ငါးသိုင္းေခ်ာင္းျမိဳ႕ျဖစ္ေပၚလာပံုသမိုင္း

Paing Thu Htet‎ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသား မ်ား ဆံုဆည္းရာ

 

ငါးသိုင္းေခ်ာင္းျမိဳ႕ျဖစ္ေပၚလာပံုသမိုင္း
--------------------------------------------

ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ဟာ ဧရာ၀တီတိုင္း ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚေဒသ ဧရာ၀တီျမစ္ရဲ႕ ျမစ္လက္တက္တစ္ခုျဖစ္ေသာ င၀န္ျမစ္ကမ္းေပၚတြင္ တည္ရွိပါသည္။ ဧရာ၀တီတိုင္း ပုသိမ္ၿမိဳ႕၏ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္ (၄၈) မိုင္အကြာတြင္ တည္ရွိပါတယ္… အေထာက္အထားမ်ားအရ ျမန္မာဘုရင္မ်ားလက္ထက္ အင္း၀ေခာတ္ကပင္ ေက်းရြာႀကီးတစ္ရြာအျဖစ္ ရွိခဲ့ေၾကာင္း သိရွိရပါတယ္… ျမစ္ေရလွ်ံမႈမွ ကာကြယ္ရန္ (၁၈၇၁) ခုႏွစ္တြင္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ေျမာက္ဘက္ ဟသၤာတၿမိဳ႕အထက္နားမွ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမဳိ႕ ေတာင္ဘက္ သာေပါင္းၿမိဳ႕နယ္ ေရလည္းႀကီးေက်းရြာအထိ မိုင္ (၇၀) ေက်ာ္ရွည္လ်ားေသာ င၀န္ ေရကာတာႀကီးကို တည္ေဆာက္ ကာရံထားပါတယ္…. ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ေျမာက္ဘက္၊ င၀န္ျမစ္လက္တက္ခြဲ ေခ်ာင္းထဲမွာ ငါးသိုင္းငါးေတြ အေျမာက္အျမားရတာကို အစြဲျပဳရာက ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ လို႕ အမည္တြင္ခဲ့တယ္ဆိုၿပီး ပုသိမ္ခရိုင္မဂၢဇင္းမွာ အမ်ိဳးသားအထက္တန္း ေက်ာင္းအုပ္ဆရာႀကီး ဦးဘစိန္က ေရးသားခဲ့ပါတယ္…. ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ေျမာက္ဘက္ င၀န္ျမစ္လက္တက္ခြဲေခ်ာင္းထဲမွာ ေရွးေရွးတုန္းက ရေသ့ႀကီးတစ္ပါး ေရကသိုင္းရႈတာကို အစြဲျပဳၿပီး ကသိုင္းေခ်ာင္းလို႕ ေခၚေ၀ၚခဲ့ရာမွ ကာလေရြကလ်ားၿပီး ငါးသိုင္းေခ်ာင္း ျဖစ္လာတာလို႕ ပါးစပ္ရာဇ၀င္ ရွိခဲ့ပါတယ္… ဒီအေၾကာင္းကို ကြယ္လြန္သူ အမ်ိဳးသား အထက္တန္းေက်ာင္းဆရာႀကီး ဆရာသိန္းက ေျပာျပခဲ့တာကိုလည္း ၾကားဖူးခဲ့ရတယ္….
ရွးယခင္က ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ ေျမာက္ဘက္ကေန အေနာက္နဲ႕ အေရွ႕ကို ျဖတ္စီးတဲ့ င၀န္ျမစ္လက္တက္ခြဲတစ္ခု ရွိခဲ့ပါတယ္… ၎ဟာ ပန္းေတာရြာ (ယခု ေရၾကည္ၿမိဳ႕) ကိုျဖတ္လ်က္ က်ံဳေပ်ာ္ ခဲေပါင္ဘက္မွ ဒါးကျမစ္ထဲသို႕ စီး၀င္သြားပါတယ္… ထိုအခ်ိန္က င၀န္ေရကာတာ မရွိျခင္း၊ ပုသိမ္ ဟသၤာတ မီးရထားလမ္း မရွိတဲ့အတြက္ င၀န္ျမစ္လက္တက္ခြဲတစ္ခု ၿမိဳ႕ေျမာက္ဘက္မွာရွိခဲ့ပါတယ္… အဂၤလိပ္ေတြဟာ ၁၈၆၉ ခုႏွစ္မွ ၁၈၇၁ ခုႏွစ္အထိ င၀န္ေရကာတာကို ဟသၤာတၿမိဳ႕အထက္နားမွ မိုင္တိုင္နံပါတ္ (၁) မိုင္မွ စတင္၍ သာေပါင္းၿမိဳ႕နယ္ ေရလဲႀကီးရြာအထိ မိုင္တိုင္နံပါတ္ (၇၅) မိုင္ကို ကာရံခဲ့ျခင္း၊ ၁၉၀၃ ခုႏွစ္တြင္ ပုသိမ္၊ ဟသၤာတ မီးရထားလမ္းကို ေဖာက္လုပ္ခဲ့ျခင္းတို႕ေၾကာင့္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ေျမာက္ဘက္မွ ျဖတ္စီးသြားေသာ င၀န္ျမစ္လက္တက္ခြဲ ပန္းေတာေခ်ာင္း (ေရၾကည္ေခ်ာင္း) တိမ္ေကာ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ့ပါတယ္…

