အာခီမီးဒီးစ္(Archimedes)

ေက်ာက္သင္ပုန္း

 

အာခီမီးဒီးစ္(Archimedes)
-------------------------------

အမည္ရင္းအာခီမီးဒီးစ္ေမြးသကၠရာဇ္ဘီစီ ၂၈၇ ခန႔္
ဆိုင္ရာက်ဴးစ္၊ aစၥလီ၊ ဂရိ
ကြယ္လြန္ဘီစီ ၂၁၂ ခန႔္
နိုင္ငံသားဂရိလူမ်ိဳးဂရိပညာေရးသခၤ်ာ ႐ူပေဗဒ နကၡတၱေဗဒအင္ဂ်င္နီယာ တီထြင္ပညာရွင္အလုပ္အကိုင္သိပၸံပညာရွင္

အာခီမီးဒီးစ္ (အဂၤလိပ္: Archimedes/ˌɑːkɪˈmiːdiːz/; ဂရိ: Ἀρχιμήδης) (ဘီစီ ) သည္ဂရိလူမ်ိဳး သခၤ်ာ ပညာရွင္၊ ႐ူပေဗဒ ပညာရွင္၊အင္ဂ်င္နီယာ၊ တီထြင္ပညာရွင္ ႏွင့္ နကၡတၱေဗဒပညာရွင္ႀကီး ျဖစ္သည္။သူသည္ Hydrostaticsႏွင့္ Statics စေသာ ႐ူပေဗဒ ပညာရပ္မ်ားကို အုတ္ျမစ္ခ် ေပးခဲ့သူျဖစ္ၿပီး ကုတ္နိယာမ သေဘာတရား ကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သူလည္း ျဖစ္သည္။Seige engine ႏွင့္ Screw pump တို႔ကဲ့သို႔ေသာ ဆန္းသစ္သည့္ စက္ပစၥည္းမ်ားကို တီထြင္ခဲ့သည့္ အတြက္ေၾကာင့္လည္း သူ႔အား အင္ဂ်င္နီယာ တစ္ဦးအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကသည္။ ထပ္မံ ေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားအရ အာခီမီးဒီးစ္သည္ ေၾကးမုံမွ အလင္းျပန္အားကို အသုံးျပၿပီး တစ္ဘက္ရန္သူ၏ စစ္သေဘၤာမ်ားကို မီးရွို႔ဖ်က္ဆီးနိုင္သည့္ အတတ္ပညာကိုလည္း တီထြင္ခဲ့သည္ဟု သိရသည္။

အာခီမီးဒီးစ္ကို လူသိမ်ားသည္မွာ သခၤ်ာပညာရွင္တစ္ဦးအျဖစ္ ျဖစ္ပါသည္။ ပါရာဘိုလာ မ်ဥ္းေကြးတစ္ခုေအာက္ရွိ ဧရိယာကို အနႏၲကိန္းစဥ္ ေပါင္းလာဒ္ျဖင့္ ရွာေဖြတြက္ခ်က္နိုင္သည့္ Method of Exhaustion ကို တီထြင္ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သူ ျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ pi (π) ၏ တန္ဖိုးကိုလည္း ယခင္ကထက္ ပိုမိုတိက်ေအာင္ တြက္ထုတ္ ေပးနိုင္ခဲ့သည္။ဝက္အူရစ္ လွည့္ျခင္း နိယာမကို သူ၏အမည္ႏွင့္တြဲ၍ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ ထုထည္တြက္နည္း ေဖာ္ျမဴလာ အမ်ားအျပားကိုလည္း ေဖာ္ထုတ္ေပးခဲ့သည္။

