ကယန္းတို႔ရြာ

ကယန္း (ပေဒါင္) အမ်ဳိးေတြ ေနထိုင္ၾကတဲ့ ကယားျပည္နယ္မွာ ကယား၊ ေဂခို၊ ေဂဘား၊ ပေဒါင္ေခၚ ကယန္း၊ ပရဲ႕၊ မႏုမေနာ၊ ယင္းေဘာ္၊ ယင္းတလဲ၊ ပကူးကရင္နဲ႔ ရွမ္းတိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးေတြ အဓိက ေနထိုင္ၾကၿပီး ပအို႔၀္၊ အင္းသားနဲ႔ ဗမာေတြလည္း ေနထိုင္ၾကတယ္။

လူပ်ဳိအပ်ဳိဓေလ့

ေရွးကေတာ့ ကယန္းတို႔ရြာ ကယန္းတို႔မွာ လူပ်ဳိေဂဟာဆိုတာ ရွိတယ္။ လူပ်ဳိေဂဟာက ရြာလယ္မွာရွိၿပီး ရြာတစ္ရြာမွာ တစ္ခုရွိကာ ရြာႀကီးရင္ ႏွစ္ခုရွိတတ္တယ္။ လူပ်ဳိေဂဟာကို ကယန္းစကားနဲ႔ 'ေဟာ့'လို႔ ေခၚတယ္။ ကယန္းလူပ်ဳိတို႔ဟာ ေန႔ခင္းဆို ေတာင္ယာ လုပ္ငန္းခြင္ကို သြားၾကလုပ္ကိုင္ၾကၿပီး ညက်ရင္ ထိုေဟာ့မွာ ျပန္အိပ္ၾကတယ္။ ထမင္းကိုေတာ့ ကုိယ့္အိမ္ကိုယ္ျပန္ စားတယ္။ ထိုေဟာ့ေခၚ ေဂဟာရိပ္သာမွာ လူပ်ဳိ ၃၀ ေလာက္ ရွိတတ္ၿပီး ေဂဟာႀကီးရင္ ၄၀ ေလာက္အထိ ရွိတတ္တယ္။ ေယာက္်ားေလး ၁၅၊ ၁၆ ႏွစ္ အရြယ္ေရာက္မွသာ ေဟာ့က လက္ခံတယ္။ ထိုေဂဟာမွ လူပ်ဳိသိုး လူပ်ဳိႀကီး သို႔မဟုတ္ မုဆိုးဖိုတစ္ဦးက ဦးစီးၿပီး လူပ်ဳိေတြ လက္ထပ္သြားရင္ ေဂဟာမွာ ဆက္ေနခြင့္ မရေတာ့ဘူး။ လူပ်ဳိအပ်ဳိ ေတြ႔ဆုံႏိုင္တဲ့ အခြင့္အခါကလည္း အိမ္သစ္တက္ပြဲ၊ မဂၤလာ လက္ထပ္ပြဲစတဲ့ ပြဲလမ္းရွိခ်ိန္နဲ႔ ေတာင္ယာလုပ္ခ်ိန္မွ သာပါ။

မဂၤလာလက္ထပ္ပြဲ ဒါမွမဟုတ္ အျခားပြဲလမ္းေတြမွာ ေကာင္ေလးက ေကာင္မေလးကို ၾကိဳက္ေနတယ္ဆိုရင္ ထိုပြဲမွာပဲ 'နင့္တို႔ ေတာင္ယာ ငါလာလည္မယ္' လို႔ ေျပာရတယ္။ ဒီလိုေျပာျခင္းဟာ ေကာင္ေလးက စတင္ ခ်စ္စကားဆိုျခင္းပါပဲ။ မိန္းကေလးက 'လာလည္ေပါ့' လို႔ တုံ႔ျပန္ျခင္းက ထိုေကာင္ေလးကို မိမိဘက္က လိုလားေၾကာင္း ေဖာ္ျပရာ ေရာက္ၿပီ။ ဒီအခါမွာ အနားပတ္၀န္းက်င္မွာ ဘယ္သူက ဘယ္သူ႔ကို ပိုးေနေၾကာင္း သိေစတယ္။ ထူးျခားတာကေတာ့ ကိုရီးယား ဇာတ္လမ္းတြဲမ်ား နည္းတူ ကယန္းတို႔ရြာမွာ ေကာင္ေလးဘက္ကသာ ေကာင္မေလးရဲ႕ ေတာင္ယာကို လာလည္မယ္လို႔ အခ်စ္စစ္ ေၾကညာခြင့္ရွိတာ မဟုတ္ဘဲ အခ်ဳိ႕မိန္းကေလးဘက္ကလည္း စတင္ေျပာဆို ဖြင့္ဟေလ့ရွိသတဲ့။ ေကာင္ေလးက စေျပာထားရင္ ေကာင္ေလးဘက္က စတင္သြားေရာက္ ေတြ႔ဆုံရၿပီး ေကာင္မေလးက စေျပာထားရင္ ေကာင္မေလးဘက္က စတင္သြားေရာက္ ေတြ႔ဆုံရပါတယ္။ ကယန္းအပ်ဳိလူပ်ဳိတို႔ဟာ ဒီလိုပဲ႐ုိးသား ပြင့္လင္းစြာ ခ်စ္ေရးဆိုေလ့ ရွိတယ္။

