"တရုပ္ဆည္ အလြဲမ်ား"

U Htay Tint

 

----- "တရုပ္ဆည္ အလြဲမ်ား" -----
APRIL 18, 2016
WINMYOTHU
ဇီပင္ပူးဆည္ဟာ တရုပ္ျပည္ မင္ျမစ္ေပၚမွာ ၂၀၀၁ ေလာက္ က
စေဆာက္ပါတယ္။
ငလ်င္ ေၾကာနဲ႕တမိုင္သာ ကြာတဲ့ အေနအထားမွာ ရိွလို႔
တရုပ္ငလ်င္ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရး ဗ်ဴရိုက သတိ ေပးပါေသး တယ္။

၂၀၀၇၊ ၂၀၀၈ မွ ဆည္ေဆာက္ျပီးလို႔ေရလဲျဖည့္ေရာ
ဆည္ေအာက္ပိုင္း ငါးကီလိုအကြာမွာ
ဗဟိုျပဳျပီး ၇.၉ အင္အားရိွတဲ့ Wenchuan ဝင္န္ေခ်ာင္းငလ်င္
၂၀၀၈ ခု ျမန္မာျပည္နာဂစ္ ျဖစ္တဲ့ အခ်ိန္နဲ႔ သိပ္မကြာဘဲ
ေမလထဲမွာ လႈပ္ပါေရာလား၊

စီခြ်မ္ျပည္နယ္မွာ လူေပါင္း ရွစ္ေသာင္းေလာက္ ေသေၾကပ်က္ဆီးခဲ့ပါတယ္။
ငလ်င္ၾကီးေတြ လႈပ္ျပီး ေနာက္ဆက္ တြဲငလ်င္ ေတြထပ္လႈပ္ေလ့ရိွတာမို႔
ငလ်င္တိုင္းတာေရးစခန္းေတြက
ေနာက္ထပ္ ငလ်င္ ၅၀ေလာက္ အဲ့ဒီငလ်င္ေၾကာ တေလ်ာက္မွာ
ထပ္လႈပ္တာ တိုင္းတာမိခဲ့ၾကပါတယ္။

ငါးႏွစ္ေလာက္ၾကာတဲ့အခါ အထြတ္အထိပ္ ကိုေရာက္လာျပီး
၂၀၁၃ ဧျပီ၂၀ ရက္မွာ ျပင္းအား ခုႏွစ္ရိွတဲ့ Ya’an ငလ်င္ ဟာ
အဲ့ဒီငလ်င္ေၾကာမွာဘဲထပ္လႈပ္လို႔ လူေတြေသေၾက ပ်က္ဆီးခဲ့ရ ပါေသးတယ္။

အထပ္ငါးဆယ္တိုက္ ေလာက္ရိွမဲ့ ဆည္ၾကီးထဲက
ေရထုဟာ ျမင့္လာလိုက္နိမ့္ လာလိုက္ လႈပ္ရွားေနတာ မို႔
သူ႕ရဲ႕ေရအေလးခ်ိန္ဟာ ငလ်င္ေၾကာမွာရိွတဲ့ ျပတ္ေရြ႕ေက်ာက္ ေတြ
အေပၚႏွဲ႔ေနသလို ဖိအားေတြျဖစ္ေစျပီး
အဆုံးမေတာ့ ေအာက္ခံေက်ာက္ေတြ က်ဳိးပ်က္ေရြ႕လ်ားတာကေန
ငလ်င္ေတြ ျဖစ္ ေပၚေစခဲ့တာပါ။
(ျမန္မာျပည္က ျမစ္ဆုံက သူထက္ပိုျမင့္တယ္ေနာ္)

ဆည္ေတြဟာ ေရလႊမ္းမိုးမႈ နဲ႔ မိုးေခါင္ေရရွားမႈကို
အကာအကြယ္ေပး ဘို႔ ေဆာက္ရတယ္ဆိုျပီး ေၾကာ္ျငာထိုး ေလ့ရိွပါတယ္။

ဒီေၾကာ္ျငာကေရာ မွန္ရဲ့လား၊
အတိုင္းအတာ တခုအထိေတာ့မွန္ပါလိမ့္မယ္။
ပုံမွန္မိုးေလဝသ အေျခအေနမွာ
ဘာမွမျဖစ္ရင္ ဘာမွ မျဖစ္ဘူးဆိုသလိုေပါ့၊

