The Chin (ခ်င္း) ဆိုသည္မွာ

 Chin state view

 

The Chin (ခ်င္း) ဆိုသည္မွာ

ခ်င္းတုိင္းရင္းသားမ်ား ေပၚေပါက္လာပုံႏွင့္ ပါတ္သက္...၍ ပညာရွင္မ်ားၾကားတြင္ ကြဲလြဲမႈမ်ားရွိသည္။ ပညာရွင္ အခ်ဳိ႕က ခ်င္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ မြန္ဂုိလီယန္းအႏြယ္ တိဗက္ – ဗမာအုပ္စု၀င္” သက္” လူမ်ဳိးစုမွ လည္းေကာင္း၊ အေရွ႕တီဗက္ – ဗမာ အုပ္စုမွ လည္းေကာင္း၊ အေနာက္ တိဗက္ – ျမန္မာ အုပ္စုမွ လည္းေကာင္း ဆင္းသက္ လာသည္ဟူေသာ မတူညီတဲ့ ယူဆခ်က္မ်ားလည္းရွိသည္။ ထုိ႕အျပင္ ခ်င္းလူမ်ဳိးတုိ႕သည္ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ေနထုိင္ၾကေသာ တုိင္းရင္းသားမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ား၏ မူရင္းမ်ဳိးႏြယ္စုျဖစ္ေသာ ခ်ီအငယ့္ Chiang မ်ဳိးႏြယ္စုမွ ဆင္းသက္လာ သည္ဟူေသာ ယူဆ ခ်က္လည္း ရွိေသးသည္။ အခ်ဳိ႕ေသာ ခ်င္းသမုိင္းသုေသသီတုိ႕ကမူ ခ်င္းလူမ်ဳိးတုိ႕သည္ တရုတ္ျပည္ ခူလ္ ( Khul) ( ဂူ) မွ စတင္ေပါက္ဖြားလာသည္ဟု ဆုိသည္။ မည္သုိ႕ပင္ဆုိျဖစ္ေစ ခ်င္းေတာင္တြင္ ေနထုိင္ၾကေသာ ခ်င္းလူမ်ဳိးတုိ႕သည္ မိမိတုိ႕ အစုကုိ အမည္အမ်ဳိးမ်ဳိးႏွင့္ ေခၚၾကၿပီး သီးျခားမ်ဳိးႏြယ္မ်ားဟု ယုံၾကည္ၾကသည္။ သုိ႕ေသာ္ အားလုံးသည္ တခု တည္းေသာ မ်ဳိးႏြယ္စုမွ ဆင္းသက္လာၾကသည္။ တနည္းအားျဖင့္ ခ်င္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ ေတာင္ေပၚေန လူမ်ဳိးႏြယ္ မ်ားျဖစ္ၾကၿပီး တိဗက္ – ဗမာ ပင္မ ဘာသာစကားၾကီး၏ ေဒသႏၱရ ဘာသာစကားကြဲမ်ဳိးစုံကုိ ေျပာၾကၿပီး မိမိတုိ႕၏ အမည္ ကုိ အမ်ဳိးမ်ဳိး မွည့္ေခၚၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ ယင္းတုိ႕၏ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္မႈဖြဲ႕စည္းပုံ၊ ေတာင္ယာစပါးစုိက္ပ်ဳိးနည္း၊ ဓေလ့ထုံးစံမ်ား၊ အမူအ ရာ အသြင္အျပင္မ်ား၊ ယုံၾကည္ကုိးကြယ္မႈ ႏွင့္ စြဲလန္းမႈအားလုံး၏ တူညီမႈတုိ႕က တမ်ဳိး ႏြယ္တည္းျဖစ္ သည္ဟု သာဓက ျပလ်က္ ရွိေနသည္။
ျမန္မာႏုိင္ငံသမုိင္းစဥ္တြင္ ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားေသာ ယဥ္ေက်းမႈ အစဥ္အလာေကာင္းတုိ႕ေပၚထြန္းေစခဲ့သည့္ ပုဂံေခတ္ ( ခရစ္ႏွစ္ ၉ ရာစုမွ ၁၃ ရာစုထိ) ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ ထုိေခတ္တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးေပါင္းစုံတုိ႕က စည္းလုံးညီညြတ္ စြာျဖင့္ တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ ယင္းတုိင္းရင္းသားမ်ားထဲတြင္ ခ်င္းတုိင္းရင္းသားမ်ားလည္း ပါ၀င္ခဲ့သည္၊ မဟာရာဇ၀င္ ေတာ္ၾကီး (ပ) တြင္ အေနာ္ရထာမင္း ဟအနိရုဒၵ ( ခရစ္ႏွစ္ ၁၀၄၄ – ၁၀၇၇) လက္ထက္ႏိုင္ငံ အက်ယ္အ၀န္း ကုိေဖာ္ျပရာ တြင္— အေနာက္သုိ႕လားေသာ္ ပဍိကၠရားလ- မည္ ကုလားျပည္လွ်င္ အျခားတည့္ ဟု ပါရွိသည္။ ထုိ႕အျပင္ ၾသီၾတိဘု၀ နာဒိတ်ာပ၀ရ ပ႑ိတဓမၼရာဇာနရတိဘြဲ႕ခံ ဒုတိယစည္သူမင္း ( ခရစ္ႏွစ္ ၁၁၆၅ – ၁၂၁၁) လက္ထက္သကၠရာဇ္ ၅၅၈ ( ခရစ္ႏွစ္ ၁၁၉၆) ခုႏွစ္ ထုိးဓမၼရာဇိက ေက်ာက္စာတြင္ အရိမဒၵနပူရ ( ပုဂံ) ျပည္၏ နယ္နမိတ္အပုိင္းအျခားတြင္ — အ ေနာက္ကား မစၦကရီ (မစၦဂီရိ) ပတိကၠာ ( ပဋိကၠရား) ဟု ေရးထိုးထားသည္။ ( ဓမၼရာဇိက ေက်ာက္စာ မ်က္ႏွာ ဖက္ ေၾကာင္းေရ ၆- ၁၀) ပဋိကၠရားျပည္သည္ စစ္တေကာင္းၿမိဳ႕၏ ေျမာက္ဖက္၊ မဏိပူရ ကသည္းျပည္၏ အေနာက္ ေတာင္ဖက္၊ ယခုေခတ္ ကုိမီလာ ( Comilla) ၿမိဳ႕၏ အေရွ႕ဖက္တြင္ ေရွးအခါက ထြန္းကတိပ္ပရားထ ( Tipperah) ေဒသ ပင္ျဖစ္သည္။ ( Than Tun, Dr, RO B Vol.X, P.116) ထုိ႕အျပင္ မစၥဂီရိ ( မစၦ= ငါး၊ ဂီရိ = ေတာင္) သည္ ယခု သရက္ခရုိင္၏ ၀န္းက်င္ေဒသျဖစ္ေသာ ဧရာ၀တီျမစ္အေနာက္ဖက္ရွိ ေတာင္စဥ္ေတာင္တန္းေဒသျဖစ္ၿပီး ထုိအခ်ိန္က သက္လူမ်ဳိးမ်ားေနထုိင္ရာ ေဒသျဖစ္ႏိုင္သည္။ တနည္းအားျဖင့္ ဆုိေသာ္ ခ်င္းေတာင္တန္းေဒသသည္ ပုဂံေခတ္မွစ၍ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္၏ နယ္နိမိတ္အစိတ္အပုိင္းတစ္ရပ္အျဖစ္တည္ရွိေနသည္။ ပုဂံေခတ္၊ အင္း၀ေခတ္ ( ခရစ္ ႏွစ္ ၁၃ ရာစုမွ ၁၅ ရာစုထိ)၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္( ခရစ္ႏွစ္ ၁၈ ရာစုမွ ၁၉ ရာစုထိ) ေက်ာက္စာ အေထာက္အထားမ်ားအရ ခ်င္းဟူေသာေ၀ါဟာရအမည္သည္ ဗမာတုိင္းရင္းသားမ်ားက ေခၚေ၀ၚေသာ အမည္နာမပင္ျဖစ္သည္။ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ေတာင္ေပၚေဒသႏွင့္ ေျမျပန္႕ေဒသမ်ား၌ ေရွးပေ၀သဏီကပင္ေနထုိင္ခဲ့ၾကၿပီး ယင္းတုိ႕ ေနထုိင္ရာ ေဒသသည္ ေတာေတာင္ထူထပ္ၿပီး လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ခက္ခဲမႈေၾကာင့္ ဘာသာစကားႏွင့္ ဓေလ့ထုံးတမ္းစဥ္ လာမ်ားအနည္းငယ္ကြဲျပားလာကာ ေဒသအလုိက္ မိမိတုိ႕ ကုိယ္ မိမိတုိ႕ အေခၚအေ၀ၚမ်ား ကြဲျပားလာခဲ့သည္။
ေတာင္ေပၚ ေဒသ ေနခ်င္းတို႕အနက္ တီးတိန္ႏွင့္ တြန္းဇံနယ္တြင္ ေနထုိင္ၾကသူမ်ားက မိမိတုိ႕ကုိယ္ကုိ ဇုိ (Zo)၊ ယုိ ( Yao) ဟု ေခၚဆုိရာမွ ဇုိမီး (Zomi) ဟု အခ်င္းခ်င္းေခၚဆုိၾကသည္။ ဖလမ္း၊ ဟားခါး၊ ထန္တလန္နယ္တြင္ ေနုထုိင္ၾက သူမ်ားက လုိင္ ( Lai) ၊လုိင္ဇုိ ( Laizo) ဟု ေခၚဆုိရာမွ လုိင္မီး ( Laimi)ဟု ေခၚတြင္ၾကသည္။ မင္းတပ္၊ ကန္ပ လက္နယ္မ်ားတြင္မူ ခ်ဳိ (Cho, Chou)၊ ေခ်ာ ( Chhaw) ဟု ေခၚဆုိၾကသည္။ ပလက္၀နယ္တြင္ ခူ ( Khu), ခူမီ( khumi), ခမီ(Khami) ဟူ၍ ဆင္တူယုိးမွား အမည္မ်ားသုံးစြဲေခၚေ၀ၚၾက၏၊ ေျမျပန္႕ေဒသသရက္၊ သံတြဲ၊ ေျမထဲ( ေအာင္လံ)၊ မင္းဘူး၊ ေတာင္တြင္းၾကီး၊ နတ္ေမာက္၊ ပ်ဥ္းမနားၿမိဳ႕စေသာ ၿမိဳ႕နယ္မ်ားတြင္ ေနထုိင္ေသာ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မိမိတုိ႕ကုိယ္ကုိ အရႈိ ( Asho) ဟု ေခၚဆုိၾကသည္။ ဂန္႕ေဂါ၊ ထီးလင္း၊ ေဆာ၊ ငဖဲနယ္မ်ားတြင္ ေယာ( Yaw), ေခ်ာ( Chhaw), ေက်ာ ( Kyaw), ေစာ ( Saw) စသည္ျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိးမွည့္ေခၚၾကသည္။ ထုိ႕အျပင္ အျခားေသာ တုိင္းရင္းသား မ်ားကလည္း ခ်င္းလူမ်ဳိးတုိ႕အား အမည္အမ်ဳိးမ်ဳိးေခၚဆုိၾကျပန္သည္။ ရွမ္းႏွင့္ ကခ်င္တုိင္းရင္းသားမ်ားကမူ ခ်င္းတုိ႕ကုိ ခ်န္း ( Chang), ခန္း ( Khang) ဟု ေခၚဆုိၾကသည္။ ကရင္ ႏွင့္ ရခုိင္တုိင္းရင္းသးတုိ႕က ေခ်ာ( Chhaw) ဟု ေခၚစမွတ္ ျပဳၾကသည္။ မြန္တုိင္းရင္းသားမ်ားကမူ ခ်ီယဲန္း ( Chiang), ခယဲန္း ( Khyeng) ဟု ေခၚဆုိၾကသည္။

