ေရႊအေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ

 ျမန္မာအြန္လိုင္းစာအုပ္စင္

[Zawgyi]
ေရႊအေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ

ေရႊလုပ္တဲ့အေယာက္ ၁၀၀ မွာ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔က ေရႊေရာင္း ေရႊ၀ယ္တာနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီးနားမလည္ၾကပါဘူး။ နားမလည္သည့္အတြက္ ဆုံးရႈံးနစ္နာမႈေတြျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ထို႔ေၾကာင့္ေရႊနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး အေျခခံဗဟုသုတေလး မွ်ေ၀ေပးလိုက္ပါတယ္ . . .

ေရႊဆိုသည္မွာ..........

- အေခါက္ေရႊ (သို႕မဟုတ္) မီးလင္း
- ၁၅ဲ ရည္ (ဆယ့္ငါးပဲရည္)
- ဒဂၤ ါးရည္ (သို႕) ၁၂ ေရြးစပ္
- ၁၄ဲ ရည္ (ဆယ့္ေလးပဲရည္)
- ေရြးသံုးဆယ္စပ္
- မိုးႀကိဳး

"ေရႊ" ကိုခ်ိ္န္တြယ္ရာတြင္ "က်ပ္သား" ေပၚ မူတည္စံျပဳ၍ ခ်ိန္တြယ္ေသာေၾကာင့္ ေရႊအခ်ိန္အတြယ္တြင္
"က်ပ္သား" ၊ "ပဲသား" ၊ "ေရြးသား" ဟူ၍ အဆင့္ဆင့္ ပါရွိသည္။

တစ္က်ပ္သား = ၁၆ ပဲသား
တစ္က်ပ္သား = ၁၂၈ ေရြးသား (ရန္ကုန္အခ်ိန္)
တစ္က်ပ္သား = ၁၂၀ ေရြးသား (မႏၱေလးအခ်ိန္)
၁-ပဲသား = ၈ ေရြးသား (ရန္ကုန္အခ်ိန္)
၁-ပဲသား = ၇.၅ ေရြးသား (မႏၱေလးအခ်ိန္) ။

ေအာက္ပါတို႔မွာ ရန္ကုန္ အေလးခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။
တစ္က်ပ္သား = ၁၆ ပဲ = ေရြး ၁၂၈
ငါးမူးသား = ၈ဲ (ရွစ္ပဲ) = ေရြး ၆၄
တစ္မတ္သား = ၄ဲ = ေရြး ၃၂
တမူးသား = ၂ဲ = ေရြး ၁၆
တပဲသား = ေရြး ၈ ။

ေအာက္ပါတို႔မွာ မႏၱေလး အေလးခ်ိန္ျဖစ္ပါသည္။
တစ္က်ပ္သား = ၁၆ ပဲ =ေရြး ၁၂၀
ငါးမူးသား = ၈ဲ(ရွစ္ပဲ) = ေရြး ၆၀
တစ္မတ္သား = ၄ဲ = ေရြး ၃၀
တစ္မူးသား = ၂ဲ = ၁၅ ေရြး
တစ္ပဲသား = ၇.၅ ေရြး ။

ေရႊ၏ အရည္အေသြးႏွင့္ အေခၚေဝၚျဖစ္ေပၚပုံ ......
မီးလင္း ႏွင့္ အေခါက္သည္ အတူတူ ေခၚေ၀ၚပံုသာကြဲသည္ ေရႊေစ်း အသံုးအႏႈန္းကို
အေခါက္ေရႊႏွင့္သာ အေရာင္းအ၀ယ္လုပ္သူမ်ား အသံုးျပဳေျပာၾကားၾကသည္။
အေခါက္ေရႊဆိုသည္မွာ ၉၉.၉၉ ရာခိုင္ႏႈန္းျဒပ္စင္ျဖစ္သည္။

၁၅ဲ ရည္ဆိုသည္မွာအေခါက္ေရႊ ၁၅ဲ
သားႏွင့္ ေၾကးနီ+ေဘာ္ အခ်ိဳးက် ၁ဲ(တစ္ပဲ) သားႏွင့္ေရာစပ္ၿပီး
တစ္က်ပ္သားျပဳလုပ္ထားတာျဖစ္သည္။

ဒဂၤ ါးရည္ (သို႕) ၁၂ ေရြးစပ္ဆိုသည္မွာလည္း အေခါက္ေရႊ ၁၀၈ ေရြးကို ေၾကးနီ+ေဘာ္ ၁၂
ေရြးအခ်ဳိးက် ေရာစပ္ထားတာျဖစ္သည္။

၁၄ ဲရည္(ဆယ့္ေလးပဲရည္) ဆိုသည္မွာလဲ ထိုနည္း၄င္း အေခါက္ေရႊ ၁၄ဲ (ဆယ့္ေလးပဲ)သားကို
ေၾကးနီႏွင့္ ေဘာ္အခ်ဳိးက် ၂ဲသား(ႏွစ္ပဲသား) ေရာစပ္ထားျခင္းပဲျဖစ္ပါသည္။

ေရြးသံုးဆယ္စပ္ ဆိုတာကေတာ့ အေခါက္ေရႊ သံုးမတ္သား ေရြး (သို႕) ၁၂ဲ သားကို ေၾကးနီႏွင့္
ေဘာ္ အခ်ဳိးက် ၁ မတ္သားေရာစပ္၍ တစ္က်ပ္သား ျဖစ္ေအာင္ျပဳလုပ္ထားတာျဖစ္သည္။