မိုးတြင္းတရိွန္ထိုး စီးဆင္းလာတဲ့ေရေတြကို
ဆည္ထဲမွာ သိမ္းဆည္းထားျပီး ေနာက္မွ တျဖည္းျဖည္းျပန္လႊတ္ေပးလို႔
ဆည္ေအာက္ပိုင္း၊ ျမစ္ေအာက္ ေျခေဒသ ေတြ ေရၾကီး ႏိုင္မႈကို
အကာအကြယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။

ရြာခ်တဲ့ မိုးေရက ဆည္ေဆာက္စဥ္ကာလက
ေမွ်ာ္မွန္းတြက္ခ်က္ထားတာ ထက္ပိုမယ္၊
ဆည္ထဲမွာ လဲ အထက္ေရေဝေရလဲက
သစ္ေတာေတြ ျပဳန္းတီးမႈျမန္လို႔ ေျမျပိဳတိုက္စား
စီးဆင္းမႈေတြမ်ားလားျပီး ႏႈန္းေတြ
အနယ္ထိုင္မႈက မ်ားလာမယ္ ဆိုရင္ေတာ့
ဆည္ရဲ့ ေရထိန္းထားႏိုင္မႈ ဟာ အကန္႔အသတ္ျဖစ္လာျပီး
ဆည္ဟာျပိဳက်မဲ့ အေရး၊ တြက္ျပီး ေရေဖာက္ခ်၊ လႊတ္ခ်ရလိမ့္မယ္။

တစ္ခ်ိန္ထဲ ေရပိုလႊဲက လဲ တရိွန္ထိုးစီးဆင္းေနမွာမို႔ ေရႏွစ္ေရဆုံျပီး
ဆည္ေအာက္ေဒသေတြ ေရၾကီးေရလွ်ံမႈေတြ ၾကဳံေတြ႕ရမယ္။
ဆည္နဲ႔ေရပိုေရလႊဲ ဒီဇိုင္းအေနအထား အျပင္ ေဆာက္လုပ္ထားတဲ့
အရည္အေသြးအေပၚမူတည္ျပီး ဆည္ေအာက္ပိုင္း
ေရလႊမ္းမိုးမႈ ခံရခ်က္ ျပင္းထန္မႈဟာ ကြာပါလိမ့္မယ္။

ေယဘူယ်အားျဖင့္ ဆည္မရိွရင္ ျမစ္ေအာက္ပိုင္း ေဒသေတြ
ေရၾကီးေရလွ်ံမႈဒဏ္ခံရမႈဟာ
တတန္ေလးတဲ့ ျပိဳင္ကား မိုင္ႏွစ္ရာေလာက္
တရိွန္ထိုးေမာင္းလာတာကို တိုက္ခံရတာနဲ႔တူျပီး၊

ဆည္ ရိွရက္နဲ႔ ေရမထိန္းႏို္င္လို႔ေရၾကီးရင္ေတာ့
တန္ခ်ိန္ ၆၀ေလာက္ရိွတဲ့ ကုန္တင္ကား မိုင္၅၀ေလာက္နဲ႔ တိုက္ခံရတဲ့
သေဘာနဲ႔တူပါလိမ့္မယ္။

ျပိဳင္ကားတိုက္တာနဲ႔ ကုန္တင္ကားတိုက္တာ
ဘယ္ဟာပိုနာမယ္ထင္ပါသလဲ။

ရူပေဗဒ အေျခခံသင္ဘူးလို႔ အဟုန္ရဲ့သေဘာကိုနားလည္ရင္ေတာ့
ဒီအေမးရဲ့ အေျဖသေဘာကို နားလည္ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။

သိသာႏိုင္တဲ့ေနာက္တခ်က္ကလဲ ျပိဳင္ကားက
သူ႔လမ္းေၾကာင္းအတိုင္းသူလာျပီးမွ တိုက္မွာ၊
ကုန္တင္ကားက ေတာ့ ပတ္လခ်ာလည္ျပီး
လမ္းေပၚေကာ လမ္းေဘးေကာ အကုန္ ျဗဲလရမ္းတိုက္စားသြားမွာပါ။

ထင္ရွားတဲ့ ဥပမာကေတာ့ မႏွစ္က
မုန္းေခ်ာင္းဆည္ နဲ႔ ၾကီးအုံၾကီးဝ ဆည္ႏွစ္ခုၾကား ဗ်ာမ်ားခဲ့တဲ့
ေစတုတၱရာနယ္က အျဖစ္အပ်က္ပါဘဲ။