ခ်င္းလူမ်ဳိးတုိ႕သည္ ဘီစီ ၆၀၀ ခန္႕ေလာက္တြင္ တိဗက္မွ ဟုိျမစ္ေၾကာင္း အတုိင္းဟူးေကာင္းခ်ဳိင့္၀ွမ္းကုိ ျဖတ္၍ ခ်င္းတြင္း ျမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္၊ ထုိမွ တဆင့္ အေရွ႕ဖက္လွည့္၍ တေကာင္းၿမိဳ႕သုိ႕ ေျပာင္းေရႊ႕ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။ အျခားတဖြဲ႕မွာ
ခ်င္းမ်ဳိးႏြယ္တုိ႕သည္ ဘီစီ ၁၀၀ ခန္႕ကာလမွစ၍ ပုဂံေဒသ၊ မင္းတုိင္ပင္၊ မုံရြာ၊ ဒီပဲရင္း၊ ပုလဲ၊ သရက္၊ ေအာင္လံ၊ မင္းဘူး၊ မင္းတုန္း၊ ေတာင္တြင္းၾကီး၊ပုပါး စေသာ ေဒသ အႏွံ႕အျပားတြင္ ေနထုိင္ခဲ့ၾကေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။ ေအဒီ ၈ ရာစုခန္႕တြင္ သလႅာ၀တီျမစ္ႏွင့္ ဧရာ၀တီျမစ္ဆုံအရပ္တြင္ အလုံးအရင္းႏွင့္ ေနထုိင္ခဲ့ၿပီး ခ်င္းတြင္း ဟူေသာ အမည္တြင္ခဲ့သည္။ ေအဒီ ၈၃၅ တြင္ ခ်င္းတြင္းေဒသရွိ ရွဴိ ၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ တရုတ္ျပည္၊ ယူနန္နယ္မွ နန္ခ်ဳိ ဘုရင့္ တပ္မ်ားက ၀င္ေရာက္တုိက္ခုိက္ဖ်က္ဆီးခဲ့သည္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၄၄၉ ခုႏွစ္တြင္ တရုတ္စစ္သူၾကီး ၀မ္ခ်ိ ( Wang- Chi) သည္ ရွမ္းတုိ႕အား တုိက္ခုိက္ေအာင္ျမင္ကာ မုိးညွင္းၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ သိမ္းပုိက္လုိက္၏၊ တရုတ္ရန္ေၾကာင့္ ဧရာ၀တီအေနာက္ဖက္ ကမ္းသုိ႕ထြက္ ေျပးလာေသာ ရွမ္းတုိ႕သည္ အေျခစုိက္ေနထုိင္ရန္ေနရာမရွိေသာေၾကာင့္ ပတ္ကြိဳင္ေတာင္တန္း တစ္ ေလွ်ာက္ တက္သြား ရာမွ အသံျပည္ကုိ သိမ္းပုိက္ကာ အဟုမ္မင္းဆက္တည္ေထာင္ႏုိင္ခဲ့သည္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၂၇ ခုႏွစ္တြင္ အင္အားၾကီးမား လာၿပီးျဖစ္ေသာ ရွမ္းမ်ားက အင္း၀ၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ တုိက္ခုိက္သိမ္းပုိက္ႏုိင္ေလေတာ့သည္။

