ အေၾကာင္းခံရွိတတ္တယ္။ ေနမေကာင္းတာ ဥပမာ တီဘီ၊ စိတ္ဖိစီးမႈ မ်ားတာ၊ အာဟာရ မျပည့္တာ၊ ေသြးအားနည္းတာ၊ ေလ့က်င္ခန္း အလုပ္ မ်ားလြန္းတာ၊ ခရီးထြက္ရဖန္ မ်ားတာေတြ ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒါေတြကို ျပင္ပါ-ကုပါ။

ေနာက္ အေၾကာင္းခံ တမ်ိဳးကေတာ့ ဇီဝကမၼ အေျပာင္းအလဲ ရွိလို႔ပါ။ ရာသီဆင္းတာကို ထိန္းေပးေနတာ သံုးခုဟာ အထာမက်ရင္ ရာသီလာ မမွန္ဘူး။ ေနာက္ဆံုး အေၾကာင္းခံတခုကေတာ့ Polycystic ovarian syndrome (PCOS) ေရာဂါပါ။ (ေရးထားပါတယ္။) လိုမယ္ ထင္ရင္ OG ျပပါ။ Oligomenorrhea ေခၚတဲ့ ရာသီနည္းလြန္းရင္ သားသမီး မရႏိုင္တာ ျဖစ္ေစတတ္တယ္။ ဒါေတြ ထည့္ေရးတာက ဆရာဝန္တေယာက္အေနနဲ႔ မျပည့္မစံုေရးလို႔ မေကာင္းတဲ့ အတြက္ပါ။ လူ ၁ဝဝ-၁ဝဝဝ မွာ ၁ ေယာက္ ျဖစ္တာလဲ ပါရတယ္။

ဝက္ျခံဆိုတာ ရာသီဆင္းတာလိုဘဲ ေဟာ္မုန္းဓါတ္ အေျပာင္းအလြဲေၾကာင့္ ျဖစ္ေစတာပါ။ လူတိုင္းမွာ က်ား-မ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးလံုး ရွိၾကတယ္။ Androgens က်ားေဟာ္မုန္းက ပိုကဲေနရင္ ရာသီနည္းတာ ျဖစ္ေစတယ္။ အေရျပား မသန္႔ရွင္းတာ၊ ေလထု မသန္႔တာေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ေစႏိုင္ေသးတယ္။

သနပ္ခါးအစစ္ သဘာဝျဖစ္ အလွအပ အသံုးအေဆာင္သာ သံုးပါ။ ေၾကာ္ညာေကာင္း (ေကာ့စ္မက္တစ္) ေတြ မသံုးသင့္ပါ။ အဆီ-အငန္မ်ား အစားအစာ ေရွာင္ပါ။ တကယ္လို႔ အနာရင္းသလို ျဖစ္လာရင္၊ ျပည္တည္ရင္ Tetracycline, Erythromycin ၂၅ဝ မီလီဂရမ္ ၆ နာရီျခား၊ ဒါမွမဟုတ္ Doxycycline ၁ဝဝ မီလီဂရမ္ ၁၂ နာရီျခား၊ ၄-၅ ရက္ ေသာက္ပါ။

ဝက္ျခံကို လက္နဲ႔ ခဏခဏ မကိုင္ပါနဲ႔။ မ်က္မွာမွာ ေပါက္တဲ့ ဘာအနာျဖစ္ျဖစ္ မမွည့္ေသးခင္ ညွစ္မထုတ္ရပါ။ ေသြးအားအတြက္ Ferrous ေဆး၊ Folic acid ေဆးေတြေသာက္ပါ။ ဝက္ျခံအတြက္ ဗီတာမင္ B အျပင္ A ေသာက္ဘို႔ လိုတယ္။ Zinc ဓါတ္မ်ားတဲ့ အစားအစာ (ပင္လယ္စာ၊ အေစ့အဆံ၊ အသဲ၊ ငါး၊ ဥ၊ ဂ်ံဳ၊) နဲ႔ Chromium ဓါတ္မ်ား အစားအစာ (သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္၊ ငွက္ေပ်ာသီး၊ စပ်စ္သီး၊ အာလူး၊ အမဲသား၊ မံုလာဥစိမ္း၊ ၾကက္သြန္ျဖဴ၊) စားပါ။ တကိုယ္ေရ သန္႔ရွင္းေရး လုပ္ပါ။ ေခါင္းအံုးစြပ္ ၂ ရက္တခါ လဲပါ။ မ်က္ႏွာကို ဆံပင္က လာလာမထိေစသင့္ပါ။

