Unknown mixed medicines စပ္ေဆး ေဘးအႏၲရာယ္

Dr. Tint Swe

 

Unknown mixed medicines စပ္ေဆး ေဘးအႏၲရာယ္

က်န္းမာေရးဝန္ၾကီးဌာနကေန အမ်ားအတြက္ အသိေပးႏိုးေဆာ္ခ်က္သစ္တခု ထုတ္ျပန္လိုက္ပါတယ္။ ေဆး (၉) မ်ိဳးကို မသံုးသင့္ေၾကာင္းအသိေပး သတိေပးထာတာပါ။ ေဆးေတြက စပ္ေဆးလို႔အရပ္ေခၚ ေခၚမယ္ထင္ပါတယ္။ ေဆးထုပ္ေတြတိုင္းမွာ ေဆးတမယ္မကေရာစပ္ထားတယ္။ ဘာေဆးေတြလည္း တိတိက်က်သိဘုိ႔ခက္ေသးတယ္။ ေရာဂါအညႊန္းေတြကိုဖတ္ရင္ အနာသက္သာေဆးေတြခ်ည္းမ်ားတယ္။ ကိုယ္ပူ၊ ႏွာေစး၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ အေၾကာေျပ၊ အဆစ္အျမစ္ကိုက္အတြက္လို႔ေရးထားတယ္။ ပန္းနာလည္းပါတယ္။ ပန္းနာနဲ႔ အကိုက္အခဲဟာ ဆက္စပ္မႈမရွိပါ။ အရပ္ေခၚ (မွင္) ေရာဂါလည္းပါေသးတယ္။ အဲတာလည္း တရပ္မွာတမ်ိဳးေခၚတယ္။ ေမးၾကတာ ၄-၅-၆ ေယာက္ ရွိျပီ။ အဲဒီလြဲမွားတဲ့အက်င့္ကို ျပင္ၾကေစခ်င္ပါတယ္။ ဆရာဝန္ကို ေရာဂါနာမည္တပ္ေမးတာ မသင့္ပါ။ ျဖစ္ေနတာကိုသာ ၁၊ ၂၊ ၃ ေျပာပါ။

သတင္းပို႔ေပးသူေျပာပါတယ္။ ေဆးခန္းသြားျပရင္ ၃ဝဝဝ ေလာက္ကုန္တယ္။ စပ္ေဆးဝယ္ေသာက္ရင္ ၃ဝဝ ေလာက္ပဲ ကုန္ေတာ့ ဝယ္ေသာက္ၾကတာပဲတဲ့။ ရန္ကုန္ေနဆရာဝန္တေယာက္က စပ္ေဆးယဥ္ေက်းမွု ထြန္းကားေနတာ ႏွစ္ ၂ဝ ေလာက္ရွိျပီတဲ့။

အနာသက္သာေဆးေတြက အမ်ိဳးအစားလည္းမ်ားတယ္။ အမ်ိဳးအမည္လည္းမ်ားတယ္။ ေဆးေတြက စြမ္းတယ္လို႔ ေျပာရတာေတာင္ မွားေတာ့မယ္။ ဓါးထက္ရင္ မီးဖိုထဲသံုးတာေတာ့ ေကာင္းပါရဲ႕ ရာဇဝတ္မႈအတြက္ပါ သံုးႏိုင္တာကို သတိျပဳၾကေစခ်င္တယ္။ ေဆးလည္းအဲလိုပဲ။ အကုိက္အခဲေတာ့ သက္သာေစမယ္။ ဆက္တြဲျဖစ္တာေတြကိုေတာ့ ခံေပေရာ့။

လူေတြမွာ နာတယ္ဆိုတာ အာရံုေၾကာစနစ္ထဲက နာတာနဲ႔ပတ္သက္တာကို သက္ေရာက္မႈဖိအားခံရလို႔ျဖစ္တယ္။ အနာသက္သာေဆးေတြကေန အဖ်ားအနား အာရံုေၾကာေတြျဖစ္ျဖစ္၊ ဗဟိုအာရံုေၾကာစနစ္ျဖစ္ျဖစ္ကို သက္ေရာက္ေစတယ္။ ေဆးသေဘာခ်င္း မတူၾကပါ။ (ပါရာစီတေမာ)၊ NSAID (စတီရြိဳက္) မပါတဲ့ အနာအေရာင္ သက္သာေဆးေတြနဲ႔ ဘိန္းသေဘာပါတဲ့ေဆးေတြဆိုျပီးရွိတယ္။ နာပံုနာနည္းမတူရင္ အနာသက္သာေဆး ေရြးေပးရတယ္။ ဘယ္ေလာက္နာသလည္းအေပၚနဲ႔ အနာအမ်ိဳးအစားအေပၚမွာ မူတည္ျပီး ေဆးေရြးေပးရပါတယ္။ အခုဟာက လူနာကိုမျမင္ရေသးပဲ ေဆးေရြးေပးထားတယ္။ လကၡဏာၾကည့္ခိုင္းတာ လက္ဝါးမျပခင္ ေဟာစာတမ္း ေပးသလိုပဲ။