ယင္းကဲ့သုိ႕ေသာ ေမာရွမး္တုိ႕၏ စစ္ေရးစစ္ရာ လႈပ္ရွားမႈမ်ားသည္ ခ်င္းတြင္းခ်ဳိင့္၀ွမ္းေဒသရွိ ခ်င္းမ်ား၏ ၿငိမ္၀ပ္ပိျပား ေရးကုိ မၿငိမ္မသက္ျဖစ္ေစသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၄ ရာစုႏွင့္ ၁၅ ရာစုႏွစ္မ်ားတြင္ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ခ်င္းတြင္း ေဒသမွ စြန္႕ခြါလ်က္ ခ်င္းတြင္းျမစ္ဖ်ားေဒသမွ ေအာက္ဖက္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ကမ္းေျခအထိ ေရာက္ေသာ အေနာက္ ရုိးမ ေတာင္တန္းေဒသမ်ားသုိ႕ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားၾကဟု ယူဆၾကသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ခ်င္းတုိင္းရင္းသားတုိ႕သည္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာက အစၿပဳ၍ ဤျပည္ေထာင္စုေျမေပၚ၌ အတူတကြ ေနထုိင္လာခဲ့ၾကေသာ ေသြးရင္းညီရင္းအ ကုိမ်ားပင္ ျဖစ္ၾကေပသည္။
တဖန္ (၁) ခ်င္းကခ်င္ အုပ္စု၊
(၂) ျမန္မာႏွင္႔ ေရွးျမန္မာ အႏြယ္အုပ္စု၊
(၃) လိုလိုမုဆိုး အုပ္စု

ဟူ၍ သံုးမ်ိဳးကြဲကာ လမ္းေၾကာင္း သံုးသြယ္မွ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္ ေနထိုင္ လာၾကသည္။
ခ်င္းတို႔သည္ အေနာက္ေျမာက္ႏွင္႔ အေရွ႕ေျမာက္ဖက္စီမွ ဝင္လာၾကၿပီး ေနာက္ထပ္ ဝင္လာသူမ်ားအား
ေနရာေပးရင္း အေနာက္ရိုးမဖက္သို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ သြားၾကေလသည္။ အခ်ိဳ႕မွာ ျမန္မာ႔ နယ္နိမိတ္ကိုလြန္၍
လူရိႈင္း (လူေရွ) ေတာင္တန္းမ်ားသို႔ လည္းေကာင္း၊ မဏိပူရနယ္သို႔ လည္းေကာင္း ေရာက္ရွိ သြားၾကသည္။

အေျခခံအားျဖင္႔ ခ်င္းတို႔ကို ကသည္း၊ ေမေထးခ်င္းႏွင္႔ ခ်င္းရိုးရိုးဟု ခြဲထားေသာ္လည္း ေဒသကိုစြဲ၍လည္း
ေဒသအမည္ျဖင္႔ ခြဲျခား ေခၚေဝၚ ေနၾကျခင္းမ်ား ရွိသည္။ ဤနည္းျဖင္႔ တီးတိန္ (တဲဒင္မ္) ခ်င္း၊ ဖလမ္းခ်င္း၊
ဟားခါးခ်င္း၊ မင္းတပ္ခ်င္း၊ မတူပီခ်င္း၊ ကန္ပက္လက္ခ်င္း၊ ပလက္ဝခ်င္းႏွင္႔ ေျမျပန္ခ်င္းဟူ၍ အမည္အမ်ိဳးမ်ိဳး
ရွိ၍ေနသည္။ ပထ၀ီအေနအထားအရ ေျမာက္ပိုင္း၊ ေတာင္ပိုင္းဟုခြဲ၍ ထိုေဒသ အတြင္းေနထိုင္ၾကေသာ ခ်င္းမ်ားကို ေလ႔လာေသာ္ ေအာက္ပါအတိုင္း ေတြ႕ရွိရသည္။

ေျမာက္ပိုင္းခ်င္းေတာင္

တီးတိန္ (တဲဒင္မ္)၊ ဖလမ္း၊ ဟားခါး ၿမိဳ႕နယ္သံုးခုကို အေျချပဳ၍ ခ်င္းမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားကို ေလ႔လာေသာ္ -

တီးတိန္ (တဲဒင္မ္) ၿမိဳ႕နယ္အတြင္းရွိ ၁၀ မ်ိဳး
(၁) တီးတိန္ (တဲဒင္မ္)၊ (၂) ဆိဇန္၊ (၃) ထာ႔ဒို၊ (၄) ဇို၊ (၅) ေတဇန္၊ (၆) ဆိုင္းဇန္၊ (၇) ေခါႏိုး၊ (၈) ဒင္မ္၊
(၉) ေဂြးတဲ၊ (၁၀) ဟြာလ္ငို။