ၿဗိတိသွ်နယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ (၁၈၅၂) ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ဒုတိယက်ဴးေက်ာ္စစ္ ဆင္ႏႊဲၿပီး ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံကို ကိုလိုနီျပဳခဲ့ပါတယ္… ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံ ၿဗိတိသွ်လက္ေအာက္ က်ေရာက္ေသာအခါ သီေပါဘုရင္၏ တပ္ဗိုလ္၊ တပ္မွဴးမ်ားျဖစ္ၾကေသာ က်ားဗိုလ္၊ ဗ်ိဳင္းဗိုလ္၊ ဓါးဗိုလ္၊ ေရႊလွံဗိုလ္ (ျမန္မာ့သမိုင္း ပထမတြဲ - ဦးေလးေမာင္ ၉၄) စေသာ မ်ိဳးခ်စ္ပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းနယ္ေျမ၊ ရခိုင္ရိုးမကို ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံျပဳလ်က္ သူ႕ကၽြန္မခံလိုေသာ စိတ္ဓါတ္ျဖင့္ နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္တို႕အား ပုသိမ္ခရိုင္အတြင္း ေနရာအႏွံ႕တိုက္ခိုက္ေနခဲ့သည္။ နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္တို႕သည္ ေတာ္လွန္ေရး အင္အားစုမ်ားကို ခုခံတိုက္ခိုက္ရန္ အေျခခံက်ေသာ နယ္ေျမအျဖစ္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းေဒသကို ေရြးခ်ယ္သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းေဒသကို ပုသိမ္ခရိုင္စီရင္စုအတြင္း (၁၈၅၇) ခုႏွစ္မွ စတင္၍ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ကို ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေစခဲ့သည္…. (ပထ၀ီ၀င္ခ်ဳပ္ - အေမရိကန္မစ္ရွင္ (၁၈၇၄)၊ ပုသိမ္ခရိုင္၀န္ (အေရးပိုင္)သည္ ပုသိမ္ၿမိဳ႕တြင္ (၁၅) ရက္၊ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕တြင္ (၁၅) ရက္၊ (၁၈၆၂) ခုႏွစ္အထိ ပုသိမ္ခရိုင္ခြဲနယ္အျဖစ္ (၅) ႏွစ္တိုင္ ရံုးထိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္)… (မွတ္တမ္း သမိုင္း - ဒဂံု - ဧရာ - တနသၤာရီတိုင္း ဦးလြင္ေမာင္ စာ - ၂၄၉)…
ထိုစဥ္က ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳကတြင္ နယ္ပိုင္၊ ၿမိဳ႕ပိုင္၊ စက္ရွင္တရားသူႀကီး၊ တာ၀န္ေထာက္၊ ရဲ၀န္ေထာက္၊ ပုလိပ္ဌာန၊ ေငြတိုက္ႏွင့္ေထာင္၊ စာတိုက္ႏွင့္ ေၾကးနန္းဆက္သြယ္ေရးရံုး၊ ရာဇ၀တ္၀န္ေထာက္ႏွင့္ စစ္ဗာရီ (၁၅၀) ခန္႕ အၿမဲတန္း ခ်ထားခဲ့သည္။ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ကို (၁၈၆၂) ခုႏွစ္မွ (၁၈၉၈) ခုႏွစ္အထိ ၃၆ ႏွစ္အတြင္း နယ္ပိုင္ရံုးစိုက္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၿပီး (၁၈၉၈) ခုႏွစ္မွ (၁၉၂၃) ခုႏွစ္အထိ ၂၅ ႏွစ္မွာ ၿမိဳ႕နယ္ရံုးစိုက္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ သမိုင္းအေထာက္အထားအရ တစ္ခ်ိန္က ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ကို ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္ (၆၆) ႏွစ္တိုင္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္…. ထို႕အျပင္ ၿမိဳ႕နယ္ျပည္သူ႕ေဆးရံု၊ ၿမိဳ႕ျမဴနီစပယ္ေစ်းႀကီးတိုက ရွိခဲ့ပါတယ္…. ၿမိဳ႕ျမဴနီစပယ္အဖြဲ႕ကို (၁၈၇၈) ခုႏွစ္တြင္ စတင္ဖြဲ႕စည္းခဲ့ေၾကာင္း သိရွိခဲ့ရပါတယ္….

၁၉၂၀ ျပည့္ႏွစ္ေနာက္ပိုင္းမွာ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းနယ္ေျမသည္လည္း နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႕က်င္ေရး၊ အမ်ိဳးသားလႈပ္ရွားမႈ ျပင္းထန္ေသာ ေဒသတစ္ခု ျဖစ္လာခဲ့သည္…. နယ္ခ်ဲ႕တို႕သည္ အမ်ိဳးသားေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ားေၾကာင့္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ကို ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွ ႏွိမ့္ခ်ရန္ အခြင့္ေစာင့္ေနစဥ္ ၁၉၂၃ ခုႏွစ္၊ (၁၂၈၅) ခု ဒုတိယ ၀ါဆိုလဆန္း (၈)ရက္ေန႕ ညေန (၅) နာရီခန္႕တြင္ ၿမိဳ႕ေျမာက္ဘက္ မအူကုန္းေက်းရြာႏွင့္ ေဗာဓိကုန္းေက်းရြာအၾကားမွ င၀န္တာတမံ က်ိဳးေပါက္ခဲ့ပါတယ္… ၿမိဳ႕နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရံုးမ်ားကို ေျပာင္းေရႊ႕ၿပီး ယခုလက္ရွိ ေဘာလံုးကြင္းေနရာတြင္ ေဆာက္လုပ္ရန္ အဂၤလိပ္အေရးပိုင္ ေမဂ်ာေရာဘတ္က ၿမိဳ႕ျမဴနီစပယ္အဖြဲ႕သို႕ ေတာင္းခံခဲ့ရာ နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္ကုိ ဆန္႕က်င္လိုေသာ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ကို ေရွ႕တန္းတင္ကာ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ဆန္႕က်င္ျငင္းဆိုခဲ့ပါတယ္… အခြင့္ေကာင္းကို ေစာင့္ေနတဲ့ အေရးပိုင္လည္း ၿမိဳ႕နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရံုးမ်ားကို ထိုႏွစ္မွာပင္ ေရၾကည္ၿမိဳ႕သို႕ ေျပာင္းေရႊ႕ကာ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဆင့္ကို ႏွိမ့္ခ်လ်က္ ထက္ေထာက္ၿမိဳ႕ပိုင္ရံုးသာ ထားရွိပါတယ္
င၀န္ျမစ္ကို အားျပဳၿပီးေတာ့ ျမစ္ရိုးတစ္ေလွ်ာက္မွာ ၿမိဳ႕ေတြ၊ ရြာေတြ ေပၚေပါက္ခဲ့ပါတယ္… ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ဟာ င၀န္ျမစ္ကမ္းကို အမွီသဟဲျပဳၿပီးေတာ့ ထင္ရွားလာတဲ့ ၿမိဳ႕ျဖစ္ပါတယ္… င၀န္ျမစ္ ေရကာတာ က်ိဳးေပါက္လို႕ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းဟာ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကေန လက္လႊတ္ဆံုးရံႈးရတယ္လို႕ တစ္ခ်ိဳ႕ေတြက ျမင္ၾကပါတယ္… ေရွးျမန္မာဘုရင္မ်ားလက္ထက္နဲ႕ အဂၤလိပ္အစိုးရလက္ထက္တစ္ေလွ်ာက္ ေခာတ္အဆက္ဆက္ သယ္ယူပို႕ေဆာင္ေရး၌ ေရလမ္းကိုသာ အားကိုးအားထား ျပဳခဲ့ၾကရပါတယ္… ေအဒီ ၈၀၆ ခုႏွစ္ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕ ထူပါရံုေက်ာက္စာတြင္ပါေသာ ဟိန္ပိုျမစ္ စသည့္ အမည္မ်ားမွာ ဤင၀န္ျမစ္ပင္ ျဖစ္မည္ဟု ဆရာႀကီး ဦးမာဃ၏ မွတ္တမ္းတြင္ ေတြ႕ရွိခဲ့ရပါသည္။ င၀န္ျမစ္ေၾကာင့္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕သည္ ဂုဏ္ယူဖြယ္ရာေတြ ရွိခဲ့ပါသည္။