ဆည္ေတြဟာ မိုးတြင္းမွာဆည္ထဲ ေရစုျပီး
ဆည္ေအာက္ပိုင္း ေရေလ်ာ့လႊတ္ တဲ့အတြက္
ျမစ္ေခ်ာင္း ေအာက္ေျခ ေဒသေတြမွာ
ေရစီးေၾကာင္းဟာပုံမွန္အတိုင္း မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး၊

ယခင္ေရတက္ခဲ့သေလာက္ ျမစ္ေရ၊ေခ်ာင္းေရဟာ
တက္မလာတတ္ပါဘူး၊
ေရလႊမ္းလြင္ျပင္ေတြဟာလဲ အရင္လို ေရမေရာက္ေတာ့ပါဘူး၊
နီးစပ္တဲ့ဥပမာေပးရရင္ေတာ့
ဧရာဝတီျမစ္တေၾကာ ေရစီးေရေလ်ာ့သြားလို႔
မႏၱေလးေတာင္သမန္အင္းေရ မလွ်ံေတာ့ ဘူးေပါ့၊
ေအာက္ပိုင္းတံတားဦး ေတာင္သူေတြေရေမွ်ာ္ေပမဲ့ေရနဲ႔ေဝးျပီေပါ့၊
စိန္တလုံးသရက္ျခံေတြ ေရငတ္ျပီေပါ့၊
ခ်င္းတြင္းျမစ္ ဆိုရင္လဲ ေခ်ာင္းဦး၊အျမင့္
ေရလႊမ္းရမဲ့အခ်ိန္ေရမေရာက္ေတာ့တာေပါ့။
ရလဒ္က ေတာ့ အဲ့ဒီ့ေဒသက
ေရတြင္း၊ေရကန္ေတြ ခန္း၊ ေျမေအာက္ေရေတြေလ်ာ့ပါးတဲ့ ဒဏ္ကို
ခံစားရမွာပါ။

ဒီႏွစ္လို အပူျပင္းထန္ခဲ့ရင္ ပူျပင္းေျခာက္ေသြ႕မႈဟာေျပာဖြယ္ရာ မရိွေတာ့ပါ။ မႏၲေလး နားမွာ ဧရာဝတီထဲ စီးဝင္တဲ့ ဒုတၳဝတီ၊ျမစ္ငယ္ျမစ္ဟာလဲ
အထက္မွာ ရဲရြာေရအားလွ်ပ္စစ္ဆည္တည္ေဆာက္ထားတာမို႔
ေႏြရာသီ ဆည္ေအာက္ပိုင္း ေရလႊတ္မႈေလ်ာ့ခ်လိုက္တဲ့ အခါ
အင္းဝ၊တံတားဦး ေဒသေတြ ပူျပင္းေျခာက္ ေသြ႕ေတာ့ တာပါဘဲ။

ကံအားေလ်ာ္စြာနဲ႔ ကခ်င္ေျမာက္ပိုင္းေဒသဟာ
ဟိမဝႏၱာအေရွ႕ေျမာက္ရာသီအေငြ႕အသက္ရလို႔ မိုးေတြရြာတာရယ္၊
ခါခါဘုိရာဇီေရခဲေတာင္ေတြ အရည္ေပ်ာ္တဲ့ အခ်ိန္အခါနဲ႔
တိုက္ဆိုင္တာေၾကာင့္ ဧရာဝတီ ေႏြရာသီၾကီး ျမစ္ေရတိုးတဲ့ အတြက္
ခံသာသြားပါတယ္။

စဥ္းစားသာၾကည့္ၾကေပေတာ့ ျမစ္ဆုံမွာသာ ဆည္ၾကီးခံေနလို႔ကေတာ့
မႏၱေလးေဒသေရေရာက္ႏိုင္ပါ့မလား၊
မႏၱေလး ေဂါဝိန္ဆိပ္တေလ်ာက္မွာ
အာရွဖြံ႕ျဖိဳး ေရးဘဏ္ ေခ်း ေငြနဲ႔ ေျမေအာက္ေရတြင္းေတြတူးျပီး
ျမိဳ႕ေရေပးေရး လုပ္ေနတာပါ။

အေၾကြး ေတာင္မေၾကေသး ဘူး ေရတြင္းေတြေရထြက္အားေလ်ာ့သြားျပီ။
ဧရာဝတီျမစ္ေရက ဒီေျမေအာင္ေရတြင္းေတြကို ျဖည့္ဆီးေပးရာ
အရင္းအျမစ္တခုျဖစ္လို႔ ဆည္ေတြေၾကာင့္ေရစီးေရလာေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္မယ္ဆိုရင္ သူတို႔ရဲ႕ကံၾကမၼာကို စဥ္းစားလို႔ရပါတယ္။