ကယန္းေကာင္မေလးက ကိုယ္ႏွစ္သက္ရာ ကယန္းေကာင္ေလးကို 'နင့္တို႔ေတာင္ယာ ငါလာလည္မယ္' လို႔ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာဆိုရင္ ေကာင္ေလးက သေဘာက်ရင္ 'လာလည္ပါလား' လို႔ ေျပာတယ္။ ကိုယ္ခ်စ္ေနသူကို ကိုယ္ကစတင္ ခ်စ္ခြင့္ပန္ႏိုင္တဲ့ အခြင့္အေရးပဲ။ ခ်စ္ေမတၱာကို ရင္၀ယ္သိုသိပ္မထားဘဲ ေဖာ္ထုတ္ခြင့္ရွိတဲ့ အပ်ဳိလူပ်ဳိ ဆက္ဆံေရးက ႐ုိးသားပြင့္လင္းလွတယ္။

ကယန္းတို႔ရြာမွာ လူပ်ဳိနဲ႔အပ်ဳိတို႔ဟာ ႐ိုးရာခ်စ္ေတးကိုလည္း အခ်ီအခ်ဆိုေလ့ ရွိၾကတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ သူတို႔ခ်စ္ေနေၾကာင္း သိၾကၿပီး လူပ်ဳိရဲ႕သူငယ္ခ်င္းေတြက လူပ်ဳိရဲ႕အေမကို ေျပာေပးတယ္။ အေဖက အပ်ဳိရဲ့မ်ဳိး႐ုိးကို စုံစမ္းၾကည့္တယ္။ တကယ္လို႔ ေကာင္ေလးနဲ႔ ေကာင္မေလးဟာ ဦးေလးနဲ႔ တူမ၊ အေဒၚနဲ႔ တူလည္းမေတာ္စပ္၊ ေမာင္ႏွမတစ္၀မ္းကြဲ၊ ႏွစ္၀မ္းကြဲလည္းမဟုတ္၊ သုံးပြင့္ဆိုင္စနစ္နဲ႔လည္း မသက္ဆိုင္ရင္ ေပးစားလက္ထပ္ဖုိ႔ သေဘာတူေလ့ ရွိတယ္။ ေရွးကကယန္း အမ်ဳိးသားတို႔ဟာ အိမ္ေထာင္ဘက္ေရြးရာမွာ လူတန္းစား ခြဲျခားေလ့ မရွိေပ။ အားလုံးတန္းတူျဖစ္ေပမယ့္ ကယန္းအခ်င္းခ်င္းသာ လက္ထပ္တာက မ်ားတယ္။ ဖခင္က မိန္းကေလးရဲ႕ မ်ဳိး႐ုိးကို စုံစမ္းၿပီး သေဘာမတူရင္ ကိုယ့္သားကို သတိေပးၿပီးထိန္းတယ္။ သားက ဖခင္ၾသဇာကို မလြန္ဆန္ႏိုင္ဘဲ ေနာက္တစ္ေယာက္ရွာၿပီး လက္ထပ္တာက မ်ားတယ္။