• (ပါရာစီတေမာ) မွာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး သိပ္မရွိပါလို႔ယူဆလာရာကေန ေနာက္သိလာရတာက ေဆးမ်ားသြားရင္ေတာ့ အသည္းနဲ႔ ေက်ာက္ကပ္မွာ ဆိုးဝါးတာျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
• COX-2 inhibitors ေတြက NSAIDs ေတြရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးကို သက္သာေအာင္ တီထြင္ထားတဲ့ Rofecoxib နဲ႔ Celecoxib ေတြျဖစ္တယ္။ ထိေရာက္တာမွာတူျပီး အစာလမ္းကေသြးယုိမွာ သက္သာေစတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေနာက္ပိုင္း ေလ့လာမႈေတြအရ ႏွလံုးနဲ႔ ဦးေႏွာက္ကို သက္ေရာက္မႈျဖစ္ေစႏိုင္တာ သိလာရတယ္။ Rofecoxib (Vioxx) ကို ေရာင္းခြင့္မျပဳေတာ့ဘူး။ Celecoxib ထဲမွာ (ဆာလ္ဖါ) ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ကမတည့္ပါ။
• Morphine, Codeine, Oxycodone, Hydrocodone, Dihydromorphine, Pethidine ေဆးေတြက ဘိန္း၊ ဘိန္းနဲ႔ ဆင္တာေတြကေန ထုတ္လုပ္တာျဖစ္တယ္။
• Buprenorphine က ဓါတ္ခြဲခန္းမွာထုတ္တဲ့ ဘိန္းျဖစ္တယ္။
• Tramadol ေဆးက Codeine နဲ႔ ဆင္တယ္။
• Flupirtine (Aminopyridine) ေဆးမွာ ဘိန္းမပါဘူး။
• Tricyclic antidepressants စိတ္မက်ေဆးေတြကိုလည္းသံုးႏိုင္တယ္။
• Paracetamol နဲ႔ Codeine လို ေရာထားတဲ့ေဆးေတြလဲ ရွိတယ္။
• Ibuprofen or Diclofenac ေတြကို လိမ္းေဆးအျဖစ္လည္းသံုးႏိုင္တယ္။
• Capsaicin ငရုပ္သီးကေနထုတ္တယ္။ ေဆးကပ္ခြါအျဖစ္သံုးတယ္။
• Lidocaine အဆစ္ထဲထိုးေပးႏိုင္တယ္။ ပါးစပ္အနာအတြက္လည္း လိမ္းေပးႏိုင္တယ္။
• Tetrahydrocannabinol (THC) စိတ္ေရာဂါအတြက္ေဆး၊ နာတာအတြက္လည္း ေပးတယ္။
• Ketamine ေမ့ေဆးထိုးေဆးကို မေတာ္မတရားျပဳက်င့္ဘို႔၊ ပစၥည္းလုယက္ဘို႔ သံုးတယ္။
• Clonidine ယားတာ၊ စိုးရိမ္တာ၊ ေသြးတိုးနဲ႔ နာတာေတြအတြက္သံုးတယ္။
• Mexiletine ႏွလံုးခုန္မမွန္တာကို အဓိကသံုးတယ္။ နာတာကိုလည္းသက္သာေစတယ္။
• တျခား အနာသက္သာေဆးေတြကေတာ့ Nefopam, Orphenadrine, Pregabalin, Gabapentin, Cyclobenzaprine, Scopolamine ေတြျဖစ္ၾကတယ္။
• Dextromethorphan ေခ်ာင္းဆိုးေပ်ာက္ေဆးျဖစ္တယ္၊ အနာလည္းသက္သာေစတယ္။
• High-alcohol liquor အရက္အျပင္းကိုလည္း နာတာသက္သာေအာင္သံုးတယ္။