ဟိုးေရွးယခင္က ျမန္မာဘုရင္မ်ားသည္ ႏိုင္ငံျခားတိုင္းျပည္မ်ားကို သြားေရာက္သည့္အခါ ႏိုင္ငံျခား သေဘၤာဆိပ္ကမ္း ပုသိမ္ၿမိဳ႕သို႕ ဧရာ၀တီျမစ္အတိုင္း စုန္ခဲ့ၿပီး င၀န္ျမစ္ေၾကာင္းအတိုင္း ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ကျဖတ္၍ ပုသိမ္ၿမိဳ႕မွတစ္ဆင့္ ႏိုင္ငံျခားသို႕ သေဘာၤႀကီးမ်ားျဖင့္ သြားလာခဲ့ရသည္။ ႏိုင္ငံျခားမွ ဧည့္သည္သံအဖြဲ႕၀င္မ်ား ပုဂံမင္းေနျပည္ေတာ္သို႕ သြားလ်င္ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕ ပုသိမ္မွတစ္ဆင့္ င၀န္ျမစ္အတိုင္း ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ကျဖတ္၍ ဧရာ၀တီျမစ္အတိုင္း ဆန္၍သြားရပါသည္။ င၀န္ျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ၿမိဳ႕ရြာ အမ်ားစုမွာ င၀န္ျမစ္ကို အမွီသဟဲျပဳၿပီး တိုးတက္လာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ အနီးစပ္ဆံုး ဥပမာကိုျပရလ်င္ ဧရာ၀တီတိုင္းအတြင္းရွိ ခရိုင္၀န္ရံုးဆိုင္ရာ ပုသိမ္-ဟသၤာတ-ေျမာင္းျမ-ဖ်ာပံု-မအူပင္ ခရိုင္ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားသည္ ဧရာ၀တီျမစ္ကို အမွီသဟဲျပဳ၍ တည္ရွိလာေၾကာင္း ထင္ရွားပါတယ္…
ဒါ့ေၾကာင့္ ပုသိမ္ႏွင့္ ဟသၤာတခရိုင္ခြဲနယ္တစ္ခု သတ္မွတ္လိုေသာအခါ င၀န္ျမစ္ကို အမွီသဟဲျပဳ တည္ရွိေနေသာ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ကို ခရိုင္ခြဲနယ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္.. င၀န္ျမစ္ေရႀကီးလို႕ င၀န္ေရကာတာ က်ိဳးေပါက္လို႕ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့တာ မဟုတ္ပဲ နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္ကို ဆန္႕က်င္တဲ့ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓါတ္ ရွင္သန္ထက္ျမက္လြန္းတဲ့ ၿမိဳ႕ျဖစ္လို႕ အဂၤလိပ္ရဲ႕ ႏွိမ္ခ်ျခင္း၊ ခ်ိဳးႏွိမ္ျခင္းလုပ္ရပ္ေၾကာင့္သာ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ဟာ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္မွ ဆံုးရံႈးခဲ့တာပါ….

ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ဟာ ေတာင္ဘက္တြင္ သာေပါင္းၿမိဳ႕နယ္၊ အေနာက္ဘက္တြင္ ရခိုင္ျပည္နယ္ ဂြၿမိဳ႕နယ္.. အေရွ႕ဘက္တြင္ ေရၾကည္ၿမိဳ႕နယ္… ေျမာက္ဘက္တြင္ ေလးမ်က္ႏွာၿမိဳ႕နယ္တို႕ႏွင့္ ထိစပ္လ်က္ရွိပါသည္။ ၿမိဳ႕ေပၚတြင္ ရပ္ကြက္ႀကီး ၆ ရပ္ကြက္ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားၿပီး ၿမိဳ႕အက်ယ္အ၀န္းမွာ ၄.၂ စတုရန္းမိုင္ ရွိပါသည္။ ငါးသိုင္းေခ်ာင္း မဲဆႏၵနယ္တြင္ ေက်းရြာအုပ္စု (၄၃) အုပ္စုရွိၿပီး ရပ္ကြက္ႏွင့္ ေက်းရြာအုပ္စု (၂) ခုေပါင္း အက်ယ္အ၀န္းမွာ (၁၉၅) စတုရန္းမိုင္ရွိပါသည္…. ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕မွ ပံုမွန္ေျပးဆြဲေနေသာ ဧရာ၀တီ ႏွစ္ထပ္သေဘၤာ (၁၈၈၂ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ေျပးဆြဲပါသည္) မ်ားမွာ သားေပါင္း - ပုသိမ္ - ေျမာင္းျမ - လပၸတၱာၿမိဳ႕မ်ားအထိ အသြားအျပန္ ခရီးသည္ႏွင့္ ကုန္ပစၥည္းမ်ား ပံုမွန္သယ္ယူေျပးဆြဲလ်က္ရွိပါသည္။ ေတာင္ဘက္သို႕ ျမစ္၀ကၽြန္းေပၚအရပ္ရပ္သို႕ လည္းေကာင္း ေျမာက္ဘက္သို႕ ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္းမွတစ္ဆင့္ အညာေဒသသို႕ လည္းေကာင္း အစံုအဆန္ ေရေၾကာင္းမွ သြားလာေရာင္း၀ယ္လ်က္ရွိပါသည္…
ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ က်က္သေရေဆာင္ င၀န္ျမစ္ကူးတံတားကို ၁၉၈၇ ခုႏွစ္တြင္ တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။ ငါးသိုင္းေခ်ာင္း - ဂြ - ကမ္းသာယာ - သံတြဲ၊ ငါးသိုင္းေခ်ာင္း - ျပည္ - မင္းဘူးစက္ေတာ္ရာ - မံုရြာသို႕ ဆက္သြယ္သြားလာႏိုင္ပါတယ္… ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ဟာ ပုသိမ္ - မံုရြာ ေရဦး လမ္းမႀကီးေပၚမွာ တည္ရွိၿပီး (၃၅၅) မီတာ ရွည္လ်ားတဲ့ င၀န္ျမစ္ကူးတံတားမွာ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ဘက္မွ စတင္ၿပီး ျမစ္ရဲ႕ အေနာက္ဘက္ သရက္ေခ်ာင္းရြာဘက္ျခမ္းမွာ အဆံုးသတ္ ျဖတ္ေက်ာ္တည္ေဆာက္ထားပါတယ္…. ဂ်ပန္နဲ႕ ျမန္မာ ခ်စ္ၾကည္ေရး ပူးတြဲတည္ေဆာက္ခဲ့တာ ျဖစ္လို႕ င၀န္ျမစ္အေရွ႕ပိုင္းက ဂ်ပန္ဒီဇိုင္းျဖစ္ၿပီး၊ င၀န္ျမစ္ အေနာက္ဘက္ပိုင္းဟာ ျမန္မာဒီဇိုင္းျဖစ္တဲ့အတြက္ မတူညီတဲ့ ပံုစံႏွစ္ခုကို ဆက္စပ္ တည္ေဆာက္ထားလို႕ ထူးထူးျခားျခား ျမန္မာျပည္မွာ ဒီဇိုင္းဆုရတဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ တံတားလည္း ျဖစ္ပါတယ္… ရခိုင္ျပည္နယ္နဲ႕ အနီးဆံုးျပည္မၿမိဳ႕ျဖစ္ၿပီး ငါးသိုင္းေခ်ာင္း - ဂြလမ္းမွာ (၅၁) မိုင္သာ ရွည္လ်ားပါတယ္… မွန္လံုခရီးသည္တင္ကားႀကီးမ်ား… ျပည္နယ္ ျပည္မထြက္ကုန္ ပစၥည္းမ်ား သယ္ယူသည့္ ကုန္တင္ကားႀကီးမ်ား ေန႕ညမျပတ္ သြားလာေျပးဆြဲလ်က္ရွိပါတယ္….