အာခီမီးဒီးစ္သည္ ဆိုင္ရာက်ဴးစ္ စစ္ပြဲအတြင္း ေရာမဘုရင္က သူ႔အားမသတ္ျဖတ္ရန္ အမိန႔္ေပးထားခဲ့ေသာ္လည္း ေရာမစစ္သားတစ္ေယာက္၏ သတ္ျဖတ္ျခင္းခံရကာ ေသဆုံးခဲ့ရသည္။ စက္လုံးတစ္ခု၏ထုထည္ႏွင့္ မ်က္ႏွာျပင္ ဧရိယာတို႔သည္ ၎ႏွင့္အခ်င္းဝက္ တူညီေသာ ထုလုံးရွည္မွန္ တစ္ခု၏ ထုထည္ႏွင့္ မ်က္ႏွာျပင္ ဧရိယာတို႔၏ သုံးပုံ ႏွစ္ပုံ ရွိေၾကာင္းကို အာခီမီးဒီးစ္က သက္ေသျပခဲ့သည္။ ယင္းသက္ေသျပခ်က္သည္ သခၤ်ာပညာရပ္တြင္ အႀကီးမားဆုံးေသာ တိုးတက္မွုႀကီးတစ္ခု ျဖစ္သည္။ သူ၏ေတြ႕ရွိခ်က္စာမ်ားကို ေအဒီ ၃၅၀ မတိုင္ခင္အထိ စုစည္း စာအုပ္ထုတ္ျခင္း မရွိခဲ့ေပ။ ေအဒီ ၆ ရာစု က်မွသာ သူ၏ပညာရပ္မ်ားကို လူအမ်ားသိေအာင္ ျဖန႔္ခ်ိနိုင္ခဲ့သည္။ ရီေနးဆြန္းေခတ္ တစ္ေလ်ာက္လုံး သိပၸံပညာရွင္ မ်ား အေပၚတြင္ သူ၏ အယူအဆ သေဘာတရားမ်ား လႊမ္းမိုးထားခဲ့သည္။