လစဥ္ ရာသီလာေနသူမ်ားလဲ ဝက္ျခံေပါက္တတ္တယ္။ တရားခံက Androgens ပါဘဲ။ ဝက္ျခံမွာ ေခါင္းျဖဴ-ေခါင္းမဲ ၂ မ်ိဳး ရွိတယ္။ အျဖဴက အေရျပားထဲ ျမဳတ္ေနျပီး၊ အမဲက အေပၚမွာ။ ျပည္ျဖစ္လာရင္ ဝါလာမယ္။ သန္႔ရွင္းေရး လုပ္တာက အျပင္းစားမဟုတ္တဲ့ ဆပ္ျပာ၊ ဗက္တီးရီးယားေသေစႏိုင္တဲ့ Neem soap တမာဆပ္ျပာလဲေကာင္းတယ္။ မ်က္ႏွာ အဆီမျပန္ေစနဲ႔။ မိတ္ကပ္သံုးစရာရွိရင္ နဲနဲ-ပါးပါးသာသံုးပါ။ အေရျပားက (ဆဲလ္)ေတြ ေလဝေအာင္လို႔။ ေသသြားတဲ့ (ဆဲလ္) ခပ္ညိဳညိဳေတြကို အသာအယာ ဖယ္ထုတ္ေပးပါ။ ေရေႏြးေလးနဲ႔ မ်က္ႏွာသစ္ပါ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ နံ႔သာျဖဴလိမ္းတာလဲ ေကာင္းပါတယ္။

ရာသီမွန္လာမယ္ဆိုရင္ ဝက္ျခံပါ သက္သာလာမယ္။ အိမ္ေထာင္ရက္သား က်သြားသူမ်ား ေပ်ာက္သြားတယ္။ အိမ္ေထာင္ မရွိေသးသူကုိ ရွိေအာင္ အားေပးတာ မဟုတ္ပါ။ အိမ္ေထာင္ျပဳတယ္ဆိုတာ “ေနာင္ျပင္ရန္ ခက္သည့္အမ်ိဳး သံုးပါး” ထဲမွာပါလို႔ ဝက္ျခံ ေပ်ာက္ခ်င္တာေလးနဲ႔ မျမန္ဆန္ေလနဲ႔။

အပ်ိဳေလး-အပ်ိဳၾကီးမ်ားလည္း ကုိယ္ဝန္ေဆာင္ တားေဆး (အမ်ားဆံုးသံုးၾကတဲ့ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲ စားေဆး) ကို ေသာက္ရင္ ရာသီလာရက္ မွန္ေစတယ္။ ၂၈ ျပားပါတဲ့ ေဆးကပ္မွာ ၂၁ လံုးက အေရာင္တမ်ိဳး၊ ၇ လံုးက အေရာင္တမ်ိဳး လာေလ့ရွိတယ္။ အျဖဴေရာင္ ၂၁ လံုး ေသာက္ေနတံုး ရာသီမလာဘဲ၊ ဒီေဆးလံုးေတြ ကုန္တာနဲ႔ ရာသီလာမယ္။ ဒီေဆးကပ္ကို အနည္းဆံုး ၃-၄ လ ဆက္ေသာက္လိုက္ရင္ သူ႔ဖါသာသူ ရာသီလာရက္ မွန္ေစႏိုင္တယ္။