ငါးသိုင္းေခ်ာင္းမွ ပုသိမ္ၿမိဳ႕သို႕ ၅၉ မိုင္၊ ဟသၤာတၿမိဳ႕သို႕ ၄၈ မိုင္၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သို႕ ၁၀၄ မိုင္၊ ျပည္ၿမိဳ႕သို႕ မိုင္ ၁၀၀ ေက်ာ္သာ ကြာေ၀းၿပီး အလြယ္တကူ သြားလာႏိုင္ပါတယ္…. ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ရဲ႕ အေနာက္ဘက္ ၂၁ မိုင္အကြာ အေနာက္ရိုးမေပၚရွိ ခရင္၀ါးေတာႀကီးမွာ အေရွ႕ေတာင္ အာရွတြင္ အက်ယ္၀န္းဆံုး ၀ါးေတာဟု သိရပါတယ္… ငါးသိုင္းေခ်ာင္းေဒသက ဇီးကုန္းငါးသေလာက္၊ ကြင္းေခ်ာင္းငပိ၊ ေက်ာက္ေခ်ာင္း ထန္းလ်က္တို႕ကေတာ့ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသူ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသားတို႕ အသည္းစြဲပဲ ျဖစ္ပါတယ္…..

ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕အမည္တြင္ပံု

ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ဆိုတာ င၀န္ျမစ္ကမ္းနံေဘးက ေအးခ်မ္း ဆိတ္ၿငိမ္တဲ့ ၿမိဳ႕ေလးတစ္ၿမိဳ႕ပါပဲ... ေရွးလူႀကီးသူမေတြကေတာ့ ငါးသိုင္းေတြ ေပါတဲ့ ေခ်ာင္းေဘးက ၿမိဳ႕မို႕လို႕ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းလို႕ ေခၚတာလို႕လည္း ေျပာၾကတယ္... ဟုတ္တယ္ မဟုတ္ဘူးဆိုတာေတာ့ မသိဘူး.... ေဒါက္တာသန္းထြန္းကေတာ့ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းဆိုတာ တံငါရြာေလး တစ္ရြာအေနနဲ႕က စတည္ခဲ့တာလို႕ေတာ့ ေျပာတယ္... ဒါေပမဲ့ ဘယ္လိုမွ လက္မခံႏိုင္တဲ ့အခ်က္ေတြရွိသလို.... တံငါတစ္ခုတည္းက ငါးသိုင္းေခ်ာင္းရဲ႕ အဓိက ပင္မစီးပြားေရး မဟုတ္တဲ့အတြက္ ေဒါက္တာသန္းထြန္း ေရးတဲ့စာ မွားတယ္လို႕ေတာ့ ေ၀ဖန္ခ်င္ပါတယ္... ေဒါက္တာသန္းထြန္းဟာ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသားဆိုေပမဲ့ တံငါရြာေလးလို႕ သတ္မွတ္တဲ့ အဆိုကိုေတာ့ လက္မခံႏိုင္သလို ျဖစ္ေနတယ္.... ငါးသိုင္းေခ်ာင္းဟိုဘက္ကမ္း ေဒါင္ၾကီးရြာဆိုတာက အရင္တုန္းက ၿမိဳ႔တစ္ခုၿဖစ္သလို ငါးသိုင္းေခ်ာင္းနဲ႔စင္ၿပိဳင္ေပၚေပါက္ခဲ႔တဲ႔ ၿမိဳ႔တစ္ၿမိဳ႔ၿဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ႔ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းဟာ ၿမိဳ႔တစ္ၿမိဳ႔ဆိုတာ အေထာက္အထားမ်ားစြာနဲ႔ ၿပလို႔ရပါေသးတယ္။