ထိမ္းျမားဓေလ့

ေရွးကယန္းေတြမွာ အိမ္ေထာင္ဖက္ကို  မိဘေတြက ရွာေပးတာ မ်ားတယ္။ ယေန႔ ေခတ္မွာေတာ့ လူငယ္ေတြ ကိုယ္တိုင္ရွာေဖြတာ မ်ားပါတယ္။ မိဘသေဘာမတူသူနဲ႔ ခိုးရာ လိုက္ေျပးျခင္းကေတာ့ မရွိသေလာက္ဘဲ။ မိဘသေဘာမတူသူ ဆိုရာမွာလည္း အထက္က ေျပာခဲ့တဲ့ ေဆြမ်ဳိးေတာ္စပ္ပုံ စနစ္တစ္ခုခုနဲ႔ ၿငိေနမွသာ ကန္႔ကြက္တာပါ။ သုံးပြင့္ဆိုင္ စနစ္ဆိုတာက ဒီလိုပါ။ ကယန္း 'ေမာင္က' ရဲ႕သမီးနဲ႔ 'ေမာင္ခ' ရဲ႕သားတို႔ လက္ထပ္ထားတယ္ဆိုပါစို႔။ တစ္ဖန္ ေမာင္ခသမီးနဲ႔ ေမာင္ကရဲ႕သားတို႔ လက္ထပ္လိုက္ျပန္ရင္ ကယန္းထုံးစံအရ ေနာက္ထပ္ေမာင္ကရဲ႕ သားသမီး တစ္ေယာက္ေယာက္နဲ႔ ေမာင္ခရဲ့ သားသမီး တစ္ေယာက္ေယာက္တို႔ လက္မထပ္ရေတာ့ဘူးတဲ့။ ဒါေၾကာင့္ အေဖက သားနဲ႔ႀကိဳက္ေနတဲ့ မိန္းကေလးရဲ့ မ်ဳိး႐ိုးကို စစ္ေဆးရတာျဖစ္ၿပီး အဆိုပါ ကန္႔သတ္ခ်က္နဲ႔ အက်ဳံး၀င္ေနရင္ လက္ထပ္ခြင့္မျပဳဘဲ ကိုယ့္သားအတြက္အျခား ေခြၽးမေလာင္းကို ရွာေဖြျပန္ေတာ့တယ္။

အစ္ကိုေသဆုံးရင္ အစ္ကို႔ဇနီးကို ညီက လည္းေကာင္း၊  ညီေသရင္ ညီရဲ႕ဇနီးကို အစ္ကိုက လည္းေကာင္း လက္ထပ္ႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ယူရမယ္ဆိုတဲ့ တိုက္တြန္းမႈ မရွိဘဲ က်န္ရစ္မိသားစု ကေလးမ်ား ျပသနာကို ေျဖရွင္းဖို႔အတြက္သာ အဓိကပါ။ ကယန္းတစ္ဦးဟာ ဇနီးေသသြားရင္ ဇနီးရဲ႕ညီမကို ယူခြင့္မရွိ။ အစ္ကိုက အစ္မနဲ႔ လက္ထပ္ထားရင္ ညီက ကိုယ့္မရီးရဲ႕ ညီမကိုယူခြင့္မရွိ။ သုံးပြင့္ဆိုင္စနစ္အရ ႏွစ္ခါေဆြမ်ဳိး မေတာ္ရတဲ့ မူအရပါ။ ဒါ့အျပင္ ေဆြမ်ဳိးခုနစ္ဆက္  ဒါမွမဟုတ္ ေဆြမ်ဳိး ကိုးဆက္ လက္မထပ္ရလို႔ က်ိန္ထားတဲ့ အမ်ဳိးထဲက ျဖစ္ေနရင္လည္း လက္ဆက္ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ရပါတယ္။ မိဘသေဘာမတူလို႔ ခိုးရာလိုက္ေျပးရင္လည္း မိဘနဲ႔ရြာလူႀကီးေတြက လိုက္ရွာၿပီး သူတို႔ႏွစ္ဦးကို ခြဲပစ္ေလ့ရွိကာ ရွာမေတြ႔မွသာ လက္ေလွ်ာ့ေလ့ ရွိတယ္။ အဲဒီလို ခိုးရာလိုက္ေျပးရင္လည္း ေဆြမ်ဳိးမ်ားနဲ႔ တစ္ရြာလုံးကို 'ခိုက္' တယ္လို႔ အယူရွိကာ ထိုဇနီးေမာင္ႏွံကို ထိုရြာမွာဆက္လက္ ေနထိုင္ခြင့္ မေပးေတာ့ဘူး။