Q 5: ပံုမွန္ရာသီက ၂၈ ရက္ ၁ ခါ လာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ရာသီလာျပီး ၁ဝ ရက္ ၂ ပတ္ေလာက္ေနရင္ နဲနဲ ျပန္လာေနတတ္တယ္။ ပံုမွန္လုိေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ အေပ့ါသြားရင္ ထြက္လာတာမ်ိဳး အျဖဴနဲ႔ ေရာျပီး ထြက္လာတာမ်ိဳး။ Daily pad အေသးေလးေတြ သံုးရတာေပါ့။ အဲဒါဘာလုိ႔ ျဖစ္တာလဲ။ တခုခုမ်ား အထဲမွာ ျဖစ္ေနလုိ႔လား။ အရင္က မျဖစ္ဖူးပါဘူး ဒီလုိျဖစ္တာ ၃-၄ လ ေလာက္ပဲ ရွိပါေသးတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁ ပတ္က အိမ္ေထာင္က်ပါတယ္။ မဂၤလာဦးည ျပီးေတာ့ ေနာက္ ၃-၄ ရက္ ေလာက္မွာ အဲလိုမ်ိဳး ဆီးသြားတဲ့ အခ်ိန္ ေလလည္တဲ့အခ်ိန္မ်ိဳးမွာ အနီထြက္လာတယ္။ အဲဒါက ပံုမွန္ပဲလား။ အဲလုိျဖစ္တဲ့ ဒီအပတ္မွာ ျပန္ေနျဖစ္ေတာ့ စ စျခင္းေတာ့ ဘာမွ မျဖစ္ေပမယ့္ ေနာက္ေတာ့ အနီနဲနဲ ဆင္းလာတယ္။ သမီးတုိ႔ အသက္ ၂၈ ကိုယ္စီပါ။ ေယာက္်ားကေတာ့ ဘာမွ မျဖစ္ပါဘူး။ က်န္းမာပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ နာက်င္မႈေတာ့ မရွိပါဘူး။ ကိုယ္ဝန္တားေဆး မသံုးပါဘူး။ ယားတာေတာ့ မျဖစ္ပါဘူး။ အရင္ထဲက အျဖဴကေတာ့ တခါတေလ ဆင္းတယ္။ အိမ္ေထာင္က်တာ ျပီးခဲ့တဲ့ အပတ္ကမွပါ။ အိမ္ေထာင္မက်ခင္ ၄-၅ လ ေလာက္မွာ အဲလုိ ျဖစ္တာကို သတိထားမိတာပါ။ အနီသက္သက္ ဆင္းလာတာမ်ိဳး အျဖဴနဲ႔ ေရာပါလာတာမ်ိဳးပါ။ သူလဲ လန္႔ေနသလုိ သမီးလဲ လန္႔ေနတယ္။

အိမ္ေတာင္က်တာနဲ႔ မဆိုင္ဘဲ မက်ခင္ကတည္းက ျဖစ္တာမို႔ အိမ္ေထာင္ဘက္က ျပႆနာ မဟုတ္ႏိုင္ေတာ့ပါ။ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါ STD ေတြကိုပါ လက္ညွိဳးထိုးစရာ မလိုေတာ့ဘူးေပါ့။