မိုးႀကိဳး- ဆိုသည္မွာေတာ့ အေခါက္ေရႊ တစ္မတ္သား (၄ဲ) ကို ေၾကးနီ ႏွင့္ေဘာ္ အခ်ဳိးက်
သံုးမတ္သား(၁၂ဲ)သားေရာစပ္ ၍တစ္က်ပ္သားျဖစ္ေအာင္ျပဳလုပ္ ထားတာျဖစ္တယ္။
(မလြန္လြန္းဖူးလားကြယ္)

အေခါက္ေရႊတစ္က်ပ္သား ေစ်းဘယ္ေလာက္ရိွတယ္ဆိုတာ သိရင္ က်န္တဲ့အေရႊအမ်ဳိးအစားေတြ
ရဲ႕ေစ်းဟာလဲ ဘယ္ေလာက္ရိွတယ္ဆိုတာ ဒီလို ဒီလို ေဖာ္ျမဴလာေလးေတြ ရိွတယ္ . . . ။

မႏၱေလအခ်ိန္အတြယ္ျဖင့္ တြက္ျပထားေသာ ေဖာ္ျမဴလာ ......
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၁၂.၅ / ၁၂၀ = ၁၅ဲရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၀၈ / ၁၂၀ = ဒဂၤ ါးရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၀၅ / ၁၂၀ = ၁၄ဲ ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၉၀ / ၁၂၀ = ေရြးသံုးဆယ္စပ္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၃၀ / ၁၂၀ = မိုးႀကိဳးေစ်း ။

ရန္ကုန္အခ်ိန္အတြယ္ျဖင့္ ျပန္လည္တြက္ျပထားေသာ ေဖာ္ျမဴလာ ....
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၂၀ / ၁၂၈ = ၁၅ဲ ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၁၅.၂ / ၁၂၈ = ဒဂၤါး ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၁၁၂ / ၁၂၈ = ၁၄ဲ ရည္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၉၆ / ၁၂၈ = ေရြးသုံးဆယ္စပ္ေစ်း
အေခါက္ေရႊေစ်း x ၃၂ / ၁၂၈ = မိုးႀကိဳးေစ်း ... ျဖစ္ပါသည္ ။

အေခါက္ေရႊ ဟာေပ်ာ့တယ္ ေၾကးနီႏွင့္ေဘာ္ ပါ၀င္ႏႈန္းမ်ားလာေလ ေရႊဟာအရည္ညံေလ
မာလာေလျဖစ္ပါတယ္။ အေခါက္ေရႊကို မီးနဲ႕ နီရဲးလာေအာင္ အပူေပး ေရထဲသို႕ ခ်လွ်င္ေသာ္၄င္း
ဒီအတိုင္းပဲ အေအးခံလွ်င္ေသာ္၄င္ အ၀ါေရာင္အတိုင္း မေျပာင္းလဲပဲျမင္ေတြ႕ရပါလိမ္႕မယ္။

ေရႊထည္မ်ား၀ယ္ယူ ၀တ္ဆင္ၿပီးပါက ျပန္လည္ေရာင္းခ်ေသာအခါ
ေဘာက္ခ်ာေပ်ာက္လွ်င္ေသာ္၄င္း မိမိ၀ယ္ယူသည့္ဆိုင္မဟုတ္ပဲ
တစ္ျခားဆိုင္သို႕ေရာင္လွ်င္ေသာ္၄င္း ေစ်းအႏိွမ္ခံရပါတယ္။

အဲ့ဒါက ဘာျဖစ္လို႕လဲဆိုေတာ့
ေရႊထည္တစ္ခု လုပ္ေတာ့မယ္ဆိုရင္ ဂေဟေဆာ္ရတယ္။ အဲ့ဒီဂေဟာေဆာ္ဖို႕က
အထည္လုပ္မည့္ေရႊ အမ်ဳိးအစား ၂ ဆကို ေၾကးနီႏွင့္ေဘာ္ ဆတူ၀န္းက်င္ ေရာစပ္ထားတဲ့ စပ္ခဲ ၁
ဆနဲ႕ေရာရတယ္။ ေရႊထည္တစ္က်ပ္သားဆိုပါက စပ္ခဲ ၁ ေရြးမွစ၍ ၅ ေရြး ၆ ေရြးအထိ၀င္ပါတယ္။

တစ္ခါတစ္ရံ တစ္ပဲ၀န္းက်င္သာ အတင္ခ်ိန္ရိွတဲ့ နားကပ္ လက္စြပ္ တစ္ခုခုျပဳလုပ္ပါကလဲ စပ္ခဲ ၁
ေရြး ၂ ေရြးအထိ၀င္ပါတယ္။ နားကပ္တစ္ရံဆိုပါစို႕ ေရႊခ်ိန္က ၁ဲ သားပဲရိွတယ္ စပ္ခဲက ၂
ေရြးေလာက္၀င္ေနတယ္။ ေရႊက ၅ ေရြးခြဲပဲက်န္ေတာ့တယ္။ ဆိုင္ကကိုယ္၀ယ္ခဲ့ေတာ့ ၁ဲ
ဖိုးေပးခဲ့ရတယ္။ တစ္ကယ္တမ္း ေရႊပါတာက ၁ဲ မျပည့္ဘူး။ အေလွ်ာ့တြက္လက္ခက ၃
ေရြးေလာက္ေပးရတယ္။ ကိုယ္၀ယ္မယ္ဆိုရင္ အတင္ခ်ိန္+အေလွ်ာ့တြက္လက္ခ ၁၀.၅
ေရြးဖိုးေပးခဲ့ရတယ္။ တစ္ကယ္တမ္း အဲ့ဒီအထည္မွာ ပါတဲ့ေရႊက ၅ ေရြးခြဲးေလာက္ပါတယ္။ ဒါကို
မိမိ၀ယ္ယူတဲ့ဆိုင္မွာ ျပန္ေရာင္းမယ္ဆိုရင္ ျပႆနာမရိွဘူး ေရႊခ်ိန္ ၁ဲ ကိုလဲ ၁ဲ ဖိုးျပန္ေပးတယ္။