အတၳဳပၸတၱိအက်ဥ္း

အာခီမီးဒီးစ္ကို ဘီစီ ၂၈၇ ခန႔္က ေရွးေဟာင္း မဂၢနာဂေရစီယာျပည္လက္ေအာက္ခံ စစၥလီျပည္ဆိုင္ရာက်ဴးစ္ ၿမိဳ႕ တြင္ ေမြးဖြားခဲ့သည္။ ဘိုင္ဇန္တိုင္းဂရိေခတ္ က သမိုင္းပညာရွင္ ဂၽြန္ဇီဇီ ၏ မွတ္တမ္းအရ အာခီမီးဒီးစ္သည္ အသက္ ၇၅ ႏွစ္အထိ ေနထိုင္သြားရေၾကာင္း သိရသည္။ အာခီမီးဒီးစ္သည္ သူ၏ တီထြင္မွု တစ္ခုျဖစ္ေသာ သဲနာရီ ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေရးသားထားေသာ Sand Reckoners အမည္ရွိ စာတမ္းမ်ားတြင္ သူ၏ ဖခင္အမည္ကို နကၡတၱေဗဒပညာရွင္ ဖီးဒီးယပ္စ္ ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။ သမိုင္းပညာရွင္ ပလူးတပ္ေရးသားေသာ ေခတ္ၿပိဳင္ပုဂၢိဳလ္ထူးႀကီးမ်ား စာအုပ္တြင္ အာခီမီးဒီးစ္သည္ ဆိုင္ရာက်ဴးစ္ဘုရင္ ဒုတိယေျမာက္ဟီရိုးႏွင့္ ေဆြမ်ိဳး ေတာ္စပ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ သူငယ္ရြယ္စဥ္က အီဂ်စ္ျပည္ အလက္ဇျႏၵီးယားၿမိဳ႕ တြင္ ပညာဆည္းပူး ခဲ့သည္ဟု ယူဆရသည္။ ဘီစီ ၂၁၂ တြင္ အာခီမီးဒီးစ္ ေသဆုံးခဲ့သည္။ ေရာမစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ မားကပ္စ္ ကေလာဒီးယပ္စ္ မာဆဲလပ္စ္ က ႏွစ္ႏွစ္ၾကာဝိုင္းရံ ပိတ္ဆို႔ၿပီးေနာက္ ဆိုင္ရာက်ဴးစ္ ၿမိဳ႕ကို သိမ္းပိုက္လိုက္သည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ အာခီမီးဒီးသည္ ေဂ်ာ္မက္ထရီ ပုစၧာတစ္ပုဒ္ကို စဥ္းစား အေျဖရွာေနခိုက္ ျဖစ္သည္။ ေရာမစစ္သားက သူ႔အား ဖမ္းဆီးလိုက္ၿပီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ မာဆဲလပ္စ္ႏွင့္ ေတြ႕ဆုံရန္ ေျပာဆိုရာ သူက သူ၏ပုစၧာစဥ္းစားေနဆဲျဖစ္၍ မေတြ႕လိုေၾကာင္း ျငင္းဆိုသည္တြင္ ေရာမစစ္သားက ေဒါသထြက္ကာ ဓားျဖင့္ ထိုးသတ္လိုက္သည္ဟု ပလူးတပ္ က ေရးသားခဲ့သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ မာဆဲလပ္စ္သည္ အာခီမီးဒီးစ္ ေသဆုံးသြားသည့္ အတြက္ မ်ားစြာ ႏွေျမာတသျဖစ္ရသည္။ အာခီမီးဒီးစ္အား ပညာရွင္ တစ္ေယာက္အျဖစ္ သိရွိထားေသာေၾကာင့္ မသတ္ရန္ ႀကိဳတင္ အမိန႔္ေပးထားခဲ့သည္။ “ငါ့စက္ဝိုင္းေတြေပၚ တက္မနင္းပါနဲ႔”ဟူေသာ စကားကို အာခီမီးဒီးစ္ ေနာက္ဆုံး ေျပာဆိုခဲ့သည္ဟု အခ်ိဳ႕က ယူဆၾကေသာ္လည္း သမိုင္းပညာရွင္ ပလူးတပ္ ေရးေသာ စာအုပ္တြင္မူ မပါရွိေပ။ အာခီမီးဒီးစ္၏ ဂူဗိမၼာန္တြင္ ထုလုံးရွည္မွန္တစ္ခုအတြင္းစက္လုံးတစ္ခုကို ထည့္သြင္းထားသည့္ ႐ုပ္တုတစ္ခုကို စိုက္ထူထားသည္။ အာခီမီးဒီးစ္ ေသဆုံးၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၁၃၇ႏွစ္အၾကာ ဘီစီ ၇၅တြင္ ေရာမေခတ္နိုင္ငံေရးသုခမိန္ ဆီဇာရိုက အာခီမီးဒီးစ္ အေၾကာင္းၾကားသိရ၍ သူ၏ အုတ္ဂူအား ရွာေဖြခဲ့သည္။ ျခဳံႏြယ္ပိတ္ေပါင္းမ်ား ဖုံးအုပ္ေနေသာ အာခီမီးဒီးစ္၏ အုတ္ဂူကို ဆိုင္ရာက်ဴးစ္ၿမိဳ႕အနီးတြင္ ရွာေဖြ ေတြ႕ရွိခဲ့ၿပီး သန႔္ရွင္းေရးျပဳလုပ္ကာ အုတ္ဂူေပၚမွ စာသားမ်ားကို ဖတ္ရွုသြားသည္။ ဆိုင္ရာက်ဴးစ္စစ္ပြဲ အၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၇၀ အၾကာတြင္ ပိုလီးဘီးယပ္စ္ ေရးသားေသာ ဆိုင္ရာက်ဴးစ္စစ္ပြဲ အေၾကာင္း စာအုပ္တြင္ အာခီမီးဒီးစ္ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အေၾကာင္းမ်ား ပါရွိ၍ သမိုင္းပညာရွင္ ပလူးတပ္ က ထပ္မံ ေရးသားနိုင္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဆိုင္ရာက်ဴးစ္ၿမိဳ႕ ကာကြယ္ေရးအတြက္ စစ္ပြဲဝင္ စက္ကိရိယာ လက္နက္ဆန္းမ်ားကိုလည္း အာခီမီးဒီးစ္က တီထြင္ေပးခဲ့ေၾကာင္း အဆိုပါ စာအုပ္တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိပါသည္။