ျဖစ္တတ္တဲ့ အေျခအေနတခုသာ ျဖစ္တယ္။ မစိုးရိမ္ပါနဲ႔။ ရာသီမ်ားလာတဲ့သေဘာ ျဖစ္ဘို႔ မ်ားတယ္။ ဒီအသက္မ်ိဳးမွာ ေရာဂါၾကီး မျဖစ္သေလာက္ပါ။ ဆီးစပ္ေနရာကို ဖိၾကည့္လို႔လဲ နာပံုမေပၚပါ။ နာရင္ မ်ိဳးပြါးလမ္းေၾကာင္း ပိုးဝင္တာမ်ိဳး စဥ္းစားရတယ္။ အခု ဟုတ္ပံုမရပါ။ တျခားေနရာ (ႏွာေခါင္း၊ သြားဖံုး) ကေန ေသြးမယိုတာ မျဖစ္ဘူးလို႔ ယူဆပါတယ္။ ဒီေတာ့ ရာသီမွန္ေအာင္လုပ္ဘို႔ဘဲ လိုမယ္။ ဘာမွ မလုပ္ဘဲေနရင္ေတာင္ မွန္လာတတ္ေသးတယ္။ အိမ္ေထာင္က် လိုက္ေတာ့ ေဟာ္မုန္း အခ်ိဳးအစားလဲ ေျပာင္းလာႏိုင္လို႔ပါ။

အိမ္ေထာင္က်ျပီး ဆက္ျဖစ္ေနေသးျပန္တာမို႔ OG မျပခင္ ေဆးစားၾကည့္ပါ။ ေမြးလမ္းေၾကာင္းစမ္းတာ လုပ္ရင္ ပိုျပီး ခန္႔မွန္းႏိုင္တယ္။ အလြယ္ဆိုးနည္းကေတာ့ ကုိယ္ဝန္တားေဆး ေသာက္ပါ။ အမ်ားဆံုး သံုးေနၾကတဲ့ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲေဆးျပား ေသာက္ပါ။ တေန႔ ၁လံုး ၂၈ ရက္ ေသာက္ရတာမ်ိဳး ေျပာတာပါ။ ရွာရတာလဲ အလြယ္ဆံုးျဖစ္တဲ့ေဆးပါ။ ရာသီ တခါဆင္းေအာင္ ေစာင့္ပါ။ ဆင္းတာရပ္တာနဲ႔ ေဆး တေန႔ ၁ ျပားေသာက္ပါ။ ေဆးမကုန္ခင္ ရာသီ ျပန္မဆင္းပါ။ အဲလို လမွန္-ရက္မွန္ျဖစ္တာ ၃-၄ လ ေနာက္မွာ ရပ္လိုက္ပါ။ ေဆးကို မနက္ခင္း ေသာက္တဲ့အက်င့္လုပ္တာ ေကာင္းတယ္။ ေမ့သြားရင္ ေန႔ခင္းေသာက္လိုက္လို႔ ရတာမို႔ ရက္မေက်ာ္ေတာ့ပါ။ အေထာက္အကူအျဖစ္ သံဓါတ္အားေဆးနဲ႔ ဗီတာမင္ စီ ေသာက္ပါ။ က်န္းမာ-ခ်မ္းသာၾကပါေစ။

Q 6: မိန္းကေလးမ်ား အမ်ားအားျဖင္ Menstruation လာတိုင္း ဗိုက္ေအာင့္ၾကတယ္။ အဲဒါကို ဘယ္လိုလုပ္ေပးရမွာလဲ။ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာ ရွိလာႏိုင္သလား။ သိရင္ေဝမွ်ေပးပါ။

ရာသီလာရင္နာတာ Dysmenorrhea မွာ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာ မရွိပါ။ NSAIDs ေခၚတဲ့ Aspirin, Ibuprofen, Ketoprofen, Naproxen, Meferannic acid စတဲ့ အနာ-အကိုက္-အဖ်ား သက္သာေဆး တခုခု ေသာက္ပါ။ ေနရာတကာ ဝယ္လို႔ရပါတယ္။ ကုမၸဏီေတြက ေဆးကို နာမယ္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ေပးၾကတယ္။ နာတတ္တဲ့သူေတြ ေသြးဆင္းစ ကတည္းက ေသာက္သင့္တယ္။ ၂-၃ ရက္ ထက္မလိုပါ။ တေန႔ ၃ ၾကိမ္ဆို ရတယ္။ ေဆးကို အစာနဲ႔ နီးပါေစ။ တကယ္ ေလနာရွိရင္ သတိထား ေသာက္ပါ။ ဒီေဆးနဲ႔မွ မရသူေတြကို Oral contraceptives ကုိယ္ဝန္ တားေဆး ေပးရတယ္။ နာတဲ့ေနရာကို ေရေႏြးအိပ္ ကပ္ႏိုင္တယ္။ ေလ့က်င္ခန္း လုပ္သင့္တယ္။ ေရေႏြးနဲ႔ ေရခ်ိဳးသင့္တယ္။