အေလွ်ာ့တြက္လက္ခ ၃ ေရြးယူထားတာကိုလဲ အထည္မပ်က္စီးေသးဘူးဆိုရင္
တစ္၀က္ဖိုးျပန္ေပးတယ္။ အဲ့ဒါေၾကာင့္ မိမိ၀ယ္ယူတဲ့ဆိုင္ကို ျပန္ေရာင္းမယ္ဆိုရင္ အေလွ်ာ့တြက္
တစ္၀က္ေလာက္ပဲ႐ႈံးတယ္။ အျခားဆိုင္မွာ သြားေရာင္းမယ္ဆိုပါက သူတို႕လုပ္ထားတဲ့
အထည္မဟုတ္တဲ့အတြက္ လက္ရိွအထည္မွာပါတဲ့ ေရႊတန္ဖိုးကိုပဲ တြက္၀ယ္မွာျဖစ္ပါတယ္။
ေရႊပါ၀င္တာက ၅ ေရြးခြဲေလာက္ပဲရိွမယ္ဆိုရင္ သူတို႕အတြက္ အျမတ္က
တစ္ျခမ္းေလာက္ခ်န္လိုက္မယ္(တစ္ေရြး၏တစ္၀က္) ေရာင္းတဲ့လူမွာ ၅ ေရြးဖိုးပဲျပန္ရေတာ့မယ္။
၀ယ္တုန္းက ဆယ္ေရြးနဲ႕ တစ္ျခမ္းရိွတယ္ ငါးေရြးခြဲးေလာက္ ႐ႈံးသြားမယ္။

ေရႊဆိုင္တစ္ဆိုင္အေနျဖင့္ မိမိေရာင္းလိုက္ေသာ အထည္မိမိဆီျပန္မလာေလ ႀကိဳတ္ေလပဲ။
တစ္ခ်ဳိ႕ေရႊဆိုင္ေတြက က်ေတာ့လဲ ေရႊအရည္မျပည့္မွိဘူး ၁၅ဲ ရည္ဆိုရင္ ၁၄ဲ
ရည္ေလာက္ပဲရိွတယ္။ တစ္က်ပ္သားကို တစ္ပဲ ပိုစပ္ထားတဲ့အတြက္ တစ္ပဲ ကို ေလးေသာင္း
ငါးေသာင္း ၀န္းက်င္မွာရိွတယ္။ တစ္ရက္ကို ႏွစ္က်ပ္သားေရာင္းရရင္ တစ္သိန္းေလာက္က
အေလွ်ာ့တြက္ လက္ခ မပါေသးဘူး ပိုစပ္ထားတဲ့အတြက္နဲ႕တင္ျမတ္ေနၿပီ။

ျပန္လာေရာင္းေတာ့ ျပန္ေပးလိုက္တယ္။ ဘာျဖစ္လဲ ကိုယ္လုပ္ထားတဲ့ဟာ ကိုယ္ျပန္ေပးရတာ။ ၾကားထဲမွာ ေငြသံုးရတာေပါ့။
ျပန္မလာေတာ့ဘူးဆိုရင္ အျမတ္က်န္ေနလိုက္တာေပါ့။

တစ္ကယ္ေတာ့ ဒါဟာ၀ယ္ယူတဲ့လူဆီကေန ပိုစပ္ထားတဲ့ အတြက္ကခိုးလိုက္တာပဲ။ ေရႊအေၾကာင္းဆိုရင္နားမလည္တဲ့လူကမ်ားေတာ့
တစ္ခ်ဳိ႕ေရႊဆိုင္ေတြက ညစ္ပတ္တယ္ ေရႊထည္က၀ယ္ထားတာၾကာေနၿပီ ။

၀ယ္တုန္းကေစ်း နဲ႕ ျပန္ေရာင္းတဲ့ အခ်ိန္ေစ်းဟာလဲေတာ္ေတာ္ကြာေနတယ္။ ဥပမာ ၀ယ္တုန္းက တစ္သိန္း ေပးထားရတယ္ဆိုရင္
အခုတစ္သိန္းခြဲေလာက္ ရ ရမွာ။
ဒါေပမယ့္ တစ္သိန္း သံုးေသာင္းေလာက္ပဲ ေပးတယ္။
ေရာင္းတဲ့လူကလဲ နားမလည္ေတာ့ သံုးေသာင္းေလာက္ျမတ္တာနဲ႕ ေက်နပ္ေနတယ္ အဲ့ဒါမ်ဳိးေတြ
လုပ္ၾကတယ္။

ေရႊဆိုင္ႀကီးေတြမွာ ေရာင္းလိုက္ရတဲ့အထည္ တစ္၀က္ေလာက္က
ဆိုင္ကိုျပန္လာတယ္။ တစ္၀က္ေလာက္က ဆိုင္ကိုယ္ျပန္မေလာေတာ့ဘူးလို႕
ခန္႕မွန္းေျခသိရပါတယ္။ ေရႊထည္မ်ား၀ယ္ယူမည္ ဆိုပါက ထိုကဲ့သို႕ ရိွပါသည္။

တစ္ကယ္လို႕ ပိုက္ဆံေပ်ာက္ပ်က္သြားမွာစိုးလို႕ ေရႊ၀ယ္ထားခ်င္တယ္ဆိုရင္ အခဲလိုက္၀ယ္ထားတာ
အဆင္အေျပဆံုးပါ။ တစ္က်ပ္သားကို ေရာင္းေစ်းနဲ႕ ၀ယ္ေစ်း ၁၅၀၀ ပဲခြါတယ္။ ဒါကလဲ ေခါက္ေရႊ
သီးသန္႕ေရာင္းတဲ့ ဆိုင္ေတြ ေစ်းမွန္တဲ့ ဆိုင္ေတြမွပါ။

