X-ray hazards ဓါတ္မွန္အႏၲရာယ္

 

Dr. Tint Swe

 

X-ray hazards ဓါတ္မွန္အႏၲရာယ္

၁။ ကြၽန္ေတာ့အမ်ိဳးသမီး အသက္ ၃၁ နွစ္ပါ အခု တတိယေျမာက္ ကိုယ္ဝန္ ၃လ ႐ွိေနပါၿပီ။ ကိုယ္ဝန္႐ွိေနမွန္းကို သတိမထားမိဘဲ သမီးႀကီးဓါတ္မွန္႐ိုဏ္ရာ x-ray ခန္းသို႔ ၂ ခါ ေလာက္ လိုက္ပါသြားမိတယ္ဆရာ။ ဗိုက္ထဲက ကေလးအတြက္ စိတ္ပူလို႔ပါ ကေလးရဲ႕က်န္းမာေရး ေနာက္ဆက္တြဲ ဘာေတြျဖစ္လာႏိုင္သလဲ။ ဘယ္လို ကာကြယ္ရမွာလဲဆရာ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

၂။ ဆရာ မဂၤလာပါ။ သမီးကိုေမးခြန္းတခုေမးခြင့္ျပုပါရွင့္။ ေက်ာက္ကပ္ထဲမွာ ေက်ာက္တည္ေနတာကို specialist doctor က ၆လ တစ္ခါ x-ray စစ္ျပီး monitor လုပ္တာ သင့္ေတာ္ပါလား။ x-ray ေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္ function နဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ကို ေပ်ာက္စီးေစပါသလား။ ေက်းဇူးအထူးပါဆရာ ေလးစားစြာျဖင့္။

၃။ CXR ရိုက္တဲ့အခါမွာ radiation ဘယ္လိုျပန္႔ႏွံ႔သလဲ သိခ်င္ပါတယ္ဆရာ။ အခု ျမန္မာျပည္မွာ Digital CXR စက္နဲ႔ တြဲလ်က္ Computer screen ကိုၾကည့္ျပီး RHC/ ဘုန္းျကီေက်ာင္း/ စာသင္ေက်ာင္းအခန္းလြတ္မွာ ဓါတ္မွန္ရိုက္ တီဘီ ရွာေဖြေနပါတယ္။ Xrays hazard ဘယ္လုိမ်ား ျပန္႔နိုင္ပါလဲ။ ဆရာသိရင္ ေျပာျပေပးေစခ်င္ပါတယ္။

X-ray ဓါတ္မွန္မွာ လွ်ပ္စစ္သံလိုက္ေရာင္ျခည္သံုးတယ္။ သတၲဳ၊ အရိုး၊ သိပ္သည္းတဲ့အရာေတြကေန ဓါတ္မွန္ ေရာင္ျခည္ကို ပိတ္ဆုိ႔ႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဓါတ္မွန္ဖလင္နဲ႔ Digital sensor ဒစ္ဂ်စ္တယ္ ဆင္ဆာ ေတြမွာ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ျဖတ္သြားႏိုင္တာမွန္သမွ်က အမည္းေရာင္နဲ႔ မျဖတ္ႏိုင္တာက အျဖဴေရာင္ထင္ေစတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကိုယ္ခႏၶာထဲကို ျဖတ္သြားျပီးတာနဲ႔ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ဟာ ကိုယ္ထဲမွာက်န္မေနရစ္ပါ။

ဆဲလ္ေတြကို ပ်က္စီးျခင္း
ဓါတ္ေရာင္ျခည္ျဖတ္သန္းခံရရင္ ကိုယ္မွာရွိတဲ့ ဆဲလ္ေလးေတြ အနည္းငယ္ပ်က္စီးႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ ေစာျပီးပ်က္စီးသြားမယ္။ အစိုးရိမ္ၾကီးစရာမလိုပါ။ ေလယာဥ္စီးတဲ့အခါတိုင္းေတြ႔ၾကရတဲ့ Cosmic radiation ေကာ့စမစ္ေရာင္ျခည္ထက္ သက္သာပါတယ္။ ဆဲလ္တခ်ိဳ႕က မေသပါ။ ဒါေပမဲ့ Genetic damage မ်ိဳးဗီဇ ပ်က္စီးသြားမယ္။ ဒီလိုျဖစ္တာ အင္မတန္ရွားတယ္။ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