ဆည္ေတြဟာ မိုးလြန္ျပီး၊ ေျခာက္ေသြ႕ကာလအခ်ိန္မွာ
ေရကို လႊတ္တဲ့အခါ ေအာက္ေျခက ေနာက္ျပႆနာ တမ်ဳိးၾကဳံေတြ႕ရပါတယ္။
မိုးအကုန္ ေဆာင္းဝင္လို႔ ျမစ္ေရက်သြားတဲ့အခါ
ေပၚလာတဲ့ကိုင္း ေျမေတြမွာ စိုက္မယ္ပ်ဳိး မယ္လုပ္ျခင္ေပမဲ့
ပုံမွန္ကာလထက္ကို ပိုမို ျမစ္ေရကမ်ားေနတဲ့အတြက္
စိုက္ေရး၊ပ်ဳိးေရး ခက္ရျပန္ပါတယ္။

ဆည္ေတြေႏြရာသီေရလႊတ္လို႔ ေရရတယ္လို႔ေျပာႏိုင္ေပမဲ့
ေတာင္သမန္ထဲဝင္ ေလာက္ေအာင္လဲ ေရကရမွာ မဟုတ္လို႔
အမရပူရသမားေတြ အတြက္ထူးျခားမွာ မဟုတ္ပါ။

ရာသီဥတု ျပင္းထန္တဲ့ႏွစ္ေတြမွာ ဆုိ ဆည္ေတြကိုယ္တိုင္က
လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္ဘို႔ ေရကို စိုးရိမ္ျပီး မလႊတ္ေတာ့ရင္
ျမစ္ေအာက္ေျခေနထိုင္သူေတြ
အရူးမလင္ လုပ္ေနရသလိုပါဘဲ။

ေအာင္လံ၊ ေျမထဲ ဗြက္ၾကီးေခ်ာင္း ဆည္အေဆာက္ ေကာင္းတာ၊
ဆည္ေရေသာက္ဧရိယာေတြလဲ ဆည္ေရမေပးႏိုင္၊
ေခ်ာင္းေအာက္ပိုင္း ယခင္ ေျမႏုကြ်န္းေပၚ
စိုက္ပ်ဳိးေရးေကာင္းတဲ့ရြာေတြေရငတ္ျပီး စီးပြားပ်က္ေတာ့တာပါဘဲ။

ဆည္စီမံကိန္းခ်မွတ္သူ မ်ားဟာ ဆည္ေကာင္းက်ဳိးကိုေမွ်ာ္ျပီး
ေရၾကီးေရလွ်ံမႈကိုကာကြယ္မယ္ ေဒသ စိမ္းလန္း စိုေျပေရးကို
အေထာက္အကူျပဳမယ္ ဆိုေသာ္ျငားလည္း၊
ဆည္ကို တကယ္စီမံခန္႔ခြဲတဲ႔သူမ်ားဟာ
မထင္မွတ္ထားတဲ့ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္၊
မိုးေလဝသေဖာက္ျပန္မႈေတြ ေတြ႕ရတဲ့အခါ
အထက္မွာ ဆိုခဲ့သလို အခက္အခဲ စိန္ေခၚမႈေတြကို ေတြ႕ရေတာ့တာဘဲ။

တရုပ္ျပည္ရဲ့ အထူးထင္ရွားတဲ့ ကမၻာမွာ အၾကီးဆုံး
လ်ဳိသုံးေျမာင္ဆည္ၾကီးဟာ ၂၀၁၀မွာ မိုးသည္းထန္မႈေအာက္မွာ
စိုးရိမ္ေရမွတ္ထက္ ၁၂မီတာထက္ေက်ာ္ျပီး
ဆည္ေရျမင့္တက္လာတဲ့အခါ ဆည္စီမံခန္႔ခြဲသူေတြက
floodgates ေရတံခါးေတြ အစြမ္းကုန္ဖြင့္ျပီး
ေရေတြလႊတ္ခ်ရ ေတာ့တာပါဘဲ။

ဆည္မက်ဳိးေပါက္ခဲ့ေပမဲ့ ဆည္ေအာက္ပိုင္းမွာ
လူတစ္ေထာင္ေက်ာ္ေသဆုံး ခဲ့ျပီး ေရလႊမ္းမိုးမႈေၾကာင့္
ပ်က္ဆီးဆုံးရႈံးမႈစုစုေပါင္းဟာ
၂၆ ဘီလ်ံေဒၚလာရိွတယ္လို႔ေျပာတဲ့အတြက္ ဆည္ ေဆာက္တဲ့
ကုန္က်စရိတ္နဲ႔ အတူတူေလာက္ရိွသြားတယ္။