တစ္ခ်ဳိ႕ေရႊဆုိင္မ်ားစို ၀ယ္တဲ့အခါမွာ
လက္ရိွေပါက္ေစ်းထက္ တစ္ေသာင္းေလာက္ပိုေရာင္းတယ္ ျပန္၀ယ္တဲ့အခ်ိန္က်ေတာ့
တစ္ေသာင္းေလာက္ ေလ်ာ့ေပးျပန္ေရာ ၀ယ္ေတာ့တစ္ေသာင္းနာ ေရာင္းေတာ့တစ္ေသာင္းနာ။
ရြာသူ ရြာသားအေပါင္းကို ဗဟုသုတျဖစ္ေစလိုတဲ့ ေစတနာနဲ႕ ေရးလိုက္တာပါ။ အမွားမ်ား
မျပည့္စံုသည္မ်ား ေတြ႕ရိွရပါက ျပန္လည္ ျဖည့္စြပ္ေပးၾကပါရန္ . . . . . ။ ။

ေရႊတန္ဖိုး တြက္ခ်က္နည္း ............

ျမန္မာႏိုင္ငံသံုး ေရႊခ်ိန္တြယ္စနစ္ျဖစ္သည့္ က်ပ္၊ ပဲ၊ ေရြး ျဖင့္ ေရႊတန္ဖိုးကို တြက္ၾကည့္ၾကရေအာင္ . . .။

ရန္ကုန္အေလးခ်ိန္စနစ္ျဖင့္ တြက္သည္ .....
အဆင့္(၁)။ ။ ေရႊအေလးခ်ိန္ "က်ပ္၊ ပဲ၊ ေရြး" ကို "က်ပ္သား" သို႔ ဖြဲ႕ယူပါ။
အဆင့္(၂)။ ။ ရရွိေသာ "က်ပ္သား" ကို ေရႊတစ္က်ပ္သား ေစ်းႏႈန္းျဖင့္ ေျမွာက္ပါက ေရႊအေလးခ်ိန္အတြက္ က်သင့္တန္ဖိုးကို ရရွိပါမည္။

Formula:
ေရြး / 128 + ပဲ / 16 + က်ပ္ x ေရႊ ၁ က်ပ္သား တန္ဖိုး = ေရႊအေလးခ်ိန္၏ က်သင့္ေငြေပါင္း

ဥပမာ:
ေရႊ ၁ က်ပ္သားလွ်င္ 650,000 ေစ်းႏႈန္းျဖင့္ ေရႊခ်ိန္ ၁ က်ပ္သား၊ ၃ ပဲ၊ ၅ ေရြးအတြက္ သင့္ေငြေပါင္းကို ရွာမယ္ဆိုရင္ ရန္ကုန္ေဘာက္ခ်ာမွ ေရႊတန္ဖိုးတြက္နည္း ။
5 / 128 + 3 / 16 + 1 x 650.000 = 797265.625
ဒါေၾကာင့္ ၁ က်ပ္သား၊ ၃ ပဲ၊ ၅ ေရြး ကို 797265.625 က်သင့္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

မွတ္ခ်က္ .. ရန္ကုန္ေဘာက္ခ်ာကို ရန္ကုန္ေရြးနဲ႔တြက္ျပီး မႏၱေလးေဘာက္ခ်ာကို မႏၱေလးေရြးနဲ႔ပဲတြက္ရပါမယ္ ။
ဥပမာ ; မႏၱေလးေရြးစနစ္ ၁၂၀ ထားျပီးေတာ့ ...
5 / 120 + 3 / 16 x 650.000 ဆိုျပီးတြက္ရင္ တန္ဖိုးမတူတာထြက္လာပါ့မယ္ ။ အဲ့ဒါေၾကာင့္ ရန္ကုန္ေဘာက္ခ်ာကို မႏၱေလးလိုတြက္လွ်င္
( 5 x 120 / 128 ) ÷ 120 + 3 / 16 + 1 x 650.000 = 797265.625 ။ ဆိုျပီးတြက္ရပါလိမ့္မယ္။
ဆိုလိုတာက ရန္ကုန္ေရြးကို မႏၱေလးေရြးျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္ ။

မႏၱေလးေဘာက္ခ်ာမွ ေရႊတန္ဖိုးတြက္နည္း ...
ေရြး / 120 + ပဲ / 16 က်ပ္ x ေရႊ ၁ က်ပ္သား တန္ဖိုး = ေရႊအေလးခ်ိန္က်သင့္ေငြေပါင္း။

Myanmar ပိဿာ Viss vs Kilogram/gram

Table of mass units
Myanmar Matric Imperial/US

ရဲြေလး yway lay = 136.078 mg = 2.1 grain
ရဲြဲျကီး yway gyi = 272.155 mg = 4.2 grain
ပဲသား petha = 1.02058 g = 15.75 grain
မူးသား mutha = 2.04117 g = 31.5 grain
မတ္သား mattha = 4.08233 g = 63 grain
ငါးမူးသား nga mutha = 8.16466 g = 0.288 oz
က ်ပ္သား kyattha = 16.3293 g = 0.576 oz
အဝက္သား awettha = 204.117 g = 7.2 oz
အစိတ္သား aseittha = 408.233 g = 14.4 oz
ငါးဆယ္သား ngase tha = 816.466 g = 1.8 lb
ပိဿာ peittha = 1.63293 kg = 3.6 lb
အခ်ိန္တစ္ရာ achein taya = 163.293 kg = 360 lb

"five mutha", but in fact it is only four. ဟု ဝီကီပီးဒီးယားတြင္း ျပထားသည္၊
သို႔ေသာ္ ငါးမူးသားဆိုသည္မွာ ေငြတစ္က်ပ္၏တဝက္ ျပားငါဆယ္ကို ျမန္မာက ငါးမူဟုေခၚေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္ဟု ယူဆပါသည္ ။

Traditionally known က်ပ္သား as a tical in English.
Traditionally known ပိဿာ as a viss in English.

credit to all webs.