ရွာေဖြေတြ႕ရွိမွုမ်ားႏွင့္တီထြင္မွုမ်ား

အားခီးမီးဒီးသည္ မကၠင္းနစ္ပညာ(စက္ပညာ)ကို နက္နက္နဲနဲ လိုက္စား ေရးသားခဲ့ၿပီးလၽွင္ နည္းသစ္နည္း ဆန္းမ်ားကို ႀကံစည္တီထြင္သည့္ဘက္တြင္ အေက်ာ္ၾကားဆုံးေသာ ပညာရွိႀကီးအျဖစ္ျဖင့္လည္း ထင္ရွားခဲ့ေလသည္။ အားအနည္းငယ္ စိုက္ထုတ္႐ုံမၽွျဖင့္ အဆမတန္ ႀကီးမားေသာ ဝန္စည္ပစၥည္းမ်ားကို ေရႊ႕ေျပာင္း ခ်ီပင့္နိုင္သည့္ကုတ္၏ စြမ္းရည္သတၱိကို ပထမဦးစြာ သေဘာေပါက္ေတြ႕ရွိသူမွာ အားခီးမီးဒီးျဖစ္သည္။ သူသည္ ကုန္တင္ကုန္ခ်ရာတြင္ အလြန္အက်ိဳးမ်ား အသုံးဝင္လ်က္ရွိေသာ စက္သီးတြဲမ်ားကိုလည္း ႀကံစည္ တီထြင္ခဲ့ေလသည္။ အီဂ်စ္ျပည္တြင္ ေရတင္ရန္အတြက္ အားခီးမီးဒီး တီထြင္ေပးခဲ့ေသာ ကိရိယာတစ္မ်ိဳးမွာ ယခုထက္တိုင္ေအာင္ အသုံးမ်ားလ်က္ ရွိေပေသးရာ အဆိုပါကိရိယာမွာ လြန္ပူပုံ ဝက္အူရစ္ႏွင့္သဏၭာန္တူသျဖင့္ အားခီးမီးဒီးဝက္အူဟူ၍ အမည္တြင္ရစ္ေလသည္။

ဆာရာက်ဴၿမိဳ႕ေတာ္ မက်ဆုံးမီ ေရာမစစ္သည္ေတာ္ မ်ား သုံးႏွစ္သုံးမိုးတိုင္တိုင္ ႀကိဳးစားဝိုင္းရံထားလ်က္ရွိစဥ္အခ်ိန္အတြင္း၌လည္း အားခီးမီးဒီးသည္ ေရာမ စစ္သေဘၤာမ်ားကို မွန္ျဖင့္ ျပန္ဟပ္ေစေသာ ေနေရာင္ျခည္ျဖင့္ ထိုးျပမီးေလာင္ေစနိုင္သည့္နည္းကိုပင္ ႀကံစည္ခဲ့ေသးသည္ဟု အဆိုရွိေလသည္။ အားခီးမီးဒီးႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ယေန႔တိုင္ မေမ့နိုင္ေအာင္ စိတ္ဝင္စားဖြယ္ေကာင္းသည့္ အျဖစ္အပ်က္တစ္ခုမွာ ဆာရာ က်ဳၿမိဳ႕ေတာ္လမ္းမတစ္ေလၽွာက္တြင္ ေတြ႕ၿပီ ေတြ႕ၿပီဟု ဝတ္လစ္စလစ္ႏွင့္ ေအာ္ဟစ္ေျပးခဲ့သည့္ အျဖစ္ အပ်က္ပင္ ျဖစ္ေလသည္။ ျဖစ္ပုံမွာ အခါတစ္ပါး၌ ဆာရာက်ဳၿမိဳ႕ေတာ္၏ဘုရင္ ဒုတိယ ဟီအာရိုသည္ ေရႊပန္းထိမ္ဆရာတစ္ဦးအား လိုသမၽွေရႊကို ခ်ိန္တြယ္ထုပ္ေပးၿပီး သရဖူတစ္လုံးကို အလုပ္ခိုင္းေလသည္။ သို႔ရာတြင္ သရဖူၿပီး၍ ဘုရင္ကို ဆက္သေသာအခါ ေရႊခိုး၍ သတၱဳေရာထည့္လိုက္သည္ဆိုသည့္ ယနံ့မကင္းစရာ စြပ္စြဲသံမ်ား ေပၚထြက္လာေလသည္။ ဘုရင္လည္း အားခီးမီးဒီးကိုဆင့္ေခၚ၍ အဆိုပါ သရဖူရွိေရႊ စစ္မစစ္ကို စမ္းသပ္ရန္ လႊဲအပ္ေလရာ အားခီးမီးဒီးမွာ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ေရႊခိုးျပႆနာ ေဖာ္ထုတ္ေရး အတြက္ ေန႔ေရာညဉ့္ပါ ေတြးေတာယင္းျဖင့္သာ အခ်ိန္ကုန္ ေလေတာ့သည္။