ကယန္းတို႔ ရြာဓေလ့အရ သားသမီးေတြကို လက္ထပ္ခြင့္ေပးႏိုင္သူမွာ အိမ္ေထာင္ဦးစီး ဖခင္ျဖစ္ၿပီး အေဖေသရင္ အေမက လက္ထပ္ေပးႏိုင္တယ္။ အေမပါ မရွိေတာ့ရင္ ဖခင္ရဲ႕ အစ္ကိုႀကီး ဒါမွမဟုတ္ ညီက လက္ထပ္ေပးႏိုင္တယ္။ ေစ့စပ္ေၾကာင္းလမ္းရာမွာ မိန္းကေလး မိဘထံ ေအာင္သြယ္လႊတ္ၿပီး ေစ့စပ္ေလ့ ရွိတယ္။ ေအာင္သြယ္ေယာက္်ား ဒါမွမဟုတ္ မိန္းမျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မိန္းကေလး မိဘသေဘာတူရင္ ကနဦးအေနနဲ႔ ေယာက္်ားေလးဘက္က ေငြ ဒါမွမဟုတ္ မိန္းကေလး အတြက္ အ၀တ္အစား ေပးရတယ္။ ေစ့စပ္ၿပီးတဲ့အခါ လက္ထပ္မဂၤလာရက္ကို အဓိ႒ာန္နဲ႔ ႏွီးခ်ဳိးၿပီး ဒါမွမဟုတ္ ၾကက္႐ုိးထိုး၍ ေရြးခ်ယ္ၾကရတယ္။ ေအာင္သြယ္ကို ေအာင္သီးအျဖစ္ ဖ်ာတစ္ခ်ပ္နဲ႔ ၀က္သားတစ္တုံး ဒါမွမဟုတ္ ေငြႏွစ္က်ပ္၊ ေခါင္ရည္တစ္ေမာ့ ေပးရတယ္။

အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရာ

ျမန္မာႏိုင္ငံကို အဂၤလိပ္တို႔ သိမ္းၿပီးတဲ့ေနာက္ ေတာင္စား၊ ေတာင္ပိုင္၊ ရြာအုပ္တို႔ အစား ေစာ္ကဲ (ေစာ္ဘြား)၊ တိုက္သူႀကီး၊ ရြာသူႀကီး၊ ဆယ္အိမ္ေခါင္းစသည္ျဖင့္ အဆင့္ဆင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တယ္။ တခ်ဳိ႕ေတာင္စားေတြဟာ နယ္ခ်ဲ႔အဂၤလိပ္ ကိုလိုနီကို ခုခံေတာ္လွန္တာေၾကာင့္ အဂၤလိပ္က တိုက္ခိုက္ဖမ္းဆီး ခ်ဳပ္ေႏွာင္ခဲ့တယ္။ တိုင္းရင္းသားေတြက မခံရပ္ႏိုင္ျဖစ္ၿပီး ဆူပူအုံၾကြၾကလို႔ ခ်ဳပ္ထားတဲ့ 'ေတာင္စား' ေတြကို လႊတ္ေပးရကာ နယ္ခ်ဲ႕လက္ေအာက္ခံ ေစာ္ကဲအမည္ ရာထူးနဲ႔ ျပန္ခန္႔ေပးရတာေတြ ရွိတယ္။ ေစာ္ကဲရာထူးကို ေရွးကအတိုင္း မ်ဳိး႐ုိးစဥ္ဆက္အလိုက္ ခန္႔တယ္။ ေဆြစဥ္မ်ဳိးဆက္ မဟုတ္ဘဲ လူထုသေဘာအတိုင္း ေစာ္ကဲခန္႔တာမ်ဳိးလည္း ရွိတယ္။ ေစာ္ကဲကို အဂၤလိပ္က လစာ႐ူပီး ၃၀ ေပးတယ္။ အရင္က ကယန္းတို႔ကို အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ 'ေစာဖ်ာ' (ေစာ္ဘြား) ဟာ ေရေျမ့ရွင္ သက္ဦးဆံပိုင္ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေသဒဏ္စီရင္ႏိုင္တဲ့ အာဏာပင္ရွိၿပီး မင္းမ်ဳိးမင္းႏြယ္ သဖြယ္ျဖစ္ကာ  မ်ဳိး႐ုိးအရ ဖခင္ေစာဖ်ာေသရင္ သားႀကီးက ေစာဖ်ာအသစ္ ျဖစ္လာတယ္။ ေစာဖ်ာလက္ေအာက္မွာ 'ဟိန္' လို႔ေခၚတဲ့ ရပ္ရြာအႀကီးအကဲ ျဖစ္သူေတြ အုပ္ခ်ဳပ္ၾကတယ္။ သူ႔လက္ေအာက္မွာ သူႀကီး၊ ဆယ္အိမ္ေခါင္း၊ သမာဓိ လူႀကီးတို႔က အဆင့္ဆင့္ အုပ္ခ်ဳပ္တယ္။ ေက်းရြာေတြမွာ အာဏာအရွိဆုံးက သူႀကီးျဖစ္ၿပီး ရြာေသးရင္ သံုး၊ ေလးရြာေပါင္းမွာ သူႀကီးတစ္ဦးက စုေပါင္းအုပ္ခ်ဳပ္တယ္။ သူႀကီး၊ ဆယ္အိမ္ေခါင္းတို႔ကို လူထုကပဲ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္တယ္။ ကယန္းတို႔မွာ သမာဓိ လူႀကီးတစ္ဦးက ဦးေဆာင္ကာ ျပႆနာအမ်ဳိးမ်ဳိးကို ေျဖရွင္းေပးတယ္။ မိခင္ဖခင္ တစ္ဦးတည္းက ေပါက္ဖြား ဆင္းသက္လာတဲ့ မ်ဳိးႏြယ္တစ္ႏြယ္မွာ သမာဓိ လူႀကီးတစ္ဦးစီ ရွိတယ္။ အေရးႀကီးတဲ့ ရပ္ရြာေရးျဖစ္တဲ့ လမ္းေဖာက္၊ သန္႔ရွင္းေရး၊ ေရေျမာင္းတူးေဖာ္ေရး၊ တံခြန္တိုင္ပြဲ က်င္းပေရးတို႔မွာ သူႀကီးမ်ားဟာ သမာဓိ လူႀကီးမ်ားနဲ႔ တိုင္ပင္ေဆာင္ရြက္ရတယ္။ သမာဓိ လူႀကီးေတြ ဆုံးျဖတ္မရတဲ့ ရန္ပြဲ၊ လင္ကြာ၊ မယားကြာ၊ လူသတ္မႈ၊ ႐ုိက္မႈ၊ ခိုးမႈတို႔ကို သူႀကီးရဲ႕ အဆုံးအျဖတ္မွာသာ တည္ေစပါတယ္။

ကိုးကြယ္ယုံၾကည္မႈ

ေရွးက ကယန္းေတြဟာ နတ္ကိုးကြယ္သူေတြပါ။ ေနာက္ေတာ့ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြ ျဖစ္လာၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕လည္း ဗရင္ဂ်ီဘာသာ၀င္ေတြ ျဖစ္သြားၿပီး ရြာတိုင္းလိုလိုမွာ ဘုရားရွိခိုးေက်ာင္းေတြ ရွိတယ္။ ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ ဗရင္ဂ်ီ ဘာသာ၀င္ေတြ ျဖစ္ခဲ့တဲ့တိုင္ ကယန္းတို႔ဟာ မူလ႐ုိးရာနတ္ျဖစ္တဲ့ တံခြန္တိုင္နတ္ကို ကိုးကြယ္ၾကျမဲျဖစ္ကာ ႏွစ္စဥ္ဧၿပီလမွာ ရြာတိုင္းလိုလို တံခြန္တိုင္ နတ္ပြဲကို က်င္းပၾကတယ္။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ကယန္းေတြက တံခြန္တိုင္နတ္ကို ဘုမၼစိုးနတ္၊ သိၾကားမင္းလို နတ္အခ်ဳပ္အျဖစ္ ယူဆတယ္။

Writer: 

ကိုေန (မန္း)

 http://news-eleven.com