U Naing Win - facebook

[Unicode]
ရွှေအကြောင်းသိကောင်းစရာ

ရွှေလုပ်တဲ့အယောက် ၁၀၀ မှာ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်က ရွှေရောင်း ရွှေ၀ယ်တာနဲ့ ပတ်သတ်ပြီးနားမလည်ကြပါဘူး။ နားမလည်သည့်အတွက် ဆုံးရှုံးနစ်နာမှုတွေဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ ထို့ကြောင့်ရွှေနဲ့ပတ်သတ်ပြီး အခြေခံဗဟုသုတလေး မျှေ၀ပေးလိုက်ပါတယ် . . .

ရွှေဆိုသည်မှာ..........
- အခေါက်ရွှေ (သို့မဟုတ်) မီးလင်း
- ၁၅ဲ ရည် (ဆယ့်ငါးပဲရည်)
- ဒင်္ဂ ါးရည် (သို့) ၁၂ ရွေးစပ်
- ၁၄ဲ ရည် (ဆယ့်လေးပဲရည်)
- ရွေးသုံးဆယ်စပ်
- မိုးကြိုး

"ရွှေ" ကိုချိ်န်တွယ်ရာတွင် "ကျပ်သား" ပေါ် မူတည်စံပြု၍ ချိန်တွယ်သောကြောင့် ရွှေအချိန်အတွယ်တွင်
"ကျပ်သား" ၊ "ပဲသား" ၊ "ရွေးသား" ဟူ၍ အဆင့်ဆင့် ပါရှိသည်။

တစ်ကျပ်သား = ၁၆ ပဲသား
တစ်ကျပ်သား = ၁၂၈ ရွေးသား (ရန်ကုန်အချိန်)
တစ်ကျပ်သား = ၁၂၀ ရွေးသား (မန္တလေးအချိန်)
၁-ပဲသား = ၈ ရွေးသား (ရန်ကုန်အချိန်)
၁-ပဲသား = ၇.၅ ရွေးသား (မန္တလေးအချိန်) ။

အောက်ပါတို့မှာ ရန်ကုန် အလေးချိန်ဖြစ်ပါသည်။
တစ်ကျပ်သား = ၁၆ ပဲ = ရွေး ၁၂၈
ငါးမူးသား = ၈ဲ (ရှစ်ပဲ) = ရွေး ၆၄
တစ်မတ်သား = ၄ဲ = ရွေး ၃၂
တမူးသား = ၂ဲ = ရွေး ၁၆
တပဲသား = ရွေး ၈ ။

အောက်ပါတို့မှာ မန္တလေး အလေးချိန်ဖြစ်ပါသည်။
တစ်ကျပ်သား = ၁၆ ပဲ =ရွေး ၁၂၀
ငါးမူးသား = ၈ဲ(ရှစ်ပဲ) = ရွေး ၆၀
တစ်မတ်သား = ၄ဲ = ရွေး ၃၀
တစ်မူးသား = ၂ဲ = ၁၅ ရွေး
တစ်ပဲသား = ၇.၅ ရွေး ။

ရွှေ၏ အရည်အသွေးနှင့် အခေါ်ဝေါ်ဖြစ်ပေါ်ပုံ ......
မီးလင်း နှင့် အခေါက်သည် အတူတူ ခေါ်ေဝါ်ပုံသာကွဲသည် ရွှေဈေး အသုံးအနှုန်းကို
အခေါက်ရွှေနှင့်သာ အရောင်းအ၀ယ်လုပ်သူများ အသုံးပြုပြောကြားကြသည်။
အခေါက်ရွှေဆိုသည်မှာ ၉၉.၉၉ ရာခိုင်နှုန်းဒြပ်စင်ဖြစ်သည်။

၁၅ဲ ရည်ဆိုသည်မှာအခေါက်ရွှေ ၁၅ဲ
သားနှင့် ကြေးနီ+ဘော် အချိုးကျ ၁ဲ(တစ်ပဲ) သားနှင့်ရောစပ်ပြီး
တစ်ကျပ်သားပြုလုပ်ထားတာဖြစ်သည်။

ဒင်္ဂ ါးရည် (သို့) ၁၂ ရွေးစပ်ဆိုသည်မှာလည်း အခေါက်ရွှေ ၁၀၈ ရွေးကို ကြေးနီ+ဘော် ၁၂
ရွေးအချိုးကျ ရောစပ်ထားတာဖြစ်သည်။

၁၄ ဲရည်(ဆယ့်လေးပဲရည်) ဆိုသည်မှာလဲ ထိုနည်း၄င်း အခေါက်ရွှေ ၁၄ဲ (ဆယ့်လေးပဲ)သားကို
ကြေးနီနှင့် ဘော်အချိုးကျ ၂ဲသား(နှစ်ပဲသား) ရောစပ်ထားခြင်းပဲဖြစ်ပါသည်။

ရွေးသုံးဆယ်စပ် ဆိုတာကတော့ အခေါက်ရွှေ သုံးမတ်သား ရွေး (သို့) ၁၂ဲ သားကို ကြေးနီနှင့်
ဘော် အချိုးကျ ၁ မတ်သားရောစပ်၍ တစ်ကျပ်သား ဖြစ်အောင်ပြုလုပ်ထားတာဖြစ်သည်။