ေသျခာတာက ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ဆိုတာ အထင္ကရအေနနဲ႕ တည္ရွိေနတဲ့ ၿမိဳ႕တစ္ခုပါပဲ... အဂၤလိပ္ေခာတ္.. ဂ်ပန္ေခာတ္.. ေရာင္စံုသူပံုေခာတ္.. ၈ ေလးလံုး အစရွိတာေတြကို ေက်ာ္ျဖတ္ခဲ့တဲ့ ရာဇ၀င္ေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္... အေသးစိတ္ သိသမွ်ေတြကိုလည္း ထပ္မံတင္ေပးပါမယ္... ေျပာစရာတစ္ခုအေနနဲ႕က ၿမိဳ႕ပဲဟာ အဂၤလိပ္ေခာတ္.... ဂ်ပန္ေခာတ္ မွီမွာေပါ့လို႕ ေ၀ဖန္လို႕ရပါတယ္... ကၽြန္ေတာ္တို႕ ဆိုလိုခ်င္တဲ့သေဘာက ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ဟာ ေနာင္မွ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ၿမိဳ႕မဟုတ္ပဲ ဟုိးအရင္ကတည္းက ရွိေနတယ္ဆိုတာကို သိေစခ်င္တာပါ... ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္လို႕ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ေနျပည္ေတာ္ဆိုတာေတာင္ ၈ ေလးလံုးကို မမွီလိုက္တဲ့ ၿမိဳ႕အသစ္ပါပဲ....
ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕မွာ တန္ခိုးႀကီး ေလာကမာရဇိန္ ေစတီေတာ္ျမတ္ ရွိတယ္၊ ဟိုး ကမာၻစစ္လက္က်န္ မီးသတ္ကားရွိတယ္... ဂ်ပန္ ျမန္မာ ဖက္စပ္ ေဆာက္ထားတဲ့ ဂ်ပန္ျပည္က ဒီဇိုင္းဆုရထားတဲ့ င၀န္ျမစ္ကူးတံတား ရွိတယ္... လွပတဲ့ င၀န္ျမစ္ရဲ႕ ျမစ္က်ိဳးအင္းႀကီးလည္း ရွိပါတယ္.. ျမန္မာျပည္က အႀကီးဆံုး အန္းကုန္း ဘိုးေတာ္ရုပ္ထုႀကီးလည္း ရွိတယ္... တရုတ္ျပည္မႀကီးက ပင့္လာတဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ ကြမ္ေတ့ရာကုန္း ဘိုးေတာ္ ရုပ္ပြားေတာ္ ရွိတဲ့ ေနရာလည္း ျဖစ္ပါတယ္..... တာႀကိဳးလို႕လည္း ေရျမဳတ္ဘူးတယ္.. မုန္တိုင္းဒဏ္လည္း ခံခဲ့ဘူးတယ္.. ဒါေပမဲ့ သဘာ၀ ေဘးဒဏ္ေတြကို ၾကံ႕ၾကံ႕ခံရင္း ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕နဲ႕ သူ႕ရင္ခြင္ကို ခိုလႈံေနတဲ့သူေတြဟာ မားမားမတ္မတ္ ရပ္တည္ေနဆဲပါပဲ... မေကာင္းမႈ မွန္သမွ် ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားလည္း လုပ္လို႕ရသလို ရိုးရိုးသားသားနဲ႕ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ ေနတဲ့သူေတြလည္း ရွိတယ္.. လူထဲက လူေတြ ေနတဲ့အတြက္ လူေတြရဲ႕ အက်င့္စရိုက္မွန္သမွ်၊ လူေတြစိတ္၀င္စားတာ မွန္သမွ် အကုန္ရွိတဲ့ၿမိဳ႕ တစ္ၿမိဳ႕လို႕ ေျပာခ်င္လည္း ရပါတယ္....
ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ ရင္ခြင္ကို ခိုလႈံခဲ့တဲ့.. ခိုလႈံေနဆဲ... ခိုလႈံလာမဲ့ သူေတြ အမ်ားႀကီးပါပဲ..... အထင္ကရ ပုဂၢိဳလ္ေတြျဖစ္တဲ့ သမိုင္းသုေတသီ ေဒါက္တာသန္းထြန္းလည္းပဲ ေဒါင့္ႀကီးဘက္ကမ္း ဇာတိပါ.. သူလည္း ငါးသိုင္းေခ်ာင္း ေနရွင္နယ္စကူးမွာ တက္ခဲ့ပါတယ္တဲ့.... Australia၊ Melbourne က၊La Trobe University မွာ အဂၤလိပ္ ဘာသာေဗဒ ကထိကလုပ္ေနတဲ့ ေဒါက္တာ သိန္းထြန္းလည္း ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသား တစ္ေယာက္ပါပဲ.. ျမန္မာႏိုင္ငံ ေဘာလံုး ဥကၠဌ ဦးေဇာ္ေဇာ္လည္း ေရၾကည္ၿမိဳ႕သား ျဖစ္ေပမဲ့ ငယ္စဥ္အခါက ငါးသိုင္းေခ်ာင္း ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားေတြနဲ႕လည္း မစိမ္းခဲ့ပါဘူး.... မလွျမတ္ေသြး (http://www.germanistik.fu-berlin.de/il/pers/hlamth-en.html) ဟာလည္း ငါးသိုင္းေခ်ာင္းမွာ ေမြးဖြားခဲ့သူ တစ္ဦးထဲမွာ အပါအ၀င္ပါပဲ... လူေတြကေတာ့ ၀င္လိုက္ထြက္လိုက္ပါပဲ.. ဒါေပမဲ့ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ကေတာ့ သူ႕ရင္ခြင္က ထာ၀စဥ္ လူေတြအားလံုးအတြက္ ဖြင့္ဟထားပါတယ္.... ကမာၻအႏွံ႕ကို ေရာက္ေနတဲ့ ငါးသိုင္းေခ်ာင္း ရင္ခြင္ကို ခိုလံႈခဲ့ဘူးတဲ့သူေတြအတြက္လည္း ဒီေနရာေလးကို အလြမ္းေျပ အမွတ္တရေလးလို႕ ရည္ရြယ္ပါတယ္...

ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ဟူသည္
ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕နယ္သား သမိုင္းဆရာႀကီး ေဒါက္တာသန္းထြန္းက သူ၏ ကိုယ္တိုင္ေရး အတၳဳပၸတၱိတြင္ “အဂၤလိပ္က ေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံ ပဲခူးနယ္ကို သိမ္းပိုက္ၿပီး ၁၈၆၉ စူးအက္ (Suez Canal) တူးေျမာင္းတူးတဲ့ အခ်ိန္ေလာက္က င၀န္ျမစ္ အေရွ႕ဘက္ကမ္းကို တာဖို႕ၿပီး လယ္လုပ္ေစလို႕ ႏွစ္စဥ္ေရလႊမ္းမိုးတဲ့ ဒုကၡက ကင္းလြတ္ၿပီး တံငါရြာေလး ငါးသိုင္းေခ်ာင္းဟာ ၿမိဳ႕ျဖစ္ၿပီး ၿမိဳ႕ပိုင္ရံုးစိုက္တယ္” ဟု မိန္႕ဆိုပါသည္။ ဆရာႀကီး၏ အဆိုအရမူ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ (၁၄၀) ခန္႕က ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသည္ တံငါရြာေလးသာ ျဖစ္ခဲ့သည္ဟု နားလည္ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ မည္သည့္ႏိုင္ငံတြင္မဆို ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕၏ သက္တမ္း သို႕မဟုတ္ သမိုင္းေၾကာင္းကို သိလိုပါက မ်ားေသာအားျဖင့္ မွီျငမ္းျပဳရေသာ သမိုင္းအေထာက္အထား ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါသည္။ ၎တို႕မွာ ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အဦးတို႕မွ ေက်ာက္စာကမၺည္းမ်ားက ညႊန္ျပသည့္ ကမၺည္းအေထာက္အထားႏွင့္ ရာဇ၀င္သမိုင္း မွတ္တမ္းမွတ္ရာတို႕က ညႊန္းျပေသာ စာေပအေထာက္အထားျဖစ္ပါသည္
အေထာက္အထား (၁)

ဆရာႀကီး၏ အဆိုအမိန္႕ကို ဖတ္ရေသာအခါတြင္ စာေရးသူ၏စိတ္တြင္ ပထမဆံုး ထင္ဟပ္လာေသာ အရာမွာ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕၏ ေရႊဂူစံေစတီေတာ္ႀကီး ျဖစ္ပါသည္။ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕၏ လက္ရွိေစ်းအျပင္ဘက္ရွိ တာ၀ိုင္းႏွင့္ ကၽြန္းဦးေက်ာင္းအနီး ရွမ္းေတာတာရိုးတို႕ ဆံုရာေထာင့္တြင္ ယိုယြင္းေနေသာ ေရွးေဟာင္း ေစတီေတာ္ႀကီးတစ္ဆူ ယခုတိုင္ ရွိေနပါသည္။ ထိုဂူဘုရားႀကီးကို ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕သားတို႕က ေရႊဂူစံေစတီေတာ္ႀကီးဟု ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္ ေခၚၾကပါသည္။ ေစတီေတာ္ႀကီးမွာ မုခ္၀ (၄) ခုရွိေသာ ဂူဘုရားႀကီးျဖစ္ပါသည္။ စာေရးသူတို႕ ငယ္စဥ္ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္ခန္႕က ေစတီေတာ္ႀကီး၏ မုခ္ေပါက္တို႕သည္ (၁၂) ေပခန္႕ ျမင့္ေသာ္လည္း ယခုအခါတြင္မူ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္ဆက္ တက္လာသည့္ျမစ္ေရမွ က်န္ခဲ့ေသာ ႏုန္းေျမ အထပ္အလႊာတို႕က လိုဏ္ဂူေတာ္ကို ပိတ္ဆို႕၍ေနၿပီ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုေစတီေတာ္ႀကီးတြင္ သမိုင္းဆရာမ်ား အေလးထား၍ ေလ့လာသင့္ေသာ အရာတစ္ခုရွိပါသည္။ ထိုအရာမွာ ေစတီေတာ္ႀကီး၏ ထီးေတာ္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ထီးေတာ္မွာ သံထီးမဟုတ္ပါ။ အုတ္ျဖင့္စီ၍ ပံုေဖာ္ထားေသာ (အုတ္ထီးကို အျပင္မွ အဂၤေတကိုင္ထားသည့္) အုတ္ထီးေတာ္ ျဖစ္ပါသည္။ စာေရးသူငယ္စဥ္က ထိုအုတ္ထီးေတာ္၏ ေအာက္ေျခသည္ မ်က္ႏွာစာ ေလးဘက္လံုးတြင္ ရွိေနေသာ္လည္း ယခုအခါတြင္မူ ကမ္းနားတာ၀ိုင္းရွိရာ ေတာင္ဘက္ မ်က္ႏွာစာဘက္တြင္သာ က်န္ရွိေနပါသည္။

