Urinary Tract Infection ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုးဝင္ျခင္း

 Dr. Tint Swe

 

Urinary Tract Infection ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုးဝင္ျခင္း

ဆရာရွင့္ သမီးအသက္ ၃၄ ႏွစ္၊ အိမ္ေထာင္သည္ပါ။ ဒီမနက္ကစၿပီး ဝမ္းဗိုက္ခ်က္ေအာက္ပိုင္းေတြ အရမ္းကိုက္ေန၊ ပူစပ္စပ္ျဖစ္ေနၿပီး ဆီးသြားရင္လည္း အရမ္းက်င္ေန၊ ပူစပ္စပ္ျဖစ္ေနလို႔အရမ္းေနရခက္ေနလို႔ပါ။ ဝမ္းလည္းကိုက္၊ ဆီးလည္းက်င္ေနလို႔ပါရွင့္။ ဘာေဆးေသာက္ရပါမလဲရွင့္။ ဆီးေဆး နဲ႔ ဝမ္းကိုက္ေဆး အတူတြဲေသာက္လို႔ရပါလားရွင့္။ ဘာေၾကာင့္ ဆီးအိမ္ေရာင္၊ ဆီးက်င္၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုးဝင္ျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ရတာလဲဆိုတာ ဗဟုသုတအေနနဲ႔ သိပါရေစရွင့္။ ရာသီဥတု, ေသာက္ေရခ်ိဳးေရ နဲ႔ အစားအစာ စတာေတြကေရာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းေရာင္ျခင္း၊ ဆီးလမ္း ပိုးဝင္ျခင္းေတြျဖစ္တတ္ပါလားရွင့္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ဆရာရွင့္။

ဆီးလမ္းေၾကာင္းဆိုတာ ေက်ာက္ကပ္၊ ဆီးထြက္ျပြန္၊ ဆီးအိမ္နဲ႔ ဆီးသြားျပြန္ေတြကိုေခၚတယ္။ တေနရာရာမွာ ေရာဂါပိုးဝင္တာကို ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုးဝင္တယ္လို႔ေခၚတယ္။ ဆီးအိမ္မွာျဖစ္တာက သိပ္မဆိုးပါ။ ခ်က္ခ်င္းကုရင္ ေကာင္းသြားမယ္။ မဟုတ္ရင္ေတာ့ ေက်ာက္ကပ္အထိ ပိုးေရာက္သြားႏိုင္တယ္။ ဒါဆိုရင္ဆိုးတယ္။

ဆီးသြားတိုင္း ပူျပီးနာမယ္။ ဆီးခဏခဏသြားခ်င္စိတ္ ျဖစ္ေနမယ္။ ဆီးစပ္၊ ဗိုက္ေအာက္ပိုင္းေနရာက နာမယ္။ ဆီးထဲအနယ္ပါမယ္။ ဆီးနံ႔ဆိုးတယ္။ ဆီးထဲေသြးလဲပါတတ္တယ္။ ေက်ာက္ကပ္ေရာင္ျခင္းလကၡဏာေတြကေတာ့ ေက်ာက္ကပ္ေနရာ ေနာက္ေက်ာ ဘယ္နဲ႔ညာ ျဖစ္တဲ့ဘက္မွာနာမယ္။ ကိုယ္ပူမယ္။ ခ်မ္းမယ္။ ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္မယ္။ ဆီးစစ္မွ ပိုး (ျပည္-ဆဲလ္) ေတြ႔ျပီး ေရာဂါလကၡဏာေတြ မခံစားရတာလဲ ရွိတယ္။ ကိုယ္ဝန္ရွိေနရင္ေတာ့ ေဆးကုမွ ေကာင္းတယ္။ ကေလးေတြကိုလဲ ေဆးကုရမယ္။

ေနာက္ဆက္ျဖစ္ေစႏိုင္တာေတြရွိတယ္။ ဆီးအိမ္ကေန ေက်ာက္ကပ္ဆီေရာက္ႏိုင္တယ္။ တဖက္တည္းျဖစ္ျဖစ္ ႏွစ္ဖက္လံုးျဖစ္ျဖစ္ ပိုးဝင္တာခံရမယ္။ ေက်ာက္ကပ္ကို အလုပ္ဆက္မလုပ္ႏိုင္ေစတာအထိ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ အစကတည္းက ေက်ာက္ကပ္သိပ္မေကာင္းသူဆိုရင္ ပိုဆိုးေစမယ္။ ရွားရွားပါးပါး ပိုးကေသြးထဲေရာက္ရင္ တျခား ေနရာေတြအထိ ပိုးေရာက္ကုန္မယ္။