မိုးကြိုး- ဆိုသည်မှာတော့ အခေါက်ရွှေ တစ်မတ်သား (၄ဲ) ကို ကြေးနီ နှင့်ဘော် အချိုးကျ
သုံးမတ်သား(၁၂ဲ)သားရောစပ် ၍တစ်ကျပ်သားဖြစ်အောင်ပြုလုပ် ထားတာဖြစ်တယ်။
(မလွန်လွန်းဖူးလားကွယ်)

အခေါက်ရွှေတစ်ကျပ်သား ဈေးဘယ်လောက်ရှိတယ်ဆိုတာ သိရင် ကျန်တဲ့အရွှေအမျိုးအစားတွေ
ရဲ့ဈေးဟာလဲ ဘယ်လောက်ရှိတယ်ဆိုတာ ဒီလို ဒီလို ဖော်မြူလာလေးတွေ ရှိတယ် . . . ။

မန္တလေအချိန်အတွယ်ဖြင့် တွက်ပြထားသော ဖော်မြူလာ ......
အခေါက်ရွှေဈေး x ၁၁၂.၅ / ၁၂၀ = ၁၅ဲရည်ဈေး
အခေါက်ရွှေဈေး x ၁၀၈ / ၁၂၀ = ဒင်္ဂ ါးရည်ဈေး
အခေါက်ရွှေဈေး x ၁၀၅ / ၁၂၀ = ၁၄ဲ ရည်ဈေး
အခေါက်ရွှေဈေး x ၉၀ / ၁၂၀ = ရွေးသုံးဆယ်စပ်ဈေး
အခေါက်ရွှေဈေး x ၃၀ / ၁၂၀ = မိုးကြိုးဈေး ။

ရန်ကုန်အချိန်အတွယ်ဖြင့် ပြန်လည်တွက်ပြထားသော ဖော်မြူလာ ....
အခေါက်ရွှေဈေး x ၁၂၀ / ၁၂၈ = ၁၅ဲ ရည်ဈေး
အခေါက်ရွှေဈေး x ၁၁၅.၂ / ၁၂၈ = ဒင်္ဂါး ရည်ဈေး
အခေါက်ရွှေဈေး x ၁၁၂ / ၁၂၈ = ၁၄ဲ ရည်ဈေး
အခေါက်ရွှေဈေး x ၉၆ / ၁၂၈ = ရွေးသုံးဆယ်စပ်ဈေး
အခေါက်ရွှေဈေး x ၃၂ / ၁၂၈ = မိုးကြိုးဈေး ... ဖြစ်ပါသည် ။

အခေါက်ရွှေ ဟာပျော့တယ် ကြေးနီနှင့်ဘော် ပါ၀င်နှုန်းများလာလေ ရွှေဟာအရည်ညံလေ
မာလာလေဖြစ်ပါတယ်။ အခေါက်ရွှေကို မီးနဲ့ နီရဲးလာအောင် အပူပေး ရေထဲသို့ ချလျှင်သော်၄င်း
ဒီအတိုင်းပဲ အအေးခံလျှင်သော်၄င် အဝါရောင်အတိုင်း မပြောင်းလဲပဲမြင်တွေ့ရပါလိမ့်မယ်။

ရွှေထည်များ၀ယ်ယူ ၀တ်ဆင်ပြီးပါက ပြန်လည်ရောင်းချသောအခါ
ဘောက်ချာပျောက်လျှင်သော်၄င်း မိမိ၀ယ်ယူသည့်ဆိုင်မဟုတ်ပဲ
တစ်ခြားဆိုင်သို့ရောင်လျှင်သော်၄င်း ဈေးအနှိမ်ခံရပါတယ်။

အဲ့ဒါက ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့
ရွှေထည်တစ်ခု လုပ်တော့မယ်ဆိုရင် ဂဟေဆော်ရတယ်။ အဲ့ဒီဂဟောဆော်ဖို့က
အထည်လုပ်မည့်ရွှေ အမျိုးအစား ၂ ဆကို ကြေးနီနှင့်ဘော် ဆတူ၀န်းကျင် ရောစပ်ထားတဲ့ စပ်ခဲ ၁
ဆနဲ့ရောရတယ်။ ရွှေထည်တစ်ကျပ်သားဆိုပါက စပ်ခဲ ၁ ရွေးမှစ၍ ၅ ရွေး ၆ ရွေးအထိ၀င်ပါတယ်။

တစ်ခါတစ်ရံ တစ်ပဲ၀န်းကျင်သာ အတင်ချိန်ရှိတဲ့ နားကပ် လက်စွပ် တစ်ခုခုပြုလုပ်ပါကလဲ စပ်ခဲ ၁
ရွေး ၂ ရွေးအထိ၀င်ပါတယ်။ နားကပ်တစ်ရံဆိုပါစို့ ရွှေချိန်က ၁ဲ သားပဲရှိတယ် စပ်ခဲက ၂
ရွေးလောက်၀င်နေတယ်။ ရွှေက ၅ ရွေးခွဲပဲကျန်တော့တယ်။ ဆိုင်ကကိုယ်၀ယ်ခဲ့တော့ ၁ဲ
ဖိုးပေးခဲ့ရတယ်။ တစ်ကယ်တမ်း ရွှေပါတာက ၁ဲ မပြည့်ဘူး။ အလျှော့တွက်လက်ခက ၃
ရွေးလောက်ပေးရတယ်။ ကိုယ်၀ယ်မယ်ဆိုရင် အတင်ချိန်+အလျှော့တွက်လက်ခ ၁၀.၅
ရွေးဖိုးပေးခဲ့ရတယ်။ တစ်ကယ်တမ်း အဲ့ဒီအထည်မှာ ပါတဲ့ရွှေက ၅ ရွေးခွဲးလောက်ပါတယ်။ ဒါကို
မိမိ၀ယ်ယူတဲ့ဆိုင်မှာ ပြန်ရောင်းမယ်ဆိုရင် ပြဿနာမရှိဘူး ရွှေချိန် ၁ဲ ကိုလဲ ၁ဲ ဖိုးပြန်ပေးတယ်။