မ်ိဳးပြါးဆဲလ္ေတြထိခိုက္ျခင္း
ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တာထက္ ပိုဆိုးတာက မ်ိဳးပြါးဆဲလ္ေတြထိခိုက္တာျဖစ္တယ္။ အမ်ိဳးသမီး မ်ိဳးဥနဲ႔ အမ်ိဳးသား သုက္ပိုးေတြကို ဓါတ္ေရာင္ျခည္သင့္ရင္ (၁) အဂၤါခ်ိဳ႕ယြင္းတဲ့ သေႏၶသားနဲ႔ (၂) ကိုယ္ဝန္ပ်က္က်တာျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆရာဝန္ေတြက ဓါတ္မွန္ရိုက္မဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကို အကာကြယ္လုပ္ေပးျပီးမွသာ ဓါတ္မွန္ရိုက္ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ Lead shield ခဲနဲ႔လုပ္ထားတဲ့ အကာျဖစ္တယ္။ အဲလိုလုပ္ျပီးမွ ဓါတ္မွန္ရိုက္ရင္ မ်ိဳးပြါးလမ္းကို အႏၲရာယ္မေပးႏိုင္ပါ။ အစဥ္အလာစြဲထားတဲ့ ဆရာဝန္ေတြကေတာ့ မ်ိဳးပြါးႏိုင္တဲ့အရြယ္ရွိ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ဓါတ္မွန္ ရိုက္ျပီးေနာက္ ရာသီလ ႏွစ္လ ၾကာျပီးေနာက္မွသာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေစပါတယ္။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္အမ်ိဳးသီးနဲ႔ ေမြးလာမဲ့ကေလး
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနခ်ိန္မွာျဖစ္တည္လာတဲ့ ဆဲလ္ေတြဟာ အလြန္ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ ၾကီးထြား ပြါးမ်ား လာေနၾကတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ဒဏ္ကိုမခံႏိုင္ၾကပါ။ အေမရိကန္ ဖက္ဒရယ္စံခ်ိန္သတ္မွတ္ခ်က္ကေတာ့ 0.5 rem or 500 millirems over 9 months ျဖစ္ပါတယ္။ Note: A millirem, mrem, millirad and mrad are all the same thing. Also, 1 mSv = 100 millirem

အမ်ားဆံုး (၁ဝ)
သတ္မွတ္ခ်က္ဟာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတဲ့သားအိမ္ေနရာကို 10 medical x-rays အမ်ားဆံုးရွိရမယ္လို႔ ဆိုလိုတာ ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါသိပ္ဆိုးလို႔ အဲလိုအထိဓါတ္မွန္ရိုက္ရတယ္ဆိုတာ အင္မတန္ရွားပါတယ္။ အကာအကြယ္ေတြလဲ အေသအခ်ာသံုးမွာျဖစ္ပါတယ္။

သြားအတြက္ရိုက္ရတဲ့ဓါတ္မွန္ကေန မေမြးေသးတဲ့ကေလးကိုထိခိုက္ဘို႔ရာလဲ မျဖစ္သေလာက္လို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ အဲလိုဓါတ္မွန္က ရိုးရိုးဓါတ္မွန္ရဲ႕ ၃ ပံု ၁ ပံုသာရွိျပီး ရိုက္မဲ့ေနရာကိုသာ စူးစိုက္ထားလို႔ပါ။ သတိထားႏိုင္ေလေကာင္းေလ ဥပေဒသကိုေတာ့ လက္မလႊတ္ပါနဲ႔။

သတိနဲ႔သံုးပါ
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရင္ သတိရွိပါ။ ဆရာဝန္ကိုေျပာပါ။ ရာသီရက္ေက်ာ္ေနရင္ Urine pregnancy test ဆီးစစ္ျပီးပါ။ အခုမရွိေသးေပမဲ့ ဓါတ္မွန္ရိုက္ျပီးေနာက္ မၾကာခင္မွာ ကိုယ္ဝန္ယူေတာ့မယ္ဆိုလဲေျပာပါ။ အကာအကြယ္ လုပ္ေပးထားပါမယ္။ အဲလိုၾကိဳတင္ကာကြယ္မႈမလုပ္ပဲ ဓါတ္မွန္ရိုက္လိုက္ရျပီဆုိရင္လဲ အစိုးရိမ္မၾကီးပါနဲ႔။ သတ္မွတ္ခ်က္ထက္မေက်ာ္ရင္ စိုးရိမ္စရာမရွိပါ။

ကင္ဆာအႏၲရာယ္
အေတာ္နည္းပါးပါတယ္။ အေမရိကန္အစိုးရရဲ႕ေလ့လာမႈတခုအရ တႏွစ္မွာ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ 5000 millirem (50 mSv) အထိရရင္ ကင္ဆာေၾကာင့္ ေသဆံုးႏိုင္ေျခ 0.3% ရွိတယ္။ အဲတာလဲ မျဖစ္စေလာက္လို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ ဒီလိုျဖစ္ဘို႔က တႏွစ္မွာ ဓါတ္မွန္ေပါင္း ၃ဝဝ ရိုက္မွသာျဖစ္မယ္။ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခ ၁% တိုးမယ္။