ဘယ္ကေနစသလဲ
အူေတြထဲမွာနဲ႔ မ်ိဳးပြါးလမ္းေၾကာင္းထဲမွာ (ဗက္တီးရီးယား) ေတြရွိေနၾကတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဆီးဆိုတာ မေကာင္းေပမဲ့ က်န္းမာေနရင္ ပိုးေတြရွိမေနပါ။ E. coli ပိုးကေနျဖစ္တာမ်ားတယ္။ အမွတ္မထင္ ေရာက္လာတယ္လို႔ ေျပာရမယ္။ ဆီးလမ္းအဝကေန အထက္တက္မယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြက ဆီးသြားလမ္းတိုၾကလို႔ ပိုအျဖစ္မ်ားၾကတယ္။

လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြတိုတာ (ကလာမိုင္ဒီယား)၊ (ဂႏိုရီးယား)၊ (ထရြိဳင္ကိုမိုးနပ္စ္) ေတြျဖစ္တယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားသူေတြကေတာ့ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၊ လိင္ဆက္ဆံမႈ ျဖစ္ေနသူအမ်ိဳးသမီးမ်ား၊ ေရ-အရည္ ေသာက္နည္းသူမ်ား၊ ေရစိမ္ျပီး ခဏခဏခ်ိဳးသူမ်ား၊ ဆီးသြားခ်င္ေပမဲ့ မသြားေသးဘဲ ေအာင့္ထားသူမ်ား၊ ေက်ာက္ကပ္မွာ ေက်ာက္ရွိေနသူမ်ား။ အိမ္ေထာင္ျပဳကာစ အမ်ိဳးသမီးေတြအျဖစ္မ်ားလို႔ Honeymoon Cystitis ဟန္းနီးမြန္းမွာ ဆီးေအာင့္တာကို ေရးထားပါတယ္။

ဆရာဝန္ျပဘို႔ မလြဲမေသြလိုသူေတြဆိုတာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္၊ အသက္ၾကီးသူ၊ ဆီးခ်ိဳရွိသူ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါရွိထားသူ၊ ခုခံအား မေကာင္းသူ။ ဆီးလမ္းပိုးဝင္တာနဲ႔ ဆီးခ်ိဳရွိရင္ ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္။ ခုခံအားလဲ နည္းေနတာရယ္ သၾကားဓါတ္ေၾကာင့္ ပိုးေတြပိုျပီး ပြါးလြယ္တာရယ္ေၾကာင့္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဆီးအိမ္သြား အာရံုေၾကာလဲ သိပ္မေကာင္းေနတာေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေယာက္်ားေတြ ဆီးေအာင့္ျခင္း အျဖစ္နည္းတယ္။ ျဖစ္ရင္ က်န္းမာေရးအေျခအေနတခုခု ရွိေနႏိုင္တယ္။ ဥပမာ ေက်ာက္ကပ္ေက်ာက္၊ ဆီးအက်ိတ္ၾကီးေနျခင္း၊ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါ။

မဂၤလာဦးဆီးေအာင့္ျခင္း အျဖစ္မ်ားတယ္။ လိင္ဆက္ဆံမႈေၾကာင့္ (ဗက္တီးရီးယား) ေတြကို ေနရာေျပာင္းပို႔ေပးသလို ျဖစ္ေစတယ္။ တကယ္ေတာ့ မဂၤလာဦးမွာသာျဖစ္တာ မဟုတ္ပါ။ အိမ္ေထာင္မျပဳေသးဘဲ ဆက္ဆံမႈ စျပဳသူေတြလဲ ျဖစ္သလို ကေလးအေမျဖစ္ျပီးမွလဲ ျဖစ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္တားဘို႔သံုးရတဲ့ သားအိမ္ဝအဖံုး သံုးသူေတြလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