ဖလမ္း ၿမိဳ႕နယ္အတြင္းရွိ ၁၀ မ်ိဳး
(၁) တိုင္ခၽြန္း၊ (၂) လိုင္ဇို၊ (၃) ခြန္လီ ေခၚ ဆင္းမ္၊ (၄) ခြာလ္ဆင္းမ္၊ (၅) ဇာေဟာင္၊ (၆) ဇန္ညပ္ (ဇန္နိယပ္)၊
(၇) တေပါင္၊ (၈) လင္တဲ၊ (၉) ငြန္း၊ (၁၀) ဟြာလ္ငို။

ဟားခါး ၿမိဳ႕နယ္အတြင္းရွိ ၇ မ်ိဳး
(၁) လိုင္၊ (၂) ဆင္ထန္၊ (၃) ေလာက္တူ၊ (၄) ဇိုေဖ၊ (၅) မီရမ္၊ (၆) မိအဲ၊ (၇) ေထာရ္။

ကေဘာ-တမူး ေဒသရွိ ၃ မ်ိဳး
(၁) ျမန္မာလူရိႈင္း၊ (၂) အနန္၊ (၃

ေတာင္ပိုင္းခ်င္းေတာင္

မင္းတပ္၊ ကန္ပက္လက္၊ မတူပီ ၿမိဳ႕နယ္သံုးခု အတြင္းရွိေသာ ခ်င္းမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားကို ေလ႔လာေသာ္ -

မင္းတပ္ၿမိဳ႕နယ္ အတြင္းရွိ ၄ မ်ိဳး
(၁) မြင္း၊ (၂) မကန္း၊ (၃) ေရာင္တူ (၄)ဒိုင္

ကန္ပက္လက္ ၿမိဳ႕နယ္အတြင္းရွိ ၄ မ်ိဳး
(၁) မြင္း၊ (၂) ယင္ဒူး (၃)ဒိုင္၊ (၄) အူးပူ။

မတူပီ ၿမိဳ႕နယ္အတြင္းရွိ ၅ မ်ိဳး
(၁) မတူ၊ (၂) မီရမ္ ေခၚ မရာ၊ (၃) ဒိုင္(၄) ယင္ဒူးတာရ္၊ (၅) ဇိုတံုး၊ (၆) ေလာက္တူ။

ပလက္ဝ နယ္တြင္းရွိ ပလက္ဝ၊ ရွင္းလက္ဝ၊ ဒလက္ေမ၊ သမိန္ (ဆမီ)၊ ဂါရာျပင္ ၿမိဳ႕နယ္ခြဲ ငါးခု အတြင္းရွိေသာ
ခ်င္းမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားကို ေလ႔လာေသာ္ -

ပလက္ဝၿမိဳ႕နယ္ခြဲ
(၁) ခူမီး၊ (၂) ဝါကင္းမ္ ေခၚ မရို၊ (၃) အႏူး၊ (၄) ေခါင္စို၊ (၅) ပနမ္း၊ (၆) ေလးၿမိဳ႕။

ရွင္းလက္ဝ ၿမိဳ႕နယ္ခြဲ
(၁)ခူမီး (၂) မရာ၊ (၃) ကလင္ေကာ႔ (လူေရွ)၊

အေခၚအေဝၚ ကြဲေသာ္လည္း မ်ိဳးႏြယ္တူခ်င္းကို ေပါင္းလိုက္ပါက ၄၈ မ်ိဳးသာ ရွိသည္။ ခ်င္းမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ား
ကြဲျပားမႈႏွင္႔ ပတ္သက္၍ မွတ္သားရမည့္ အခ်က္မွာ အေျခခံမူ ေလးခ်က္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ကြဲလြဲမႈပင္
ျဖစ္သည္။ ယင္းတို႔မွာ

(၁) ပထဝီဝင္အရ ကြဲျပားေသာမူ၊
(၂) ေျပာဆိုေသာ ဘာသာစကားအရ ကြဲျပားေသာမူ၊
(၃) ေဆြမ်ိဳး မိသားစုအရ ကြဲျပားေသာမူ၊
(၄) ႏိုင္ငံေရး အုပ္ခ်ဳပ္မႈအရ ကြဲျပားေသာမူမ်ား ျဖစ္သည္။