ျမန္မာေရွးေဟာင္းသုေတသီမ်ားႏွင့္ သမိုင္းပညာရွင္မ်ားသည္ ေစတီေတာ္တစ္ဆူ၏ သက္တမ္းကိုသိလိုပါက ေစတီေတာ္၏ထီးေတာ္သည္ “အုတ္ထီဒေလာ၊ သံထီးေလာ” ဟု ေရွးဦးစြာ သံုးသပ္ရပါသည္။ ေစတီေတာ္မ်ားတြင္ သံထီးတင္ေသာဓေလ့မွာ ေႏွာင္းေခာတ္မွ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ ဓေလ့ ျဖစ္ပါသည္။ အလြန္ေရွးက်ေသာ ေရွးေခာတ္ေဟာင္းမ်ားမွ ေစတီေတာ္မ်ား၏ ထီးေတာ္မ်ားမွာ အုတ္ထီးမ်ားသာ ျဖစ္ပါသည္။ ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္းရွိ ေရွးေဟာင္း ေစတီေတာ္မ်ား၏ မူလထီးေတာ္မ်ားမွာ အုတ္ထီးမ်ားပင္ ျဖစ္ပါသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ေရွးေဟာင္းပုဂံေစတီေတာ္မ်ားတြင္ ယခုအခါတြင္ သံထီးမ်ားရွိေသာ္လည္း ထိုသံထီးမ်ားမွာ မူလအုတ္ထီးကို မိုး၍ ေနာက္မွ တင္လွဴသည့္ ထီးမ်ားပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ပုဂံဘုရားပုထိုး အဆူဆူမ်ားအနက္ ဗူးဘုရားကို ေရွးအက်ဆံုးေသာ ဘုရားဟု သုေတသီမ်ား အသိအမွတ္ျပဳၾကပါသည္။ အေၾကာင္းမွာ ထိုေစတီေတာ္၏ (အဂၤေတကိုင္ထားေသာ) မူလအုတ္ထီးကို ယခုတိုင္ အထင္အရွား ေတြ႕ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။

ဤေနရာတြင္ ေရႊဂူစံဘုရားသည္ ပုဂံဗူးဘုရားႏွင့္ တစ္ေခာတ္တည္းျဖစ္သည္ဟု စာေရးသူ မဆိုလိုပါ။ သို႕ေသာ္လည္း ေရႊဂူစံဘုရားသည္ ယုတ္စြအဆံုး အင္း၀ေခာတ္ေႏွာင္း သို႕မဟုတ္ ေတာင္ငူ ေခာတ္ဦးေလာက္တြင္ ရွိေနၿပီေလာဟု ေတြးစရာ ျဖစ္လာပါသည္။ ေရႊဂူစံဘုရားႀကီးမွ အုတ္ခ်ပ္တို႕၏ အရြယ္အစား ပံုသ႑န္ႏွင့္ အေရာင္အေသြးတို႕သည္ ပုဂံ ဘုရားပ်က္မ်ားမွ အုတ္ခ်ပ္မ်ားႏွင့္ အလြန္တူသည္ကိုလည္း သတိျပဳသင့္ပါသည္။ ငါးသိုင္းေခ်ာင္း၏ ေရႊဂူစံဘုရားကို တည္ေသာကာလသည္ ေတာင္ေခာတ္ဦးပိုင္းထက္ ေနာက္က်ခဲ့ပါလ်င္လည္း ၁၈၆၉ ခုႏွစ္ထက္ ေစာရမည္မွာ ေသျခာပါသည္။ အုတ္ထီးရွိေသာ ေစတီမွန္လ်င္ ၁၈၆၉ ခုႏွစ္မတိုင္မီ တည္သည္သာ ျဖစ္ရေပမည္။ ၁၈၆၉ ခုႏွစ္တြင္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသည္ တံငါရြာေလး ျဖစ္ေနပါက ထိုရြာေလးမွ တံငါတို႕တြင္ ေရႊဂူစံကဲ့သို႕ေသာ ဂူဘုရားႀကီးကို တည္ႏိုင္ေလာက္သည့္ စီးပြားေရး ေတာင့္တင္းမႈ ရွိေနမည္မဟုတ္ပါ။

အေထာက္အထား (၂) ကမၺည္း အေထာက္အထား

ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ ေရႊေတာင္ေက်ာင္း ပရ၀ုဏ္အတြင္းတြင္ ယခုလက္ရွိ စိႏၱာမုနိေစတီေတာ္ကို တည္ရန္အတြက္ ထိုေနရာတစ္၀ိုက္ရွိ ေရွးေဟာင္းေစတီေတာ္ ငါးဆူကို ငါးသိုင္းေခ်ာင္းေဂါပက အမႈေဆာင္အဖြဲ႕က လြန္ခဲ့ေသာ (၂၅) ႏွစ္ခန္႕က ျပန္လည္ရွင္းလင္း ပင့္ေဆာင္ခဲ့ပါသည္။ ထိုသို႕ ရွင္းလင္းေသာအခါ ေစတီေတာ္ တစ္ဆူအတြင္းတြင္ ေတြ႕ရေသာ အလွဴကမၺည္းတြင္ “သကၠရာဇ္ေကာဇာ၊ ၁၂၀၀ ၀ယ္၊ စြန္းပါေျခာက္ႏွစ္၊ ႏွင္း၀တ္စိုရႊဲ၊ တပို႕တြဲ၀ယ္၊ စန္းမူပုဏၰမီ၊ သကၠရာဇ္ဆီ၀ယ္၊ ေရႊသိုင္းၿမိဳ႕သူႀကီး ဘုရားဒါယကာ ဦးဖိုးလည္၊ ဘုရားဒါယိကာမ ေဒၚေရႊဦး၊ သားဦးေခၚရန္၊ ေမာင္ေရႊဉာဏ္ႏွင့္၊ သမီး မမင္းသြယ္၊ သီ၀ယ္တြင္စု၊ မ၀ါဥတို႕၊ ျပဳစုတည္ထား၊ ကုသိုလ္အားေၾကာင့္၊ လူ႕ရြာနတ္ျပည္၊ စုန္တုန္လူးတာ၊ ျဖစ္တုန္ပါ၍၊ ျဖစ္ျငားသံသရာ၊ ဘ၀မၾကာပဲ၊ မိေတးရွင္အား ဖူးရပါ၍ မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္ ရေစေသာ္” ဟု ေရးထားပါသည္။ ထိုကမၺည္းစာအရ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၀၆ ခုတြင္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသည္ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕အျဖစ္ ရွိေနသည္မွာ ထင္ရွားေပသည္။ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၀၆ခုသည္ ခရစ္ႏွစ္ (ေရာမၿမိဳ႕ ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီး Gregory က စခဲ့ေသာ Gregorian Calendar အရ) ၁၈၄၄ ခုႏွစ္ကပင္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသည္ တံငါရြာေလး မဟုတ္ေတာ့သည္မွာ ထင္ရွားပါသည္။
အေထာက္အထား (၅) သမိုင္းစာေပ အေထာက္အထား

