ကရင္ ဖားစည္ အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ

Ohn Mar Oo

 

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ကခ်င္၊ကယား၊ကရင္၊ခ်င္း၊မြန္၊ဗမာ၊ရခိုင္၊ရွမ္းအစရွိေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားစြာတို႔သည္ ေရွးပေဝသဏီကာလကပင္ အတူတကြေနထိုင္ခဲ့ၾကေပသည္။
ထိုသို႔ေနထိုင္ခဲ့ၾကေသာတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားအသီးသီးတို႔တြင္ ရိုးရာယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထုံးစံကိုယ္စီရွိၾကမည္ဟုယုံၾကည္ပါသည္။ ကရင္အမ်ိဳးသားမ်ား အျမတ္တႏိူး ထားရွိသည့္အထဲတြင္ ဖားစည္သည္ထိပ္ဆုံးကပါဝင္ေနပါသည္။ ကရင္လူမ်ိဳးထဲက ကရင့္ရိုးရာယဥ္ေက်းမႈ အေမြအနွစ္ျဖစ္သည့္ဖားစည္ကို ဘိုးဘြားဘီဘင္လက္ထက္ကတည္းက အျမတ္တႏူိးရွိခဲ့ျပီး ယခုေခတ္ ကရင္လူမ်ိဳး မ်ားအတြက္ ေလးစားတန္ဖိုးထားရသည့္ အမွတ္အသားတစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။

ယခုမ်က္ေမွာက္ေခတ္ကာလတြင္ ကယားျပည္နယ္တြင္ ဖါးစည္သြန္းလုပ္သည့္လုပ္ငန္းမွာ အမ်ားဆုံးျဖစ္ သည္။
ဖါးစည္ျဖစ္ေပၚလာပုံသမိုင္းႏွင့္ပက္သက္၍ အသက္(၇ဝ)ေက်ာ္ရွိကရင္ယဥ္ေက်းမွဳ
အဖြဲ႔ဝင္လူၾကီးတစ္ဦးက ယခုလိုေျပာျပပါသည္။

“ေရွးတုန္းကဆိုရင္ ေတာေတာင္အတြင္းမွာ ရြာတည္ျပီးေနၾကတဲ့ကရင္လူမ်ိဴးေတြဟာ တစ္အိမ္နဲ့ တစ္အိမ္ တစ္ရြာနဲ့တစ္ရြာဟာ အလွမ္းေဝးကြာလွပါတယ္။ ရြာသူရြာသားေတြ စုေဝးေစခ်င္တဲ့အခါ ဖားစည္ကို ရိုးရိုးတီးခတ္အသံေပးျပီး စုရုံးၾကတယ္။ အေရးၾကီးကိစၥေပၚလာလုိ႔ဘဲျဖစ္ျဖစ္၊ ရန္႔သူ႔ေဘးနဲ႔ ၾကဳံရလို႔ဘဲျဖစ္ျဖစ္ ဖားစည္ကို အမွတ္အသားနဲ့တီးခတ္ၾကျပီးလူစုၾကတယ္။ ရြာသူရြာသားေတြဟာ အခ်က္ေပးအမွတ္ အသားနဲ႔ တီးခတ္တဲ့ဖားစည္သံကို နားေထာင္ျပီး ကိစၥရဲ့အေၾကာင္းအရင္းကို နားလည္သေဘာေပါက္ၾကပါတယ္။
ဖါးးစည္ရဲ႔စူးစူးရွရွျမည္ဟီးေသာ အသံဟာရြာမွာရွိတဲ့ေရာဂါဘယေတြကို ပ်ာက္ကင္းေစႏိုင္ျပီး မေကာင္းဆိုးဝါးမ်ား ေၾကာက္လန္႔ကာ ေရွာင္ေျပးၾကရတယ္လို႔ယုံၾကည္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဖါးးစည္ဟာ အထြဋ္အျမတ္ထားတဲ့ ပစၥည္းျဖစ္တဲ့ အတြက္ အတိတ္နိမိတ္မ်ားလည္းျပတတ္ပါတယ္။ ဖါးးစည္အသံဟာ အကြာအေဝး တစ္ယူဇနာအထိေျပးပါတယ္။”