Q 7: သမီး အသက္ ၂၇ႏွစ္ပါ။ သမီးက အပ်ိဳပါ။ ရာသီလာတာ တလ တခါမဟုတ္ဘဲ ၂ လ တခါ၊ ၃ လ ၂ခါ ျဖစ္ေနတာ ၂ ႏွစ္ေလာက္ ရွိပါျပီ။ ခု ဒီတခါက်ေတာ့ ရာသီမလာတာ ၃ လ ရွိပါျပီဆရာ။ ဒီရက္ပိုင္း ဆီးစပ္ေတြကိုက္ျပီး ရာသီလာရင္ ဗိုက္နာသလို နာေနပါတယ္။ ရာသီက မလာေသးပါဘူး။ ဒါနဲ႔ ဂ်င္းနဲ႔ ထန္းလ်က္ႀကိဳေသာက္ေတာ့ ဗိုက္က မနာေတာ့ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဗိုက္ထဲက ေနလို႔မေကာင္းဘူးဆရာ။ သမီး ရာသီလာတာ ၂ လတခါ လာတာ အႏၲရာယ္ရွိလား သိခ်င္ပါတယ္။ ခုတေလာ ဗိုက္နာေနတာကိုလည္း သက္သာခ်င္ပါတယ္ဆရာ။

ၾကားရက္ ေသြးဆင္းေနရင္ ဘာမဟုတ္တာေလးေတြလဲ အရင္စဥ္းစား ျပဳျပင္ရမယ္။ တားေဆးေသာက္ဘို႔ ေမ့သြားတာ၊ ေမြးလမ္းမွာ အနာ ျဖစ္ေနတာ။ သိပ္ဆိုးဝါးတာေတြလဲ ရွိတယ္။ သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္ျခင္း၊ ကင္ဆာ။

ရာသီလာလို႔ တအားနာေနရင္ အေနရအထိုင္ရ မသက္သာသူေတြမ်ားတယ္။ ဗိုက္နာတာလဲပါတယ္။ နဲနဲေလာက္၊ ၁-၂ ရက္ ေလာက္ဆို စိုးရိမ္စရာမလိုပါ။ ရာသီလာခ်ိန္မွာနာတာကို Dysmenorrheal ေခၚတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္၊ ဝမ္းပ်က္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ခါးနာတာေတြလဲ ျဖစ္တယ္။ စိတ္မူေျပာင္းသူေတြလဲရွိတယ္။ (သပ္သပ္ေရးထားပါတယ္။) ရာသီလာခ်ိန္နာတာကို NSAIDs (စတီရြိဳက္) မပါတဲ့ အမ်ားသံုး အကိုက္-အခဲေပ်ာက္ေဆးေသာက္ရင္ သက္သာတယ္။ သတိထားရမွာေတြကေတာ့ Endometriosis (အင္ဒိုမီထရီယိုးဆစ္) သားအိမ္ေရာဂါ နဲ႔ Fibroids (ဖိုက္ဘရြိဳက္) သားအိမ္ အက်ိတ္ေရာဂါေတြ ပါတယ္။ ေဆးစစ္ ကုသရလိမ့္မယ္။