အနာသက္သာေဆးကို ဆရာဝန္ညႊန္တဲ့အတိုင္း တိတိက်က်သံုးစြဲရမယ္။ ရက္တိုအတြက္သာသံုးပါ။ ေကာ္ဖီ၊ (ကိုလာ)၊ ေဖ်ာ္ရည္၊ ႏြားႏို႔႔၊ လဖက္ရည္ေတြနဲ႔ တြဲမေသာက္ပါနဲ႔။ ေဆးအဆက အနည္းဆံုးျဖစ္သင့္တယ္။ နာတာသက္သာမယ္၊ ဆိုးက်ိဳးနည္းမယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ အနာသက္သာေဆးတမ်ိဳးက ပိုသက္သာေစတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အဲလိုမတူညီမႈေတြရွိေပမယ္။ က်န္းမာေရးဝန္ၾကီးဌာနကသတိေပးတဲ့ေဆးေတြကို ကိုယ့္မွာဘာျဖစ္ေနမွန္းတိတိက်က်မသိပဲေသာက္ရင္ အက်ိဳးထက္ အဆိုးျဖစ္ႏိုင္တယ္။

အနာသက္သာေဆြးေတြသံုးရင္ အစာလမ္းမွာ ေသြးယိုလာမွာကို အထူးသတိထားရမယ္။ ေသြးယိုေစႏိုင္တာက (ဝါဖရင္) ေသြးက်ဲေဆး၊ (စတီရြိဳက္ေဆး)၊ ႏွလံုးကို ကာကြယ္ဘို႔ ေသာက္ရတဲ့ (အက္စ္ပရင္) ေဆးေတြနဲ႔ အတူေသာက္ရင္ ပိုျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ (အက္စပရင္) ကို အသက္ ၁၆ ႏွစ္ေအာက္မေပးသင့္ဘူး။ ႏွလံုး (အတက္) ရာမွာနဲ႔ (ဆထုပ္) ျဖစ္မွာကိုပါ သတိထားရမယ္။

(စတီရြိဳက္) မပါတဲ့ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြကို စနစ္တက် ေလ့လာမႈ (မက္တာ-အနာလိုက္ဆစ္) ျပဳခဲ့တယ္။ ဒီေဆးေတြေၾကာင့္ ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါျဖစ္လာႏိုင္ေျခအႏၲရာယ္နဲ႔ ေသဆံုးမႈ ဆက္စပ္ေနတာကို ေတြ႔ရွိရတယ္။ Naproxen ေဆးကေတာ့ အသက္သာဆံုးျဖစ္တယ္လို႔ ၂ဝ၁၁ ဧျပီလမွာ ထုတ္ျပန္ခဲ့တယ္။

NSAIDs ေဆးေတြဟာ သာမန္နဲ႔ အသင့္အတင့္ နာတာကိုေရာ အဆစ္နာေရာဂါအတြက္ ေရရွည္သံုးဘို႔အတြက္ပါ ေကာင္းေစတဲ့မွတ္တိုင္ထားရမဲ့ ေဆးဝါးေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ၂ဝဝ၄ ခုႏွစ္မွာ COX-2 inhibitor အမ်ိဳးအစားျဖစ္တဲ့ Rofecoxib ေဆးကို ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါနဲ႔ဆက္စပ္တာ သိလာရလို႔ ေစ်းကြက္ကေနဖယ္ရွားလိုက္တယ္။

ေဆးသုေတသနက်ယ္ျပန္႔တဲ့ ေလ့လာမႈ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ေလ့လာသူေတြအားလံုးကို ေယဘုယ်က်က် ႏွစ္ေတြနဲ႔ခ်ည္ျပီး ေလ့လာ မွတ္တမ္းတင္းတယ္။ သတ္မွတ္ထားတဲ့ လူစုကိုသာ ေလ့လာမႈျပဳတာ မဟုတ္ဘူး။ စမ္းသပ္မႈေပါင္း ၃၁ ခုမွာ လူနာေပါင္း ၁၁၆၄၂၉ ေယာက္ ပါဝင္ခဲ့တယ္။ ပဌမေကာက္ခ်က္မွာ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္သူေတြထဲက မေသသူေရာ ေသဆံုးသူပါ ပါဝင္တယ္။ ဒုတိယေကာက္ခ်က္မွာ ေသြးယိုတာနဲ႔ ေသြးေကာင္းေကာင္း မေလွ်ာက္တာေတြထဲက မေသသူေရာ ေသဆံုးသူပါ ပါဝင္တယ္။ ဒါ့ျပင္ ႏွလံုးေရာဂါနဲ႔ ေသဆံုးသူေတြ၊ တျခားအေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ ေသဆံုးရသူေတြ၊ ေသြးမံႈနည္းတာနဲ႔ ဆက္စပ္သူေတြ ပါဝင္ေသးတယ္။