ထို႔ေၾကာင္႔ မ်ိဳးႏြယ္စုဟု ဆိုရာတြင္ လူမ်ိဳးအုပ္စု (Tribes) ကို ဆိုလိုပါသေလာ၊ မိသားစု (Family) ကို
ဆိုလိုပါသေလာ၊ မ်ိဳးႏြယ္စု (Clan) ကို ဆိုလိုပါသေလာ၊ ေဒသအႏြယ္ (Area Inhabitants) ကို ဆိုလို
ပါသေလာ ဟူ၍ ခ်င္းအမ်ိဳးသားမ်ားမွအပ အျခားသူတို႔ လြယ္ကူစြာ နားမလည္ႏိုင္ေျခ။
ဤေနရာတြင္ ခ်င္းလူမ်ိဳးႏွင္႔ ပတ္သက္၍ ၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္ အေစာပိုင္းမွ ေပၚေပါက္ လာသေယာင္၊ ခ်င္း (Chin)
ဟူေသာ ေဝါဟာရသည္ပင္လွ်င္ အဂၤလိပ္တို႔၏ ေဝါဟာရ အေမြအလား ထင္မွတ္မွား ေနသူမ်ားအဖို႔
ပုဂံဝန္ေထာက္မင္း ဦးတင္၏ ကဗ်ာဗႏၶသာရ က်မ္း လာ ေဝါဟာရ ေျဖရွင္းခ်က္အား ျဖည့္စြက္ တင္ျပလိုက္ရ
ပါမည္ဆိုလွ်င္
ခ်င္း = လူမ်ိဳး အထူးဟူေသာအနက္၊ ငစဥ့္ကူးမင္း နားေတာ္သြင္းတြင္ “ေသာင္သြပ္ခႏၲီး၊
ၾကက္သီးဝွန္းျပင္း၊ ထျပန္ျခင္းေၾကာင္႔၊ ခ်င္း ႏွင္႔ ကခ်င္၊ ၾကံဆင္ျခင္၍၊ ေၾကာက္ျငင္မသန္၊
ကၽြန္ခ်ည္းမွန္မွ” ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ကဗ်ာသာရတၳတြင္ “လူမ်ိဳး ခ်င္း စစ္၊ ခ်င္းတြင္းျမစ္နား”
ဟူ၍လည္းေကာင္း …..ဟူေသာစာဆို
ေရးသားမႈမ်ား႐ွိခဲ့ပါသည္။