ၾကားရက္ ေသြးဆင္းတာကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းေတြ အမ်ားၾကီးရွိတယ္။
- မ်ိဳးဥထြက္ခ်ိန္၊
- ကိုယ္ဝန္တား-စားေဆး၊
- IUCD ကိုယ္ဝန္တား-ပစၥည္း၊
- လည္ပင္းၾကီး-ေဟာ္မုန္းနဲတာ၊
- သေႏၶတည္ခါစ၊
- ကိုယ္ဝန္ပ်က္တာ၊
- (အီစထိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္းေဆးေပးေနသူ အစပိုင္းနဲ႔ အဆံုးရက္ေတြ၊
- Endometriosis သားအိမ္ေရာဂါ၊
- Uterine fibroids သားအိမ္အလံုး၊
- လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ၊
- စိတ္ဖိအားမ်ားတာ၊
- ေသြးဆံုးခါနီး၊
- Cervical polyps သားအိမ္ဝမွာ အညွာပါ-အလံုးရွိတာ၊
- Cervical erosion သားအိမ္ဝေရာဂါ၊
- ဗဂ်ိဳင္းနာ၊ သားအိမ္၊ မ်ိဳးဥအိမ္မွာ Cysts အလံုးရွိတာ၊
- ေမြးလမ္း ထိခိုက္မိတာ၊
- ဗဂ်ိဳင္းနားထဲ ပစၥည္းတခုခု က်န္ရစ္တာ၊
- ကင္ဆာ။

အမ်ားဆံုး ျဖစ္တာက Ovulation bleeding မ်ိဳးဥထြက္ခ်ိန္မွာ သူျဖစ္လာရာအိတ္ Follicle ကေန မ်ိဳးဥ ေပါက္ထြက္ခ်ိန္မွာ ျဖစ္တယ္။ ၂-၃ နာရီေလာက္ကေန ၁-၂ ရက္အထိ ၾကာတတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ နာတာနဲ႔ တြဲေနတယ္။ မ်ိဳးဥထြက္ခါနီး (အီစထိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္း မ်ား-နည္းရာကေန သားအိမ္ အတြင္းနံရံပါးလို႔ ဆင္းတာပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ဆိုရင္ Estrogen ေပးလို႔ ေပ်ာက္တယ္။ တျခား အေၾကာင္းေတြလဲ ရွိႏိုင္တယ္။ Progesterone ေဟာ္မုန္း နဲေနရင္ ရက္ၾကာၾကာ ဆင္းႏိုင္တယ္။ အဲလို အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ကေလးရဘို႔ အခြင့္အလမ္းနဲျပီး ကိုယ္ဝန္လဲ ပ်က္တတ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္တားစားေဆးေၾကာင့္ ဆိုရင္ အစနဲ႔အဆံုးမွာ ဆင္းတတ္တယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဒီေဆးမ်ိဳးကို ေသာက္ဘူးခါစ ပဌမလေတြမွာ ျဖစ္တယ္။ ေဆးေသာက္ခ်ိန္ လြဲသြားရင္လဲ ျဖစ္တတ္တယ္။

အေရးေပၚေဆးကုရာတာ ရွားေတာ့ရွားတယ္။ လိုအပ္ရင္ေတာ့ ေဆးကုရမယ္။
- ေသြးဆင္းမ်ားသူ တခ်ိဳ႕ကို Estrogen (Conjugated) 25 mg IV ထိုးေပးရတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ စားေဆး 2.5 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္ေပးမယ္။ ေသြးရပ္သြားရင္ Medroxy-progesterone 10 mg/d ကို ၇-၁ဝ ရက္ ဆက္ေပးမယ္။

- တခ်ိဳ႕ကို အမ်ားဆံုးသံုးတဲ့ Combination Oral Contraceptive ေဟာ္မုန္းႏွစ္မ်ိဳးတြဲ ကိုယ္ဝန္တား စားေဆး ေပးတယ္။ ေဆးထဲမွာ 1-0.75 mg Norethindrone နဲ႔ 0.035 mg Ethinylestradiol ပါတယ္။ တရက္မွာ ေဆး ၄ ျပား၊ ၇ ရက္ ေပးတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ ၄ ျပား ၂ ရက္၊ ၃ ျပား ၂ ရက္၊ ၂ ျပား ၂ ရက္၊ ၁ ျပား ၂ ရက္နည္းနဲ႔ ေပးတယ္။