ကရင္ဖါးးစည္တြင္ မဂၤလာဖါးစည္နဲ႔အမဂၤလာဖါးစည္ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ မဂၤလာဖါးစည္တြင္ ဖားရုပ္မ်ား တစ္ေကာင္ႏွင့္တစ္ေကာင္ေနာက္လုိက္ေနသည္။ ထိုဖါးစည္ကိုမဂၤလာရွိေသာေန႔ထူးေန႔ျမတ္မ်ားျဖစ္ၾကသည့္ ေကာက္ဦးစားပြဲ၊ အိမ္သစ္တက္မဂၤလာ၊ ကရင္ႏွစ္သစ္ကူးပြဲေတာ္၊ ထိမ္းျမွားလက္ထပ္ မဂၤလာပြဲ၊ ဧည့္ခံပြဲ၊ စစ္ေအာင္ႏိုင္ပြဲ၊ စစ္ခ်ီတိုက္ပြဲမ်ား အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္တီးခတ္ၾကပါသည္။ အမဂၤလာ ဖါးးစည္၏ဖားရုပ္မ်ားသည္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ရန္ေထာင္ေနျပီး ေသြးကြဲေနသည့္ပုံသ¿ာန္ကုိ ေဆာင္ထား ပါသည္။ အသုဘကိစၥမ်ား၊ရြာမွာရွိေသာ ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ အက်င့္သီလေဖါက္ျပန္ခဲ့ပါက ရြာထဲမွရြာအျပင္ကိုုႏွင္ထုတ္ဒါဏ္ေပးသည့္အခါမ်ားတြင္ တီးခတ္ၾကပါသည္။ ရိုးရုိးဆိုရလွ်င္ မဂၤလာဖါးစည္ကို “ဖါးစည္အေအး” ဟုေခၚဆိုျပီးအမဂၤလာဖါးစည္ကို “ဖါးစည္အပူ” ဟုေခၚဆိုၾကပါသည္။ ထူးဆန္းတာတစ္ခုကေတာ့ ကရင့္အမ်ိဳးသားအလံမွာလည္း ေနျခည္ျဖာအနီေရာင္(၉)သြယ္ ၏အလယ္မွာ ဖားစည္ရုပ္မပါမျပီးျဖစ္ေနပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ဖါးးစည္သည္ ကရင့္တစ္မ်ိဳးသားလုံးအတြက္ ထင္ရွား ေသာ အမွတ္ အသားတစ္ခုျဖစ္သည္။

ယခင္ကရင္ဘိုးဘြားေတြက ဖားစည္ျဖစ္လာတာ ႏွစ္ေပါင္း(၃ဝဝ)ေက်ာ္ခန့္ရွိခဲ့သည္ဟု ေျပာခဲ့ၾက သည္။ ဖားစည္ကို ေနရာတိုင္း အခ်ိန္တိုင္းမွာ မသြန္းေလာင္းၾကပါ။ ထူးျခားသည့္အခ်ိန္မွာဘဲ သြန္းလုပ္ ၾကပါသည္။ ေပ်ာ္ပြဲရႊင္ပြဲ၊ မဂၤလာေဆာင္တဲ့အခ်ိန္၊ အိမ္ဦးတက္တဲ့အခ်ိန္၊ ႏွစ္သစ္ကူးအခ်ိန္၊ ေန့လည္ပိုင္း အခ်ိန္ေလာက္မွာ သြန္းေလာင္းၾကပါသည္။
ဖားစည္ရဲ့ပုံစံက မ်က္ႏွာျပင္ပိတ္ျပီး ဖင္ပိုင္းတို႔တြင္ဖြင့္၍ထားပါသည္။ ကိုယ္ထည္မွာခပ္သြယ္ သြယ္ေလးသိမ္ျပီး ဖင္ပိုင္းတြင္နည္းနည္းေလးစြင့္ကားသြားပါသည္။ ဖါးးစည္ကိုတီးခတ္ေတာ့မယ္ဆိုရင္ လက္ႏွစ္ဖက္ ကိုစလုံးကိုအသုံးျပဳတီးခတ္ရပါသည္။ ညာဘက္လက္ျဖင့္ ဖါးစည္၏မ်က္ႏွာျပင္ကိုထုျပီး ဘယ္ဘက္လက္က ဒုတ္ပါးပါးေလးတစ္ေခ်ာင္း(သို႔မဟုတ္) ႏွီးစည္းျဖင့္ျဖစ္ေစ ဖါးးစည္ထဲသို႔လွ်ိဳသြင္း၍ တီးခတ္ရပါသည္။ ဖားစည္၏မ်က္ ႏွာျပင္အလယ္တြင္ ေနမင္း၏အလင္းေရာင္သ႑ာန္ဖ်ာထြက္ေနေသာ အသံလႈိင္းတို႔အား တုန္ခါေစေသာ အမွတ္အသားမ်ားပါရွိသည္။ ေရာင္ျခည္မွာ (၆)သြယ္မွ (၁၂)သြယ္အထိ ၊တခ်ိဳ႔မွာေတာ့(၁၈)သြယ္အထိရွိပါသည္။ ေရာင္ျခည္ျဖာသန္းေနတဲ့အေပၚဘက္နားမွာေတာ့ စက္ဝိုင္းအရစ္ ေတြပါရွိပါသည္။ စက္ဝိုင္းအရစ္မ်ားမွာ (၆)ခုမွ (၉)ခု အထိရွိၾကပါသည္။ စက္ဝိုင္းတစ္ခုနဲ့တစ္ခုတို႔၏အၾကားမွာ ဖားျပဳပ္ရုပ္၊ငါးရုပ္၊ငွက္ရုပ္၊ပန္းပြင့္အရုပ္ေတြနဲ့ ပုံေဖၚထားၾကပါသည္။ ဖားျပဳပ္ရုပ္မ်ားသည္ တစ္ေကာင္၏ ေနာက္သို႔တစ္ေကာင္လိုက္ေနေသာပုံစံကို သရုပ္ေဖၚထားပါသည္။ ဖားတေကာင္ထပ္၊ ႏွစ္ေကာင္ထပ္၊ သုံးေကာင္ထပ္လိုက္ေနေသာပုံစံမ်ား ဘားစည္၊ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါသည္။