လူမႈေရးသမိုင္းရႈေထာင့္မွေသာ္၎၊ မႏုသာေဗဒအရေသာ္၎၊ ဘာသာေဗဒအရေသာ္၎၊ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မြန္ဂိုလ္ ( Mongol ) အႏြယ္ဝင္၊ တိဘက္-တရုတ္ မိသားစုၾကီး ( Tibeto-Chinese Family/ Sino-Tibetan) မွ ခြဲထြက္ေသာ တိဘက္-ျမန္မာမိသားစု (Tibeto-Burman Sub-Family ) အနက္ Assam-Burma Branch ကူကီး-ခ်င္း (Kuki-Chin) အုပ္္စုဝင္္မ်ားျဖစ္ၾကပါသည္ဟုလည္းအဆို႐ွိျပန္ပါသည္။ ခ်င္းအမ်ဳိးသားတို႕သည္လွ်ဳိေျမာင္ ကမ္းပါးထူထပ္ သည့္ ေတာအျပဳိင္း ျပဳိင္းေတာင္အထပ္ ထပ္ျမစ္ေခ်ာင္း အသြယ္ သြယ္ေရာျပြန္း သည့္ေဒသတြင္ ေနထိုင္သူမ်ားျဖစ္္သည္ႏွင့္အညီ ဘာသာ စကားကြဲ (Dialects) အမ်ဳိးမ်ဳိးကိုေျပာဆုိၾကျပီး မိမိတို႕ဘာသာစကား ကုိယ္စီျဖင့္ မိမိတို႕ အမ်ဳိးနာမည္ကို မွည့္ ေခၚၾက သည္္၊ တနည္းအားျဖင့္ဆုိေသာ္ ခ်င္းတစ္မ်ဳိးသားလုံး အားညႊန္းဆိုေသာ ဘုံနာမည္ (Common Name / Collective Name / Nomenclature) မရွိိခဲ့ဟုဆိုရပါမည္၊
ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မြန္ဂိုလိြဳက္အႏြယ္၀င္မ်ား ျဖစ္ၾက ေၾကာင္းကို ေရွးေဟာင္းပစၥည္း အေမြအ နွစ္ရွာ ေဖြ ၾကသူမ်ားနွင့္ သမိုင္းသုေတသီမ်ား အဆိုအရ တင္ျပမည္ဆိုပါက စီလူ၀ီစ္ (Luwis)ေရး သားေသာ“The tribes of Burma” Burma research Journal No(4)
စာအုပ္တြင္ ခ်င္းလူမို်းမ်ားသည္ မြန္ဂိုလိြဳက္အႏြယ္၀င္ မ်ားျဖစ္ေၾကာင္း C.A Soppitt ေရးသားေသာ A short History of Kuki-Lusha စာအုပ္၊ Lt.col.J.Shakespear ေရးသားေသာ The lushai-Kuki Clan. Carry & H.N Tuck ေရးသားေသာ The Chin Hill ႏွင့္ F.K.Leman ေရးသားေသာ The strucrute of Chin society စာအုပ္မ်ားတြင္ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည တရုတ္ျပည္မွ ဆင္းသက္ လာၾကၿပီး တိဗက္ျမန္မာ အႏြယ္ဝင္မ်ားျဖစ္ ေၾကာင္း ထို႕ျပင္ ခ်င္းအမ်ဳိးသား ထဲမွလည္း Pu sing Khaw Khai ေရးသားေသာ “The Chin Their Name and Tradition စာအုပ္၊ (Central-CLCC Annual Magazine) စာအုပ္မွ ပါေမာကၡေဒါက္တာ ေအးေအးငြန္ ေရးသားေသာ ခ်င္းတို႕၏ မႈလဇာတိ ႏွင့္ မႈရင္းေဒသေဆာင္းပါး၊ Dr. Vum Son ေရးသားေသာ Zo History စာအုပ္ ႏွင့္ အျခားခ်င္းအမ်ဳိးသားေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွလည္း ခ်င္းလူမ်ဳိးတို႕သည္ တရုတ္ျပည္တိဗက္ေဒသမွ ဆင္းသက္လာၾကၿပီး မြန္ဂိုလိြဳက္ အႏြယ္ဝင္မ်ားျဖစ္ေၾကာင္း တညီတညြတ္တည္း လက္ခံၾကသည္။ ဗိတိသွ်စြယ္စံုက်မ္းေဖာ္ျပခ်က္အရ တရုတ္ျပည္မွ ဆင္းသက္လာၾကသူမ်ားသည္ အုပ္စုေလးစုခဲြရာ အာလ္တိုက္ (Altaic) ေအာ္óတိ-အာရွတစ္ (Austro-Asiatic)၊ အင္-ယူရိုပီယန္ (Indo-Europe) နွင့္ ဆိုင္နို တိဗက္တန္ (Sino-Tibetan)မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ဆိုင္နိုတိဗက္တန္ အုပ္စုတြင္း၌ ဟန္-ခ်ဳိင္းနစ္ (Han-Chinese)၊ ဟီြ-ခ်ဳိင္းနစ္ (Hui-Chinese)၊ မယို-ရန္ (Miao-Yan)၊ ထိုင္း (Tai)၊ တိဗက္-ျမန္မာ (Tibet-Burma) ဟူ၍ ျပန္လည္ စိတ္ျဖာဆင္းသက္လာ ၾကသည္။ ျမန္မာ့သမိုင္းအဆုိအရ Tibeto-Burma အုပ္စု တြင္ ရခိုင္၊ ဗမာ၊ ခ်င္း၊ ကခ်င္၊ လားဟူ၊ လီဆူး၊ လိုလို မိုဆို၊ နာဂတို႕ပါ၀င္ၾကသည္။ ၁၉၅၅ ခုနွစ္ အင္း၀ၿမဳိ႕သို့ အဂၤလိပ္ သံတမန္ၾကီး၏ အတြင္း၀န္အျဖစ္ လိုက္ပါလာ ေသာ ကပၸတိန္ ယူလီကမူ ခ်င္းႏွင့္လူရႈိင္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ အင္ဒိုခ်ဳိင္းနား အႏြယ္၀င္ မ်ားျဖစ္ၾကျပီး ကူကီး၊ နာဂ၊ ခ်င္းအႏြယ္၀င္ မ်ားျဖစ္ ၾကေၾကာင္း သိရိွရသည္ဟု ေရးသားထားပါသည္။ Dr. Vum Son. Zo History ေဖာ္ျပခ်က္အရ ခ်င္းစကားေျပာအုပ္စု တြင္ အရႈိ၊ ခ်ဳိး၊ ခူမီး၊ ကူကီး၊ လိုင္မီး၊ မီဇို၊ နာဂနွင့္ ဇိုမီး စသည္တို႕ ပါ၀င္ၾက သည္။