- Medroxyprogesterone (Provera) ေခၚတဲ့ Progestin (Progesterone) ေဟာ္မုန္းေဆးေပႏိုင္တယ္။ ဒီေဆးက မ်ိဳးဥ ပံုမွန္ထြက္ေစတဲ့ေဆး ျဖစ္တယ္။ 10 mg/day ကို ၁ဝ ရက္ေပးမယ္။ ဒါေပမဲ့ OG ကေပးမွသာ ေသာက္ပါ။ ေဆးရပ္လိုက္ေတာ့ ေသြးဆင္းတတ္လို႔။ ကင္ဆာ မရွိတာ ေသျခာမွလဲ ေပးရတယ္။

- တခ်ိဳ႕ကို D and C သားအိမ္ျခစ္ေပးရတယ္။

အရြယ္ေရာက္စ မိန္းကေလးေတြနဲ႔ ေသြးဆံုးခါနီး အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ မ်ိဳးဥအိမ္ကေန မ်ိဳးဥအထြက္ဘဲ ေသြးဆင္တာ Anovulatory dysfunctional uterine bleeding ျဖစ္တတ္ၾကတယ္။ ကုသနည္းေတြကေတာ့ -
(၁) Estrogen (Conjugated) 2.5 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္ေပးျပီ၊ ေသြးဆင္းတာရပ္ရင္ Medroxyprogestrone 10 mg ေန႔စဥ္၊ ၇-၁ဝ ရက္ေပးတယ္။ ဒါမွမဟုတ္
(၂) ကိုယ္ဝန္တားေဆး (Ethyl Estradiol 35 µg + Noresthindrone 1 mg) တေန႔မွာ ၄ ျပား၊ ၇ ရက္ေပးတယ္။ ဒါမွမဟုတ္
(၃) ကိုယ္ဝန္တားေဆး (Ethyl Estradiol 35 µg + Noresthindrone 1 mg) တေန႔ ၃ ျပား၊ ၂ ရက္၊ ဒိေနာက္မွာ တေန႔ ၂ ျပား၊ ၂ ရက္၊ ဒိေနာက္မွာ တေန႔ ၁ ျပား၊ ၂ ရက္ေပးတယ္။ ဒါမွမဟုတ္
(၄) Medroxyprogesterone 10 mg/day ၁ဝ ရက္ေပးတယ္။

ေမးတဲ့သူက အပ်ိဳ၊ အသက္လဲ ၂၇ ႏွစ္သာရွိေသးလို႔ ကိုယ္ဝန္နဲ႔ဆိုင္တာ၊ လိင္ကတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါေတြနဲ႔ အသက္ၾကီးမွ ျဖစ္ေလ့ရွိတဲ့ ကင္ဆာေတြကို ဖယ္ထုတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အလြယ္ဆံုးနည္းကေတာ့ အပ်ိေပမဲ့ ကိုယ္ဝန္တား ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးပါ၊ အမ်ားသံုး၊ ေစ်းခ်ိဳ၊ တေန႔ ၁ ျပား၊ တလ ၂၈ ျပားေသာက္ရတဲ့ေဆးကို ၃-၄ လ ဆက္ေသာက္ပါ။ ရာသီလဲမွန္မယ္၊ နာတာလဲ သက္သာမယ္။ ဆင္းတာလဲနည္းမယ္။ အဆင္ေျပရင္ OG ကိုျပပါ။ စိတ္ဖိအား မ်ားေနရင္ ေလွ်ာ့ခ်ပါ။

Dr. တင့္ေဆြ
========