ဆည္မရိွရင္ ပိုျပီးဆုံးရႈံးမွာလားဆိုတာကေတာ့
ျပိဳင္ကားနဲ႔ ကုန္တင္ကားတိုက္တဲ့ ဥပမာလိုပါဘဲ။

ပုံမွန္ႏွစ္ေတြမွာဆိုရင္ေတာ့ လ်ဳိသုံးေျမာင္ဆည္ေဆာက္ထားတဲ့
ယန္စီျမစ္ေအာက္ပိုင္းေဒသ ဟူနန္ Hunan မွာရိွတဲ့
Dongting ဒြန္တင္းကန္၊
Jiangxi ရွမ္ဇီ မွာရိွတဲ့ Poyang ပိုယန္ ကန္ေတြဟာ
ေရမရေတာ့ဘဲ တေျဖးေျဖးေရခန္းေျခာက္
ကန္ဧရိယာ က်ဥ္းေျမာင္းလာပါတယ္။

ကန္ေသးေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာလဲ
လုံးဝတိမ္ေကာ ေပ်ာက္ကြယ္သြားပါတယ္။

၂၀၁၁ ဧျပီလ ပူျပင္း ေျခာက္ ေသြ႕တဲ့အခါ
ယန္စီျမစ္ေအာက္ပိုင္း ျမစ္ေရဟာ အလြန္အမင္းနိမ့္ ဆင္းက်သြားျပီး
ေလွ၊သေဘာၤ ေထာင္ေပါင္း မ်ားစြာ
ကမ္းတင္ကုန္ေတာ့တာပါဘဲ။

လွ်ပ္စစ္မီးရရိွမႈဟာလဲက်ဆင္းျပီး
အေျပာနဲ႔ အလုပ္မကိုက္ ေတာ့ပါဘူး။
ေရွ႕ေလ်ာက္ရာသီဥတုက
ဒီထက္ဆိုးဘို႔ဘဲရိွတာမို႔ အေျခအေနဘယ္လိုရိွမလဲဆိုတာ
စဥ္းစားၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္ဆည္ျပႆနာ တလြဲေတြ
ဥပမာေပးရရင္ေတာ့
၁၉၇၅ခုႏွစ္က ျပိဳက်ပ်က္ဆီးသြားတဲ့
လူ ၂၆၀၀၀ ေသဆုံးတဲ့ ဟူေဝး Huai က ၁၁၈ မီတာအျမင့္ရိွတဲ့
Banqiao ဘန္က်ဴး ဆည္ပါဘဲ။

ဒီဆည္ကို ၁၉၅၁ ခုႏွစ္တုံးက ရုရွားအကူအညီနဲ႔ေဆာက္ခဲ့ျပီး
ဆည္ကို ႏွစ္တစ္ေထာင္မွာတခါသာၾကဳံႏိုင္မဲ့
မိုးသည္းထန္မႈ (တစ္ေန႔မိုးအမ်ားဆုံး ရြာသြန္းႏိုင္မႈ ၃၀၀ မီလီမီတာ)
အေျခအေနအတြက္ မွန္းဆတြက္ခ်က္ျပီး တည္ေဆာက္ခဲ့ တာပါ။
အဲ့ဒီေဒသမွာ တိုင္ဖုန္းမုန္တိုင္းနင္နာ ၾသဂုတ္လမွာ တိုက္တဲ့အခါ
တေနကုန္ရြာခ်တဲ့မိုးေရခ်ိန္ဟာ ၁၀၆၀ မီလီမီတာ (၄၂ လကၼနီးပါး) ေရာက္သြားပါတယ္။