ဘားစည္မ်က္ႏွာျပင္ေပၚတြင္ ဖားျပဳပ္ရုပ္သည္ ထူးဆန္းနက္နဲေသာ အဓိပၸါယ္ရွိသည္ဟုယူဆ ၾကပါသည္။ ဖားျပဳပ္သည္ ဖားဘုရင္လည္းျဖစ္၊ သူတစ္ပါးကိုရန္မူေလ့မရွိ၊ ရန္ျငိမ္းသည့္သတၱဝါျဖစ္ျပီး၊ ရန္မူလာေသာ သတၱဝါမ်ားအား ၄င္း၏အေရခြံထဲမွ ထြက္လာေသာအေစးမ်ားကို ေသေစေသာသတိၱထူးမ်ားသူ႔မွာရွိပါသည္။

ဖားျပဳပ္တို႔သည္ရန္မူျခင္းမရွိဘဲ သဘာဝစိတ္ေနသေဘာထားအရ ရိုးသားျပီး အေရးအေၾကာင္းႏွင့္ၾကဳံလာခဲ့ရင္လည္း ခံႏိုင္ရည္ေကာင္းျခင္းတို႔ကုိပမာျပဳကာ ကရင္လူမ်ိဳးတို႔၏ ရိုးသားျဖဴစင္ျပီး ေအးခ်မ္းစြာေနထိုင္လိုေသာ စရိုက္ရွိျခင္းမ်ားကို ႏိႈင္းယွဥ္ထားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႔ၾကရပါတယ္။ ေျမြဆိုး၊ေျမြေဟာက္ေတြ သူ႔ကိုလာကိုက္လို႔မရပါ။

ဖားျပဳပ္ဟာအဆိပ္အရမ္းျပင္းလွပါသည္။ ဖားေတြထဲမွာ ဖားျပဳပ္ဟာ တန္ခိုးထက္ျပီးသစၥာတည္တယ္။ ဖားျပဳပ္ေအာ္ လွ်င္ မလြဲမေသြမိုးရြာမယ္။ ဥနဲ႔ကေလးေတြကို ျပန္မစားဘူး။ ဖါးျပဳပ္ရဲ့ ဥနဲ့အေရခြံေတြကိုစားမိရင္ မူးေဝေအာ့အန္ျပီး ေသဆုံးနိုင္သည္။ ဒါေပမဲ့ ဖားျပဳပ္ရဲ့ အေရခြံဟာေဆးဖက္ဝင္ပါသည္။ ယားနာေတြ၊ေပြးနာ၊ မီးေလာင္တဲ့အနာေတြ၊ အစရွိေသာ အေရျပား ေရာဂါမ်ား ကင္းျခင္မ်ားကိုက္ရင္လည္း ဘာေဆးမွမလိုဘဲ ဖားျပဳပ္အေရခြံနဲ့အုပ္ေပးလိုက္ပါက တခဏတာ အခ်ိန္ကာလ အတြင္းမွာ မီးထဲေရေလာင္း ထည့္သလိုမ်ိဳး ေပ်ာက္ကင္းေစႏိုင္ပါသည္။