တျခားအေရးပါတဲ့အႏၲရာယ္ေတြ
မ်ိဳးဗီဇတည္ေဆာက္မႈကိုသက္ေရာက္ႏိုင္တာဟာ တျခားအေရးပါတဲ့အႏၲရယ္ျဖစ္တယ္။ ဆိုလိုတာက ကိုယ့္အမ်ိဳး၊ မ်ိဳးရိုး (မိသားစုရာဇဝင္) ထဲမွာ ကင္ဆာျဖစ္သူရွိေနသူေတြမွာ ကိုယ့္မွာပါ ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ပိုတယ္။ အဲလိုလူေတြက ဓါတ္မွန္ရိုက္ရင္ ပိုသတိထားဘို႔လိုႏိုင္တယ္။ တကယ္လိုအပ္မွသာ ဓါတ္မွန္ရိုက္ပါ။ ေဆးလိပ္မေသာက္ပါနဲ႔။

ေနာက္ခံဓါတ္ေရာင္ျခည္
ဓါတ္ေရာင္ျခည္ ဘယ္ေလာက္မ်ားမ်ားသင့္ရင္ ကင္ဆာျဖစ္ေစမလဲဆိုတာ ဘယ္သူမွ မသိၾကပါ။ အေကာင္းဆံုး ခန္႔မွန္းေျခကေတာ့ ဓါတ္ေရာင္ျခည္မ်ားေလေလ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခပိုကဲေလေလ။ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ နည္းနည္း သင့္ခံရသူေတြ ဓါတ္မွန္ရိုက္ျပီးေနာက္ ၅-၃ဝ ႏွစ္ (ဒိထက္လဲပိုႏိုင္တယ္) ေနရင္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔မွာ ဓါတ္မွန္ရိုက္တာကေနသာမဟုတ္ပဲ သဘာဝဝန္းက်င္ကေန ဓါတ္ေရာင္ျခည္ သင့္ခံေနၾကရတယ္ဆိုတာလဲ သိရပါမယ္။အဲတာကို ေနာက္ခံဓါတ္ေရာင္ျခည္ ေခၚတယ္။ Radon gas ရက္ဒြန္ဓါတ္ေငြ႔၊ အာကာသ၊ ေက်ာက္တံုးနဲ႔ ေျမၾကီးေတြကေနရတဲ့ ေကာ့္စမစ္ ေရာင္ျခည္ေတြ ျဖစ္တယ္။ လူေတြဟာ တပါတ္မွာ ခန္႔မွန္းေျခ 5 millirems ရေနၾကရတယ္။ အၾတာဟာ ေဆးစစ္ဓါတ္မွန္ ၁ ၾကိမ္၊ ဒါမွမဟုတ္ သြားဓါတ္မွန္ ၃ ၾကိမ္နဲ႔ညီတယ္။

CAT scan စီတီစကန္
CAT scan ဆိုတာ Computed Axial Tomography x-ray scan ကိုေခၚတယ္။ ပံုမွန္ မနစ္ ၃ဝ ၾကာတယ္။ တစ္ခါရိုက္ရင္ဓါတ္ရာင္ျခည္ 1000 millirems (10 mSv) ရေစတယ္။ လိုႏွဳ္းန႔ ႏွမွာ ၅ ခါအထိရိုက္ရင္ စိုးရိမ္စရာမရွိပါ။ ဒိထက္မ်ားလာရင္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခ ၁ % တိုးႏိုင္တယ္။ ဒီလိုရိက္တာဟာ သဘာဝကေန ရေနတဲ့ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ ၃ ႏွစ္စာနဲ႔ညီမွ်တယ္။ လူတေယာက္ဟာ တႏွစ္မွာ CAT scans ၅ ခါရိုက္ရတယ္ ဆိုတာ မရွိပါ။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္နဲ႔ စီတီစကန္
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနစဥ္မွာ လိုအပ္မွသာ CAT Scan ရိုက္ပါ။ ဆရာဝန္ကို တကယ္လို မလိုေမးပါ။

အခ်ဳပ္
လူအေတာ္မ်ားမ်ားက ဓါတ္မွန္ကို စိုးရိမ္ၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဆးစစ္ဓါတ္မွန္နဲ႔ သြားဓါတ္မွန္ကေန က်န္းမာေရး အႏၲရာယ္ မရွိသေလာက္ပါ။ လူတေယာက္ဟာ တႏွစ္မွာ ရိုးရိုးဓါတ္မွန္ အၾကိမ္ ၃ဝဝ အထိရိုလဲ စိုးရိမ္စရာ မရွိပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တေယာက္ဟာ ၁ဝ ၾကိမ္အထိ အဲလိုဓါတ္မွန္ရိုက္လုိ႔ရတယ္။ CAT scan ေတာ့ ျဖစ္ႏိုင္သေလာက္ မရိုက္သင့္ပါ။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