အလျှော့တွက်လက်ခ ၃ ရွေးယူထားတာကိုလဲ အထည်မပျက်စီးသေးဘူးဆိုရင်
တစ်၀က်ဖိုးပြန်ပေးတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့် မိမိ၀ယ်ယူတဲ့ဆိုင်ကို ပြန်ရောင်းမယ်ဆိုရင် အလျှော့တွက်
တစ်၀က်လောက်ပဲရှုံးတယ်။ အခြားဆိုင်မှာ သွားရောင်းမယ်ဆိုပါက သူတို့လုပ်ထားတဲ့
အထည်မဟုတ်တဲ့အတွက် လက်ရှိအထည်မှာပါတဲ့ ရွှေတန်ဖိုးကိုပဲ တွက်၀ယ်မှာဖြစ်ပါတယ်။
ရွှေပါ၀င်တာက ၅ ရွေးခွဲလောက်ပဲရှိမယ်ဆိုရင် သူတို့အတွက် အမြတ်က
တစ်ခြမ်းလောက်ချန်လိုက်မယ်(တစ်ရွေး၏တစ်၀က်) ရောင်းတဲ့လူမှာ ၅ ရွေးဖိုးပဲပြန်ရတော့မယ်။
၀ယ်တုန်းက ဆယ်ရွေးနဲ့ တစ်ခြမ်းရှိတယ် ငါးရွေးခွဲးလောက် ရှုံးသွားမယ်။

ရွှေဆိုင်တစ်ဆိုင်အနေဖြင့် မိမိရောင်းလိုက်သော အထည်မိမိဆီပြန်မလာလေ ကြိုတ်လေပဲ။
တစ်ချို့ရွှေဆိုင်တွေက ကျတော့လဲ ရွှေအရည်မပြည့်မှိဘူး ၁၅ဲ ရည်ဆိုရင် ၁၄ဲ
ရည်လောက်ပဲရှိတယ်။ တစ်ကျပ်သားကို တစ်ပဲ ပိုစပ်ထားတဲ့အတွက် တစ်ပဲ ကို လေးသောင်း
ငါးသောင်း ၀န်းကျင်မှာရှိတယ်။ တစ်ရက်ကို နှစ်ကျပ်သားရောင်းရရင် တစ်သိန်းလောက်က
အလျှော့တွက် လက်ခ မပါသေးဘူး ပိုစပ်ထားတဲ့အတွက်နဲ့တင်မြတ်နေပြီ။

ပြန်လာရောင်းတော့ ပြန်ပေးလိုက်တယ်။ ဘာဖြစ်လဲ ကိုယ်လုပ်ထားတဲ့ဟာ ကိုယ်ပြန်ပေးရတာ။ ကြားထဲမှာ ငွေသုံးရတာပေါ့။
ပြန်မလာတော့ဘူးဆိုရင် အမြတ်ကျန်နေလိုက်တာပေါ့။

တစ်ကယ်တော့ ဒါဟာ၀ယ်ယူတဲ့လူဆီကနေ ပိုစပ်ထားတဲ့ အတွက်ကခိုးလိုက်တာပဲ။ ရွှေအကြောင်းဆိုရင်နားမလည်တဲ့လူကများတော့
တစ်ချို့ရွှေဆိုင်တွေက ညစ်ပတ်တယ် ရွှေထည်က၀ယ်ထားတာကြာနေပြီ ။

၀ယ်တုန်းကဈေး နဲ့ ပြန်ရောင်းတဲ့ အချိန်ဈေးဟာလဲတော်တော်ကွာနေတယ်။ ဥပမာ ၀ယ်တုန်းက တစ်သိန်း ပေးထားရတယ်ဆိုရင်
အခုတစ်သိန်းခွဲလောက် ရ ရမှာ။
ဒါပေမယ့် တစ်သိန်း သုံးသောင်းလောက်ပဲ ပေးတယ်။
ရောင်းတဲ့လူကလဲ နားမလည်တော့ သုံးသောင်းလောက်မြတ်တာနဲ့ ကျေနပ်နေတယ် အဲ့ဒါမျိုးတွေ
လုပ်ကြတယ်။

ရွှေဆိုင်ကြီးတွေမှာ ရောင်းလိုက်ရတဲ့အထည် တစ်၀က်လောက်က
ဆိုင်ကိုပြန်လာတယ်။ တစ်၀က်လောက်က ဆိုင်ကိုယ်ပြန်မလောတော့ဘူးလို့
ခန့်မှန်းခြေသိရပါတယ်။ ရွှေထည်များ၀ယ်ယူမည် ဆိုပါက ထိုကဲ့သို့ ရှိပါသည်။

တစ်ကယ်လို့ ပိုက်ဆံပျောက်ပျက်သွားမှာစိုးလို့ ရွှေ၀ယ်ထားချင်တယ်ဆိုရင် အခဲလိုက်၀ယ်ထားတာ
အဆင်အပြေဆုံးပါ။ တစ်ကျပ်သားကို ရောင်းဈေးနဲ့ ၀ယ်ဈေး ၁၅၀၀ ပဲခွါတယ်။ ဒါကလဲ ခေါက်ရွှေ
သီးသန့်ရောင်းတဲ့ ဆိုင်တွေ ဈေးမှန်တဲ့ ဆိုင်တွေမှပါ။