မင္းတရား ေရႊထီးသည္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၉၀၇ ခုႏွစ္တြင္ ရာဇဘိေသက ခံေတာ္မူ၏။ ထိုႏွစ္တြင္ မင္းတရား ေရႊထီး၏ မြန္၊ ဗမာ တပ္ေတာ္မ်ားသည္ ရခိုင္သို႕ ခ်ီရာတြင္ မင္းတရားေရႊထီးက ေရေၾကာင္းခ်ီ၍ ဘုရင့္ေနာင္ ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာက ၾကည္းေၾကာင္း ခ်ီပါသည္။ ဘုရင့္ေနာင္ ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာႏွင့္ လိုက္ပါလာေသာ ၾကည္းေၾကာင္းခ်ီ တပ္ေတာ္မ်ားကို ေဖာ္ျပရာတြင္ “အစုတ္ၿမိဳ႕စား သမိန္ရဲတတပ္” ဟု မွန္နန္းရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီးတြင္ ေဖာ္ျပ ပါရွိပါသည္။ မွန္နန္းရာဇ၀င္ထက္ ေရွးက်ေသာ ဦးကုလား မဟာရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး၏ သက္ဆိုင္ရာ အခန္းတြင္လည္း ဤအတိုင္းပင္ ေတြ႕ရပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၉၀၇ ခုႏွစ္တြင္ အသုတ္ (ေရွးမြန္အေခၚ အစုတ္) သည္ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ျဖစ္ေနပါလ်င္ အသုတ္ႏွင့္ ၁၄ မိုင္ခန္႕သာေ၀း၍ အသုတ္ႏွင့္ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ နယ္ေျမသဘာ၀ တူညီေသာ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသည္လည္း ထိုအခ်ိန္က ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ျဖစ္ေနသည္မွာ ေသခ်ာပါသည္။ ယခု မ်က္ေမွာက္ေခာတ္ အသုတ္ၿမိဳ႕ရွိ ဘုရားေက်ာင္းကန္မ်ားကို ယွဥ္၍ေလ့လာၾကည့္ႏိုင္ပါသည္။ ထိုသို႕ေလ့လာၾကည့္ပါက မ်က္ေမွာက္ေခာတ္တြင္ ေတြ႕ရေသာ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းမွ ေရွးေဟာင္းဘုရားေစတီေတာ္တို႕သည္ အသုတ္ၿမိဳ႕ ေရွးေဟာင္းဘုရားေစတီမ်ားထက္ ေရွးက်လ်င္သာ က်မည္ျဖစ္၍ ေနာက္မက်ႏိုင္သည္ကို ေတြ႕ရပါမည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕ ကၽြန္းဦးေက်ာင္းမွ ရွင္ပင္ဇိနဘြဲ႕ခံ ဆင္းတုေတာ္ႀကီးႏွင့္ ကၽြန္းဦးေက်ာင္း ေျမစိုက္အုတ္ေက်ာင္းႀကီးတြင္ရွိေသာ ပန္းပုလက္ရာတို႕ကို အသုတ္ၿမိဳ႕ရွိ အလားတူ ေက်ာင္းကန္ဘုရားမ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း၊ ထိုေက်ာင္းကန္မ်ားတြင္ ေတြ႕ႏိုင္သည့္ ပန္းပုလက္ရာမ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း ယွဥ္၍ ေလ့လာၾကည့္ပါက အသုတ္ႏွင့္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းတို႕သည္ ေခာတ္ၿပိဳင္ၿမိဳ႕မ်ား ျဖစ္ခဲ့သည္ကို အသိအမွတ္ျပဳရပါမည္။
ပုသိမ္ (၃၂) ၿမိဳ႕စစ္တမ္းႏွင့္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္း

ဗဒံုမင္းေခၚ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၁၁၄၅ ခုႏွစ္ ၁၁၆၄ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ေကာက္ယူသည့္ ပုသိမ္ (၃၂) ၿမိဳ႕စစ္တမ္းတြင္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္း မပါ၀င္သျဖင့္ သုေတသီအခ်ိဳ႕က ထိုႏွစ္ကာလမ်ားတြင္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသည္ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕မဟုတ္ဟု ယူဆလိုၾကသည္။ သို႕ေသာ္ အထက္တြင္ တင္ျပခဲ့ေသာ အေထာက္အထား (၂)၊ (၃) ႏွင့္ (၄) အရ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၁၁၁ ခုႏွစ္ကပင္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသည္ ၿမိဳ႕ ျဖစ္ေနသည္မွာ ထင္ရွားပါသည္။ ေဒသတစ္ခုသည္ ပုသိမ္ (၃၂) ၿမိဳ႕ စစ္တမ္းတြင္ မပါ၀င္ေသာေၾကာင့္ ၎သည္ ထိုအခါက ၿမိဳ႕မဟုတ္ဟု မယူဆႏိုင္ပါ။ ဥပမာအားျဖင့္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္း အေနာက္ဘက္မွာ ေဒါင္းႀကီးၿမိဳ႕သည္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၀၅ ခုႏွစ္က ငါးသိုင္းေခ်ာင္းႏွင့္ စင္ၿပိဳင္ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ျဖစ္ေနၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ မ်က္ေမွာက္ေခာတ္ ေဒါင့္ႀကီးရြာရွိ ေရႊေက်ာင္းမွ ကမၺည္းစာတြင္ “ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၁၂၀၅ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ အမရပူရနန္းတည္၊ ကုန္းေဘာင္မင္း ေခၚ ေရႊဘိုမင္း ေခၚ သာယာ၀တီမင္းလက္ထက္တြင္ ေဒါင့္ႀကီးၿမိဳ႕သူႀကီး ဦးမႈန္၊ သူႀကီးကေတာ္ ေဒၚမယ္ဆိုင္တို႕ ဦးစီးႏိႈးေဆာ္၍ ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းခဲ့သည္” ဟု ေတြ႕ရပါသည္။ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၀၅ ခုႏွစ္တြင္ ၿမိဳ႕ျဖစ္ေနပါက ၁၁၆၃ ခုႏွစ္ ပါတ္၀န္းက်င္တြင္ မ်က္ေမွာက္ေခာတ္ ေဒါင့္ႀကီးရြာသည္လည္း ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ ျဖစ္ေနမည္မွာ ေသခ်ာလွပါသည္။ သို႕ေသာ္ ေဒါင့္ႀကီးၿမိဳ႕သည္ ပုသိမ္ (၃၂) ၿမိဳ႕ စစ္တမ္းတြင္ မပါ၀င္ပါ။ ထို႕ေၾကာင့္ ေဒသတစ္ခုသည္ ပုသိမ္ (၃၂) ၿမိဳ႕ စစ္တမ္းတြင္ မပါ၀င္ေသာ္လည္း ၎သည္ ထိုေခာတ္အခါက ၿမိဳ႕ မဟုတ္ဟု မဆိုႏိုင္ပါ။