အေနာက္ဖက္ရွိ ဘဂၤလီကုလားမ်ားက ကူကီး (Kuki ) ဟူ၍ ၎၊ အေရွ႕ဖက္ ရွိျမန္မာမ်ားက ခ်င္း ( Chin) ဟူ၍ ၎ ေခၚၾကသည္၊ ကူကီးဟူေသာ စကားလံုးအဓိပါယ္ကုိ ေသခ်ာတိက်စြာမသိရေသာ္လည္း သာမန္အား ျဖင့္ေတာင္တန္း သားမ်ား ဟူေသာအနက္ ရဟန္တူပါသည္၊ ခ်င္း ဟူေသာ စကားလံုး၏ အဓိပါယ္မွာ လူသား ဟူ၍ ဆိုရပါမည္၊ တိဘက္ကုန္းျပင္ျမင့္တြင္ ခ်ိယန္ ( Qi’an / Chi’an ) ဟူေသာ ေခြး၊ ဝက္မ်ား ေမြးျမဴသည့္လူစုရွိခဲ့ရာ ၄င္းတို႕သည္ တိဘက္ ကုန္းျပင္ျမင့္ အေရွ႕ေတာင္ ေျခေလွ်ာအရပ္သို႕ေရာက္ရွိလာျပီး ႏွစ္ကာလၾကာျမင့္စြာ ေနထိုင္ ခဲ့ၾကသည္ဟုဆိုပါသည္၊ တိဘက္-တရုတ္တို႕ႏွင့္အျပဳိင္ ယဥ္ေက်းမႈ အဆင့္အတန္းရွိခဲ့ၾကျပီး အဆိုပါ တိဘက္-တရုတ္ တို႕၏ က်ဳးေက်ာ္တိုက္ခိုက္မႈဒါဏ္ေၾကာင့္ မလႊဲသာမေရွာင္သာဘဲ ထိုေဒသကို စြန္႕ခြါခဲ့ျပီး အထက္ျမန္မာျပည္ ဧရာဝ တီ ျမစ္ဖ်ားအရပ္ သို႕ ေရာက္ရွိလာၾကသည္၊ ၄င္းအဆိုမွန္ကန္ေၾကာင္း သာဓကတစ္ခုမွာ ဟူးေကာင္း ခ်ဳိင့္ဝွမ္း ေျမာက္ ဘက္ ခ်င္းတြင္းျမစ္ဖ်ားတြင္ ခ်င္းရြာေဟာင္းေနရာ မ်ားရွိေၾကာင္း ဆာအလက္ဇင္းဒါးမကၠင္းဇီး (Sir Alexander Mackenzie ) ကေဖာ္ျပထားခဲ့သည္၊ ခ်ိယန္၏ အနက္မွာ လူသား ဟုပင္ျဖစ္ သည္၊
အမွန္တစ္ကယ္ဆို ကႊ်န္ေတာ္တို႔ ေတာင္ပိုင္းခ်င္း k'Cho (Chou)လူမ်ိဳးမ်ား ႏွင့္ Asho ခ်င္းတို႔အေခၚ Kchang (ခ်ာမ္းလ္)ကေန ခ်င္းျဖစ္လာတာလို႔ပဲ သံုးသပ္ပါတယ္။ Kchang ၏ အနက္အဓိပၸါယ္မွာ လူမ်ိုဳးျဖစ္ျပီး K'Cho Kchang ၏အဓိပၸါယ္မွာ ခ်ိဳး လူမ်ိဳးဟူရ်္ျဖစ္သည္။ Kchang ကို ဗမာစာျဖင့္ အသံထြက္ပီျပင္ေအာင္ ေရးဖို႔ ေျပာဖို႔ မလြယ္ကူေသာေၾကာင့္ ဗမာႏွင့္ အျခားေသာတိုင္းရင္းသားမ်ား၏ အသံထြက္ မပီျပင္မႈေတြကေနတစ္ဆင့္ ခ်ာမ္းလ္ kChang ကေန (ခ်င္း)ျဖစ္လာတာ ျဖစ္နိုင္ပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ K'Cho(သို႔ )Chou ခ်ိဳး ခ်င္းလူမ်ိဳးတို႔သည္ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ ေရွးအက်ဆံုးျမိဳ႔မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ပိႆနိုးျမိဳ႔ ႏွင့္ ပုဂံျပည္ေခတ္ကတည္းကပင္ အျခားေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားနွင့္ အတူရွင္တြဲ ေနထိုင္လာခဲ့ၾကသည့္ လူမ်ိဳးျဖစ္သည္။ သက္ေသသာဓကမ်ားအေနျဖင့္ ဘိုးဘြားမ်ား၏ မ်ိဳးရိဳးယ်ဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ားနွင့္ ေရွးေဟာင္းသုေဒသန အဖြဲ႔မ်ား၏ တူးေဖၚေတြ႔ရွိခ်က္မ်ား အရေသာ္၄င္း ခုလက္ရွိအခ်ိန္ထိ တည္ရွိေနေသးေသာ ပုဂံျပည္ရွိ ေရွးေဟာင္း ေက်ာက္ျဖ...ာၾကီးမ်ားကို ၾကည့္ျခင္း အားျဖင့္ေသာ္၄င္း သိရွိနိုင္သည္။ယခုအခ်ိန္ထိ ေယာနယ္သူေယာနယ္သားမ်ားမွ အနီးစပ္ဆံုးအသံထြက္ျဖင့္ kchangကို ခ်န္းလ္ဟု ေခၚၾကေသးသည္ကို ၾကည္႔ျခင္းအားျဖင့္ Kchang or Chang မွသည္ ခ်င္း ျဖစ္လာနိင္သည္ကို ျငင္းစရာမရွိေပ။