တစ္ေန႔ေသာ္ အားခီးမီးဒီးသည္ ေရခ်ိဳးရန္အတြက္ ေရခ်ိဳးခန္းသို႔သြား၍ မိမိကိုယ္ကို ေရစည္ထဲသို႔ ႏွစ္လိုက္စဥ္ လၽွံက်လာေသာေရကိုျမင္ရာမွ မိမိျပႆနာအတြက္ သဲလြန္စကို ရရွိၿပီးလၽွင္ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည့္အတိုင္း ဝတ္လစ္စလစ္ ႏွင့္ ေတြ႕ၿပီ ေတြ႕ၿပီ ဟု ေအာ္ဟစ္ယင္း ထေျပးေလေတာ့သည္။ အိမ္ေရာက္လၽွင္ေရာက္ျခင္း အားခီးမီးဒီးသည္ သရဖူအျပင္ သရဖူႏွင့္အေလးခ်ိန္ညီေသာ ေရႊတုံးကို ေရအျပည့္ထည့္ထားေသာ အင္တုံတြင္ တစ္လွည့္စီႏွစ္ၾကည့္ၿပီးေနာက္ လၽွံက်ေသာ ေရ၏ အရြယ္ပမာဏကို တိုင္းတာၾကည့္သည္။ သရဖူႏွင့္ေရႊတုံး မွာ အေလးခ်ိန္ခ်င္းညီသျဖင့္ အကယ္၍ ႏွစ္ခုစလုံး ေရႊခ်ည္း သက္သက္သာျဖစ္ပါက လၽွံက်လာေသာေရ၏ အရြယ္ထုခ်င္းမွာလည္း တူညီရေပမည္။ သို႔ေသာ္ သရဖူကို ႏွစ္စဥ္ လၽွံက်လာေသာေရ၏အရြယ္ထုက ႀကီးမားေနသည္ကို ေတြ႕ရေလရာ သရဖူရွိေရႊမွာ ေရႊမစစ္ပဲ တစ္ခုခုေရာထားေၾကာင္း ထင္ရွား၍ ေနေလေတာ့သည္။

အားခီးမီးဒီးသည္ ဤကဲ့သို႔ သရဖူမွ ေရႊခိုးမွုကို ေဖာ္ထုတ္သြားၿပီးေနာက္ အဆိုပါျပႆနာကို ေျဖရွင္းရာမွ သဘာဝစည္းတစ္ခုကို ေတြ႕ရွိေလသည္။ ထိုစည္းအရမွာ ပစၥည္းတစ္ခုသည္ အရည္တစ္ခုတြင္ နစ္သြားေသာ အခါ အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့သြား၍ ဤေလ်ာ့သြားေသာ အေလးခ်ိန္သည္ ထိုပစၥည္းအတြက္ ေနရာဖယ္ေပးရေသာ အရည္ထု၏ အေလးခ်ိန္ႏွင့္တူညီသည္။ ထိုစည္းမွာ ယေန႔ထက္တိုင္ အားခီးမီးဒီး၏စည္း ဟူ၍ တြင္လ်က္ ရွိေလသည္။

ကိုးကား
ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း၊ အတြဲ(၁၄)

#Credit-ဗဟုသုတဒိုင္ခ်က္