ကရင့္ရိုးရာပုံျပင္အရ တစ္ေန႔သ၌ေရွးေဟာင္းကရင္အဘိုးအိုျဖစ္သူဖူးေမာ္ေတာ္ တစ္ေယာက္က ေတာင္ယာလုပ္ျပီးအသက္ေမြးရွာပါသည္။ တစ္ေန႔မွာဖူးေမာ္ေတာ္ ေတာင္ယာသြားၾကည့္ေသာအခါ လူရိုင္းတစ္အုပ္ က၄င္း၏ ေတာင္ယာထဲကစပါးအသီးအႏွံေတြကို ဝင္ေရာက္ကစားဖ်က္ဆီးတာကို အေဝးကေနလွမ္းျမင္ရပါသည္။

ျပီးေတာ့ဖူးေမာ္ေတာ္က အၾကံတစ္ခုထုတ္လိုက္သည္။ ေနာက္တစ္ေန႔မွာေတာ့ ဖူးေမာ္ေတာ္ ေတာင္ယာခင္းထဲမွာ လွဲအိပ္လိုက္ျပီး သူ႔ထံသို႔ဦးတည္လာေသာလူရိုင္းတစ္အုပ္ကိုေတြ႔ရသည္။ ဖူးေမာ္ေတာ္ကေတာင္ယာထဲတြင္ လူေသ အျဖစ္ဟန္ေဆာင္လိုက္သည္။ ၄င္းအခ်င္းအရာကိုေတြ႔ျမင္ရေသာ လူရိုင္းအုပ္စုကဖူးေမာ္ေတာ္ေသျပီးထင္လို႔ အသုဘအခမ္းအနားအတြက္ အုပ္စုထဲမွလူရိုင္းမ်ားကို စည္ျပန္ယူခိုင္းေလသည္။ ေနာက္ဆုံးတြင္ ေမ်ာက္မ်ားသည္ ဖားစည္(၃)မ်ိဳးေရႊေရာင္ ေငြေရာင္ႏွင့္အျဖဴေရာင္ဖားစည္မ်ားကို ယူေဆာင္လာၾကသည္။ စည္မ်ားကိုတီးခတ္စဥ္ အတြင္း ဖူးေမာ္ေတာ္က ထထိုင္လိုက္ရာ ေမ်ာက္မ်ားက လန့္ျပီးထြက္ေျပးေသာေၾကာင့္အျဖဴုေရာင္ဖားစည္သည္ ေရထဲသို႔ျပဳတ္က်သြားေတာ့သည္။ ဖူးေမာ္ေတာ္သည္ က်န္ရစ္ေသာဖားစည္မ်ားကို ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားထံ ယူေဆာင္လာျပီးခ်ိန္မွစ၍ ၄င္းတို႔သည္ကရင္လူမ်ိဳးတို႔၏ အျမတ္ႏိုးဆုံးအရာမ်ားျဖစ္သြားၾကသည္။ တကယ္ေတာ့ ေမ်ာက္ေတြလို႔ထင္ရတဲ့လူရိုင္းအုပ္စုဟာ လူသူေပါက္ေရာက္နဲေသာ ေတာေတာင္မွာေနသည့္ အရိုင္းကရင္မ်ိဳးႏြယ္စု မ်ား ျဖစ္ပါသည္။

အရင္ေခတ္နဲ႔ယခုေခတ္ဘားစည္ကြာျခားမွဳႏွင့္ တိမ္ျမဳပ္ေနေသာဖါးစည္မ်ားအေၾကာင္းကို ဖထြးဖူးဂယ္မွ ယခုလိုေျပာပါသည္။