ေဆး (၇) မ်ိဳးကိုစမ္းခဲ့တယ္။ Celecoxib, Diclofenac, Etoricoxib, Ibuprofen, Lumiracoxib, Naproxen နဲ႔ Rofecoxib ေတြျဖစ္တယ္။ ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြကေတာ့ -
• Ibuprofen, Celecoxib, Rofecoxib နဲ႔ Lumiracoxib ေတြက Placebo ေဆးမေပးဘဲေနသူေတြနဲ႔စာရင္ ႏွလံုး-ေသြးေၾကာပိတ္တဲ့အႏၲရာယ္ ပိုမ်ားတယ္။
• ေဆး ၇ မ်ိဳးလံုးက ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါနဲ႔ ရင္ပတ္နာတာ ပိုမ်ားတယ္။
• Naproxen ကလြဲရင္ က်န္ေဆး (၆) မ်ိဳးလံုးက ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါေၾကာင့္ ေသဆံုးရတာ ပိုမ်ားတယ္။
• ေဆး (၇) မ်ိဳးလံုးက ဘယ္အေၾကာင္းနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ ေသဆံုးရတာ ပိုမ်ားတယ္။
• ေဆး (၇) မ်ိဳးလံုးက ေသြးမံႈနည္းတာနဲ႔ ဆက္စပ္မႈ ပိုမ်ားတယ္။

NSAIDs ေတြရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြက အန္၊ ပ်ိဳ႕၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၊ ဝမ္းပ်က္၊ အစားအေသာက္ပ်က္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ေခါင္းမူး၊ အေရျပားအနီျပင္ထြက္၊ အိပ္ခ်င္။ တခ်ိဳ႕ကို ေျခ-လက္ေရာင္ေစတယ္။ အဆိုးဆံုးျဖစ္ေစတာက ေလနာ၊ ေသြးယိုတာ၊ ေက်ာက္ကပ္ထိခိုက္တာ၊ ရွားရွားပါးပါး အသည္းထိခိုက္တာ။ ကေလးငယ္ေတြကို Aspirin မေပးသင့္ဘူး။ ေရေက်ာက္နဲ႔ တုပ္ေကြး ျဖစ္ေနရာကေန ဒီေဆးေပးရင္ Reye's syndrome ေခၚတဲ့ အသည္းေရာဂါရေစႏိုင္တယ္။

- Vioxx နဲ႔ Bextra ေတြကို ေစ်းကြက္မွာ ေရာင္းခြင့္ ပိတ္လိုက္ျပီ။
- Celecoxib (FDA ကေန စိတ္ခ်ရမႈကို ယူအက္စ္မွာ သတိေပးထားတယ္။)
- Rofecoxib (တရားဝင္ေရာင္းခ်ခြင့္ ယူအက္စ္မွာ ပိတ္ထားတယ္။)
- Valdecoxib (တရားဝင္ေရာင္းခ်ခြင့္ ယူအက္စ္မွာ ပိတ္ထားတယ္။)
- Parecoxib (FDA တရားဝင္ေရာင္းခ်ခြင့္ ယူအက္စ္မွာ ပိတ္ထားတယ္။ ဥေရာပမွာေရာင္းတယ္။)
- Lumiracoxib (ၾသစေၾတးလ် TGA က ျပန္ပိတ္လိုက္တယ္။)
- Etoricoxib (FDA တရားဝင္ေရာင္းခ်ခြင့္ ယူအက္စ္မွာ ပိတ္ထားတယ္။ ဥေရာပမွာေရာင္းတယ္။)
- Nimesulide (အသည္းကိုထိခိုက္ေစႏိုင္လို႔ ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ပိတ္ထားတယ္။)

အဲလိုအမ်ိဳးမ်ိဳးေသာေဆးေတြထဲက ဘယ္ေဆးကို ေဆးအေလးခ်ိန္ဘယ္ေလာက္မွန္းမသိ ေရာထားတဲ့ စပ္ေဆးေတြ သာမကပါ၊ အရပ္ေဆးေတြ၊ ကြမ္းယာဆိုင္ကေဆးေတြ၊ သူမ်ားႏိုင္ငံေတြကလာလည္း ဆရာဝန္ညႊန္တာမဟုတ္ရင္ သတိထားၾကပါ။ ေဆးကုသစရိတ္ၾကီးတာမွန္ပါတယ္။ တကယ္လို႔ ေဆးေသာက္တာ လြဲမွားရာကေန ဆိုးဝါးတာေတြ ျဖစ္လာရင္ စရိတ္ပိုၾကီးတဲ့အျပင္ အသက္ကိုပါရန္ရွာပါလိမ့္မယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၈-၁-၂ဝ၁၆