ဥပမာေတြအေနႏွင့္ ဘာသာျပန္ခ်င္း

ုk'Cho kchang (Cho Chin=ခ်ိဳး ခ်င္းလူမ်ိဳး)

Zopa Kchang (Zopa Chin ရိုဘာ ခ်င္းလူမ်ိဳး)ေျမာက္ပိုင္ ခ်င္းလူမ်ိဳး

Laimi Kchang (Laimi Chin လိုင္မီ ခ်င္းလူမ်ိဳး)

Asho kChang (Asho Chin အရႈိဳ ခ်င္းလူမ်ိဳး)

Zomi Kchang ( Zomi Chin ဇိုမီ ခ်င္းလူမ်ိဳး)ဟူရ်္ျဖစ္သည္။

ထိဳ႔အျပင္ကုလသမဂၢ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ျဖစ္သည့္

''DPI/1316-03025 November 1992-9M ''

အရ ခ်င္းလူမ်ဳိးသည္ ျမန္မာနိုင္ငံ၊ အိနၵိယနိုင္ငံနွင့္ ဘဂၤလားေဒရွ့္နိုင္ငံမ်ားတြင္ ျပန္႕ႏွံ႕ေနထိုင္ၾကျပီး ကမၻာ့လူမို်းမ်ား အလယ္တြင္ လူမ်ဳိးတမ်ဳိးအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳရပ္တည္နိုင္ခဲ့ျပီးျဖစ္သည္။

By chin k'cho k'ho
From,@mixweb.