ဆီးလမ္းပိုးဝင္တာနဲ႔ ကိုယ္ဝန္သတိထားရမယ္။ ေက်ာက္ကပ္အထိပိုးဝင္တာ ျဖစ္လြယ္တယ္။ ေဟာ္မုန္းေတြေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ၾကီးလာတဲ့သားအိမ္က ဆီးလမ္းကို ဖိေနလို႔၊ ဆီးကို ေအာင့္ထား၊ ေအာင္းထားသလိုျဖစ္ေနေစတယ္။ ဆီးလမ္းပိုးဝင္တာနဲ႔ ေသြးဆံုးျခင္းလည္းသတိထားရမယ္။ ေသြးဆံုးခ်ိန္မွာ (အီစထိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္းနည္းလာတယ္။ ဆီးအိမ္ နဲ႔ (ဗဂ်ိဳင္းနား) ကို ပိုးဝင္လြယ္ေစမယ္။ အသက္ၾကီးသူေတြ ပိုျဖစ္ၾကတယ္။ ခံစားရတာ ျဖစ္ေနၾကနဲ႔ မတူတတ္ဘူး။ ကေရာင္ေျခာက္ျခားျဖစ္တာ၊ စိတ္ကေရာက္ကယက္ျဖစ္တာဆိုရင္ ဆီးကိုစစ္ဘို႔မေမ့ရပါ။

ေဆးရံုလူနာေတြလည္းသတိထားရမယ္။ ေရာဂါတခုခုနဲ႔ ေဆးရံုတက္ေနရရင္ ဆီးလမ္းပိုးဝင္တာ ပိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဆီးပိုက္တပ္ထားရရင္ ေသခ်ာေပါက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကေလးငယ္ေလးေတြက မေျပာတတ္လို႔ ဒါေတြျဖစ္ေနရင္သတိျပဳပါ။ ဘာလို႔မွန္မသိဘဲ ကိုယ္ပူမယ္၊ ဆီးအနံ႔ မေကာင္းျဖစ္မယ္၊ အစားပ်က္မယ္၊ အန္မယ္၊ အမူအယာ တမ်ိဳးျဖစ္မယ္။ အသက္ ၁၁ ႏွစ္သမီးေတြ ၃% ၁၁ ႏွစ္သားေတြ ၁% မွာ ဆီးလမ္း ပိုးဝင္တယ္။ အိမ္သာထဲမွာ ၾကာေနရင္ သတိထားၾကည့္ပါ။ တခ်ိဳ႕ကေလးေတြမွာ ေမြးရာပါဆီးလမ္းအားနည္းခ်က္ ရွိေနႏိုင္တယ္။ ေရအိမ္သြားနည္း သင္ထားေပးပါ။

ပဋိဇီဝေဆးနဲ႔ ေပ်ာက္တယ္။ ဆီးေအာင့္တယ္ထင္တာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္း ပဋိဇီဝေဆး ေသာက္လိုက္ပါ။ ေက်ာက္ကပ္ ပိုးဝင္တာကဆိုးမွသာ ပဋိဇီဝထိုးေဆးလိုမယ္။ ျပန္ျပန္ျဖစ္ေနရင္ ပဋိဇီဝေဆးနည္းနည္းကို ၾကာရွည္ေသာက္ပါ။ လိင္ဆက္ဆံျပီးတိုင္း ပဋိဇီဝေဆးတၾကိမ္ေသာက္ပါ။ ဆီးလမ္းပိုးက အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ ပိုးေသေဆးတမ်ိဳးနဲ႔မရရင္ ေနာက္တမ်ိဳးေျပာင္းရတတ္တယ္။ ေရာဂါေသျခာေအာင္လုပ္နည္းေတြကေတာ့ ဆီးစစ္ျခင္း၊ (ဗက္တီးရီးယား) ေတြ ပါေန-မေန စစ္မယ္။ ဆီးထဲမွာ ေသြးျဖဴဥနဲ႔ ေသြးနီဥေတြကိုလဲ ေရတြက္မယ္။ (ဗက္တီးရီးယား) အမ်ိဳးအစားလဲ ခြဲဘို႔လိုရင္ လုပ္တယ္။ ပိုးေမြးျပီး ေဆးယဥ္တာကိုစစ္မရတယ္။ အဲလိုလုပ္တာက ၂-၃ ရက္ၾကာေနလို႔ အမ်ားအားျဖင့္ မွန္းျပီး ေရြးေပးရတာကမ်ားတယ္။