ထို႕ျပင္ ပုသိမ္ (၃၂) ၿမို႕ စစ္တမ္းသည္ ေဒသတို႕၏ ၿမိဳ႕ျဖစ္ျခင္း၊ မျဖစ္ျခင္းဟူေသာ အခ်က္ႏွင့္ မသက္ဆိုင္ပါ။ ထိုစစ္တမ္း၏ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ အခြန္ေကာက္ခံေသာ ၿမိဳ႕ သို႕မဟုတ္ ေဒသတို႕၏ အခြန္ေတာ္ စစ္တမ္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ထို စစ္တမ္းကို တင္ျပေသာ စာရင္းတြင္ အခြန္ေတာ္ စသည္းၾကပ္ရာ ေဒသ အမွတ္ (၄) ၏ ပထမ အမည္ကို “က်ိဳက္တည္သာရေ၀ါ” ဟု လည္းေကာင္း၊ ဒုတိယ အမည္ကို “သာရေ၀ါ” ဟု လည္းေကာင္း၊ တတိယအမည္ကို “ဟသၤာတ” ဟု လည္းေကာင္း ေဖာ္ျပပါသည္။ ျဖစ္ရပ္မွန္တြင္ကား “သာရေ၀ါ” ကို ထိုေခာတ္အခါက “က်ိဳက္တည္ သာရေ၀ါ” ဟုေခၚ၍ ထိုၿမိဳ႕ႏွင့္ “ဟသၤာတ” ႏွစ္ၿမိဳ႕လံုးအတြက္ အခြန္ေကာက္ခံရာ ေဒသ၏ အမည္သည္ စာရင္းအရ “က်ိဳက္တည္ သာရေ၀ါ” သို႕မဟုတ္ “ဟသၤာတ” ပင္ျဖစ္သည္မွာ ထင္ရွားပါသည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ “သာရေ၀ါ” ႏွင့္ “ဟသၤာတ” တို႕သည္ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕တည္း၏ အမည္ႏွစ္ခု မဟုတ္ပဲ သီးသီးျခားျခား ရွိေနေသာ ၿမိဳ႕ႏွစ္ၿမိဳ႕၏ သီးျခားအမည္မ်ား ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ပင္။ ၿမိဳ႕ႏွစ္ၿမိဳ႕လံုးကို အခြန္စည္းၾကပ္ရာတြင္ စာရင္းအရ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕တည္း၏ အမည္ကိုသာ အသံုးျပဳျခင္းျဖစ္သည္မွာ ထင္ရွားပါသည္။
ဤကဲ့သို႕ပင္ ထိုေခာတ္အခါက ေဒါင့္ႀကီးသည္လည္းေကာင္း၊ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသည္လည္ေကာင္း၊ “က်ိဳက္ဘေမာ္” ေခၚ “ပန္ေတာေရၾကည္” သည္လည္းေကာင္း ၿမိဳ႕မ်ားပင္ျဖစ္ၾက၍ ၎တို႕အားလံုးအတြက္ အခြန္ေကာက္ခံရန္ ေဒသအျဖစ္ စာရင္းတင္ေသာၿမို႕မွာ “ပန္ေတာ္ေရၾကည္” တစ္ၿမိဳ႕တည္းသာ ျဖစ္သည္မွာ ထင္ရွားပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ငါးသိုင္းေခ်ာင္းသည္ ပုသိမ္ (၃၂) ၿမိဳ႕စစ္တမ္းတြင္ မပါ၀င္ေသာ္လည္း ထိုေခာတ္အခါက ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ျဖစ္ေနသည္ကို မည္သူမွ် ျငင္းဆိုႏိုင္မည္ မဟုတ္ပါ။

ေတာင္ငူေခာတ္မွစ၍ ျမန္မာမင္းမ်ား၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ပါတ္သက္လ်င္ မုတၱမ (၃၂) ၿမိဳ႕၊ ဟံသာ၀တီ (၃၂) ၿမိဳ႕၊ ပုသိမ္ (၃၂) ၿမိဳ႕ဟု မွန္နန္းရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး ဒုတိယတြဲတြင္ ေနရာအခ်ိဳ႕တြင္ ေဖာ္ျပပါသည္။ စင္စစ္ မုတၱမ နယ္တစ္ထိုးတြင္ လည္းေကာင္း၊ ဟံသာ၀တီ နယ္တစ္ထိုးတြင္လည္းေကာင္း၊ ပုသိမ္ နယ္တစ္ထိုးတြင္လည္းေကာင္း ရွိေနခဲ့ေသာၿမိဳ႕အေရအတြက္သည္ (၃၂) ထက္မ်ားမည္သာ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ပါတ္သက္၍ (၃၂) ၿမိဳ႕ဟု ဆိုရာတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနရွိရာ အခြန္ေကာက္ရာၿမိဳ႕မ်ား၏ အမည္မ်ားသာ ျဖစ္ပါသည္။ (၃၂) ဌာန အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဟု ဆိုလိုရင္း ျဖစ္ပါသည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ပါတ္သက္၍ စာရင္းတင္ေသာ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ရွိလ်င္ ထိုၿမိဳ႕ႏွင့္တြဲ၍ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ အျခားၿမိဳ႕မ်ားလည္း ရွိေနမည္မွာ ထင္ရွားပါသည္။ မုတၱမ၊ ဟံသာ၀တီ၊ ပုသိမ္နယ္တိုင္းတြင္ ၿမိဳ႕ (၃၂) ၿမိဳ႕စီသာ အတိအက်ရွိခဲ့သည္ဟု ယူဆရန္ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ ထို႕ေၾကာင့္ ေဒသတစ္ခု၏အမည္သည္ (၃၂) ၿမိဳ႕ စစ္တမ္းတြင္ မပါ၀င္သည္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ထိုေဒသသည္ ထိုေခာတ္က ၿမိဳ႕ မဟုတ္ဟု မယူဆႏိုင္ပါ။ ္