အရင္ေခတ္ဖါးးစည္က အသံေတာ္ေတာ္ေကာင္းပါတယ္။ ယခုဖားစည္အသံကသိပ္မေကာင္းေတာ့ ဘူး။ သြန္းလုပ္တာလည္းပစၥည္းေတြရွားပါးလာတယ္။ အရင္ကဖားစည္တစ္လုံးဟာ တန္ဖိုးျမင့္မားစြာေရာင္း လို႔ရတယ္။ ယခုဖားစည္ကပစၥည္းေတြမစုံေတာ့ တစ္လုံးကို(၅)သိန္းေလာက္ဘဲ ေရာင္းလို႔ရပါတယ္။ ယခုတစ္ခ်ိဳ႔ ကရင္ရြာမွာဆိုရင္ ေရႊဖါးးစည္နဲ့ေငြဖားစည္က်န္ရွိပါေသးတယ္။ သူတို႔ကဖြက္ထားတယ္။ လူေတြလာေမးရင္မေျပာျပ ဘူး။ တစ္မ်ိဳးမွာဆိုရင္တစ္ေယာက္ဘဲသူတို႔အသိေပးတယ္။ သူတို႔ကေျပာတယ္ ကရင္တိုင္းျပည္လြတ္လပ္ေရး မရွိေသးတဲ့အခ်ိန္မွာမျပခ်င္ဘူး။ ျပဖို႔အခ်ိန္မတန္ေသးဘူး။ ျပရင္သူမ်ားလုယူမွာစိုးလို႔ေျပာၾကပါတယ္။ ကရင္ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ုဳပ္ႏိုင္တဲ့တစ္ေန႔က်ရင္ ျပမွာဘဲလို႔ေျပာပါတယ္။

ယခုဘားစည္ဟာ ပိုးကရင္ေဒသတြင္မွာ အမ်ားဆုံးေတြ႔ရပါသည္။ စေကာကရင္ရြာမွာဆိုရင္ သိပ္မေတြ႔ရေတာ့ဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႔ကဖါးစည္ဘဲသိတယ္။ ဖါးးစည္အေၾကာင္းကိုမသိၾကရွာဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ ကရင့္ရိုးရာ ဖါးးစည္ဟာ တစ္ျဖည္းျဖည္းနဲ့ေပ်ာက္ကြယ္လုနီးပါးျဖစ္ေနျပီး။

ေရွးေခတ္အခါက မဂၤလာေၾကးတင္ေတာင္းျခင္း၊ တရားစီရင္ျခင္းတို႔တြင္ ေလွ်ာ္ေၾကးအျဖစ္ျဖင့္ဖား စည္တို႔ကို တန္ဘိုးမ်ားသတ္မွတ္ကာ အသုံးျပဳခဲ့ၾကေသာ္လည္း ယခုအခါကရင္ရြာမ်ား၌ ဖါးစည္ကိုရွာ၍ပင္ မေတြ႔ႏိုင္ေတာ့ပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ကရင္အမ်ိဳးသားမ်ားသည္ မိမိတို႔၏လူမ်ိဳး၊ ရိုးရာယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ားျဖစ္သည့္ ဖါးစည္ကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္းႏွင့္အတူ ဖားစည္သြန္းလုပ္ျခင္းအတတ္ပညာျဖင့္ ဆက္လက္၍ ဖါးစည္အသစ္မ်ား သြန္းလုပ္သင့္ပါသည္။ ကရင့္တို႔၏အမ်ိဳးသားယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ရိုးရာယဥ္ေက်းမႈမ်ားကိုေလ့လာမည္ဆိုလွ်င္ ဦးစြာ ပထမကရင့္ဖါးစည္ကိုေလ့လာရမည္ျဖစ္ပါသည္။ သို႔မွသာ ကရင္လူမ်ိဳးတို႔ႏွင့္ တစ္သားတည္းတည္ရွိခဲ့ေသာ ကရင့္ဖါးစည္သည္၊ ကရင္အမ်ိဳးသားထုတစ္ရပ္လုံးအားအစဥ္ကိုယ္စားျပဳေနမည့္ တူရိယာပစၥည္းျဖစ္သည္ဆိုျခင္းကို ေႏွာင္းေခတ္ကရင္လူငယ္တိုင္း ခံယူၾက မည္သာျဖစ္ေၾကာင္းေရးသားလိုက္ရပါသည္။

ေရးသားသူ

ေနာ္ေဘြဝါး