ဆီးလမ္းေၾကာင္းေရာဂါေဆးမ်ား
• Urethritis and Cervicitis caused by Chlamydia (ကလာမိုင္ဒီယား) ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ သားအိမ္အဝ-ဆီးျပြန္အဝေရာင္ျခင္း၊ = Erythromycin 250-500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ (သို႔) Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ (သို႔) Azithromycin 500 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္။

• ေက်ာက္ကပ္ျပြန္ ရက္တိုေရာင္ျခင္း၊ = Ciprofloxacin 400 mg IV BD or 750 mg BD Orally or Levofloxacin 500 mg IV OD or Ampicillin 1 Gm QID and Gentamycin 1 mg/kg TDS IV x 21 days ထိုးေဆး။
Ciprofloxacin 500-750 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၂၁ ရက္၊ ဒါမွမဟုတ္ Ofloxacin 200-300-400 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၂၁ ရက္၊ ဒါမွမဟုတ္ Septrin (Trimethoprim-Sulpfamethoxazole) 160/800 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၂၁ ရက္။

• ရက္တို ဆီးလမ္း၊ ဆီးအိမ္ေရာင္ျခင္း၊ က်ား-ဆီးက်ိတ္ေရာင္ျခင္း၊
Cephalexin 250-500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁-၃ ရက္၊ ဒါမွမဟုတ္
Ciprofloxacin 250-500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁-၃ ရက္၊ ဒါမွမဟုတ္
Nitrofurantoin 100 mg တေန႔ ၂-၄ ၾကိမ္ (အစာနဲ႔)၊ ၇ ရက္၊ ဒါမွမဟုတ္
Ofloxacin 200 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁-၃ ရက္၊ တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁-၃ လ၊

• နာတာရွည္ ဆီးလမ္း၊ က်ား-ဆီးက်ိတ္ေရာင္ျခင္း၊ = Ciprofloxacin 250-500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁-၃ လ၊ ဒါမွမဟုတ္ Ofloxacin 200-400 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁-၃ လ၊ တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁-၃ လ၊ Trimethoprim-Sulfamethoxazole 160/800 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁-၃ လ၊

• ဆီးလမ္းျပြန္အဝ ေရာင္ျခင္း၊ = Cefixime 400 mg တၾကိမ္တည္း။ Ciprofloxacin 500 mg တၾကိမ္တည္း။ Ceftriaxone 250 mg IM တၾကိမ္တည္း။

• Acute Interstitial Nephritis (Penicillins, Cephalosporins, Sulfonamides, NSAIDs, Rifampin, Phenytoin, Allopurinol and Infections) ေဆးမ်ားေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္ေရာင္ျခင္းမ်ား၊ = Methylprednisolone 0.5-1 Gm/day x 1-4 days or Prednisolone 60 mg/day ၁-၂ ပါတ္ေပးပါ။

• Acute Glomerulonephritis = စတီရြိဳက္ေဆး အဆမ်ားမ်ားေပးပါ။

ဘယ္လိုကာကြယ္မလည္း
ေရ-အရည္မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ ဆီးသြားခ်င္ရင္ ေအာင့္မထားပါနဲ႔။ (ခရင္ဘယ္ရီ) ေဖ်ာ္ရည္ ေကာင္းတယ္လို႔ ေျပာၾကတယ္။ အဲတာမ်ိဳး ဆီးအတြက္ေကာင္းတယ္ဆိုတာေတြက ကာကြယ္ရာမွာသာေကာင္းတယ္။ ျဖစ္ေနတာကိုေတာ့ ေပ်ာက္ေအာင္ မစြမ္းေဆာင္ႏိုင္ပါ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ၊ လိင္ကိစၥမတိုင္ခင္နဲ႔ ျပီးတိုင္းမွာ ဆီးသြားပါ၊ ဆီးသြားျပီးေရေဆးရင္ လက္ကို ေရွ႕ကေန ေနာက္ဘက္ဆီသာ တလမ္းသြားလုပ္ပါ၊ မိန္းမကိုယ္သန္႔ရွင္းေရး ေဆးရည္ေတြ မသံုးပါနဲ႔။

Dr. တင့္ေဆြ