တစ်ချို့ရွှေဆိုင်များစို ၀ယ်တဲ့အခါမှာ
လက်ရှိပေါက်ဈေးထက် တစ်သောင်းလောက်ပိုရောင်းတယ် ပြန်၀ယ်တဲ့အချိန်ကျတော့
တစ်သောင်းလောက် လျော့ပေးပြန်ရော ၀ယ်တော့တစ်သောင်းနာ ရောင်းတော့တစ်သောင်းနာ။
ရွာသူ ရွာသားအပေါင်းကို ဗဟုသုတဖြစ်စေလိုတဲ့ စေတနာနဲ့ ရေးလိုက်တာပါ။ အမှားများ
မပြည့်စုံသည်များ တွေ့ရှိရပါက ပြန်လည် ဖြည့်စွပ်ပေးကြပါရန် . . . . . ။ ။

ရွှေတန်ဖိုး တွက်ချက်နည်း ............

မြန်မာနိုင်ငံသုံး ရွှေချိန်တွယ်စနစ်ဖြစ်သည့် ကျပ်၊ ပဲ၊ ရွေး ဖြင့် ရွှေတန်ဖိုးကို တွက်ကြည့်ကြရအောင် . . .။

ရန်ကုန်အလေးချိန်စနစ်ဖြင့် တွက်သည် .....
အဆင့်(၁)။ ။ ရွှေအလေးချိန် "ကျပ်၊ ပဲ၊ ရွေး" ကို "ကျပ်သား" သို့ ဖွဲ့ယူပါ။
အဆင့်(၂)။ ။ ရရှိသော "ကျပ်သား" ကို ရွှေတစ်ကျပ်သား ဈေးနှုန်းဖြင့် မြှောက်ပါက ရွှေအလေးချိန်အတွက် ကျသင့်တန်ဖိုးကို ရရှိပါမည်။

Formula:
ရွေး / 128 + ပဲ / 16 + ကျပ် x ရွှေ ၁ ကျပ်သား တန်ဖိုး = ရွှေအလေးချိန်၏ ကျသင့်ငွေပေါင်း

ဥပမာ:
ရွှေ ၁ ကျပ်သားလျှင် 650,000 ဈေးနှုန်းဖြင့် ရွှေချိန် ၁ ကျပ်သား၊ ၃ ပဲ၊ ၅ ရွေးအတွက် သင့်ငွေပေါင်းကို ရှာမယ်ဆိုရင် ရန်ကုန်ဘောက်ချာမှ ရွှေတန်ဖိုးတွက်နည်း ။
5 / 128 + 3 / 16 + 1 x 650.000 = 797265.625
ဒါကြောင့် ၁ ကျပ်သား၊ ၃ ပဲ၊ ၅ ရွေး ကို 797265.625 ကျသင့်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

မှတ်ချက် .. ရန်ကုန်ဘောက်ချာကို ရန်ကုန်ရွေးနဲ့တွက်ပြီး မန္တလေးဘောက်ချာကို မန္တလေးရွေးနဲ့ပဲတွက်ရပါမယ် ။
ဥပမာ ; မန္တလေးရွေးစနစ် ၁၂၀ ထားပြီးတော့ ...
5 / 120 + 3 / 16 x 650.000 ဆိုပြီးတွက်ရင် တန်ဖိုးမတူတာထွက်လာပါ့မယ် ။ အဲ့ဒါကြောင့် ရန်ကုန်ဘောက်ချာကို မန္တလေးလိုတွက်လျှင်
( 5 x 120 / 128 ) ÷ 120 + 3 / 16 + 1 x 650.000 = 797265.625 ။ ဆိုပြီးတွက်ရပါလိမ့်မယ်။
ဆိုလိုတာက ရန်ကုန်ရွေးကို မန္တလေးရွေးဖြစ်အောင် ပြောင်းဖို့ လိုအပ်ပါတယ် ။

မန္တလေးဘောက်ချာမှ ရွှေတန်ဖိုးတွက်နည်း ...
ရွေး / 120 + ပဲ / 16 ကျပ် x ရွှေ ၁ ကျပ်သား တန်ဖိုး = ရွှေအလေးချိန်ကျသင့်ငွေပေါင်း။

Myanmar ပိူာ Viss vs Kilogram/gram

Table of mass units
Myanmar Matric Imperial/US

ရွဲလေး yway lay = 136.078 mg = 2.1 grain
ရွဲဲကြီး yway gyi = 272.155 mg = 4.2 grain
ပဲသား petha = 1.02058 g = 15.75 grain
မူးသား mutha = 2.04117 g = 31.5 grain
မတ်သား mattha = 4.08233 g = 63 grain
ငါးမူးသား nga mutha = 8.16466 g = 0.288 oz
က ျပ်သား kyattha = 16.3293 g = 0.576 oz
အဝက်သား awettha = 204.117 g = 7.2 oz
အစိတ်သား aseittha = 408.233 g = 14.4 oz
ငါးဆယ်သား ngase tha = 816.466 g = 1.8 lb
ပိူာ peittha = 1.63293 kg = 3.6 lb
အချိန်တစ်ရာ achein taya = 163.293 kg = 360 lb

"five mutha", but in fact it is only four. ဟု ဝီကီပီးဒီးယားတွင်း ပြထားသည်၊
သို့သော် ငါးမူးသားဆိုသည်မှာ ငွေတစ်ကျပ်၏တဝက် ပြားငါဆယ်ကို မြန်မာက ငါးမူဟုခေါ်သောကြောင့်ဖြစ်သည်ဟု ယူဆပါသည် ။

Traditionally known ကျပ်သား as a tical in English.
Traditionally known ပိူာ as a viss in English.

credit to all webs.

U Naing Win - facebook