ဆည္လည္းဘယ္လိုမွ မဟန္သာဘဲ က်ဳိးေပါက္သြားေတာ့ တာေပါ့။
တစ္စကၠန္႔ကို ကုဗမီတာ ၇၈၈၀၀ ႏႈန္းနဲ႔ က်ဳိးေပါက္လာတဲ့
ဆည္ေရေတြဟာ ငါးနာရီခြဲအတြင္းမွာ ေရကုဗမီတာ ၁.၆၇ ဘီလ်ံခန္႔
တဟုန္ထိုးစီးဆင္းသြားပါတယ္။
ေရအနက္ ၉ ေပကေန ၂၃ ေပ ရိွတဲ့ ေရလႊမ္းလြင္ျပင္
စတုရန္းမိုင္၄၆၀၀ ကို ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။
Banqiao ဆည္က်ဳိးေပါက္တဲ့အခါမွာ သူရဲ႕ ေအာက္မွာ ေဆာက္ထားတဲ့
အျခားဆည္ေတြကို လည္း ေရလႊမ္းရာလမ္းေၾကာင္းေျပာင္းေအာင္
ေလယာဥ္ကကို ဗုံးၾကဲျပီး တမင္တကာဖ်က္ဆီးပစ္ရပါတယ္။

ဒါဟာလဲ ျမစ္ဆုံဆည္လို ျမစ္တခုထဲမွာ ဆည္ေတြ
အထက္ေအာက္ တန္းစီျပီး ေဆာက္ထားတဲ့
ဆည္ေတြရဲ့ ဒိုမီႏိုအက်ဳိးဆက္ အႏၱရာယ္ကို ညႊန္းျပေနတာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီဆည္က်ဳိးမႈက ဘာသင္ခန္းစာရသလဲဆိုရင္
ဆည္ေဆာက္စဥ္ကာလ မွာ မိုးေလဝသနဲ႔ဇလေဗဒဆိုင္ရာ
အခ်က္အလက္ေတြ အျပည့္အစုံရယူေလ့လာစူးစမ္းသုံးသပ္ႏိုင္မႈ
မျပဳလုပ္ႏိုင္ျခင္း၊
ေဆာက္လုပ္ေရး အရည္အေသြးညံံဖ်င္းျခင္း၊
ဆည္ေရၾကီးတဲ့အခါမွာ ဆက္သြယ္ေရးျပတ္ေတာက္သြားျပီး
အထက္က ဆည္ေရလႊတ္ဖို႔ေစခိုင္းေပေနမဲ့
ဆည္ေအာက္ပိုင္းေရတိုးေနလို႔
(ေစတၱဳတရာျမိဳ႕နယ္ ၾကီးအုံၾကီးဝဆည္ ေရၾကီးေရျပန္တိုး၍
မုန္းေခ်ာင္းဆည္ ေရလႊတ္သည့္အခါ အခက္အခဲျဖစ္ေနျခင္းမ်ဳိး)
မလႊတ္မိရာကအစ ဆည္ၾကံခိုင္မႈ ခ်ဳိ႕ယြင္းျပီး ပ်ဳိက်ပ်က္ဆီးျခင္း
အစရိွတာေတြကို ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။

ဒီေဆာင္းပါးဟာ ဆည္မေကာင္းေၾကာင္း ဝါဒျဖန္႔တာမဟုတ္ပါ။
ဆည္တည္ေဆာက္ျခင္းဟာ တိုင္းႏိုင္ငံေတြ ဖြင့္ျဖိဳးတိုးတက္မႈနဲ႔
ဆက္စပ္ပါလာတဲ့ လူသားေတြရဲ့ နည္းပညာစြမ္းေဆာင္ႏို္င္မႈ
မွတ္တိုင္သမိုင္းပါ။

ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲျခင္းက လဲ ဆက္ရိွေနမွာမို႔ ေရကို
စုေဆာင္းသိမ္းဆည္းျခင္း အလုပ္ကို
တစ္မ်ဳိးမဟုတ္တမ်ဳိး ၾကံဆ စီမံခန္႔ခြဲေနရဦးမွာ ျဖစ္လို႔ ဆည္ေဆာက္လုပ္ျခင္းဟာ မရိွမျဖစ္အေရးပါတဲ့ က႑တရပ္ အျဖစ္ေနနဲ႕ဆက္ရိွေနမွာပါ။

ဒီေဆာင္းပါးက အဓိက ေထာက္ျပျခင္တာက
ဆည္ဒီဇိုင္းထုတ္သူမ်ား ဟာ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ ရာသီဥတုနဲ႔
ေဖာက္ျပန္တတ္တဲ့ မိုးေလဝသ အခ်က္အလက္ေတြကို
ပိုမိုထည့္သြင္းစဥ္းစား လာဘို႔လိုတယ္၊
ျပီးကတတ္ဆန္းမလုပ္ဘုိ႔ပါဘဲ။
ေျမငလ်င္ပညာရွင္ေတြက ေထာက္ျပေနတာေတြကို မ်က္ကြယ္ျပဳတာေတြ၊
ဆည္ေၾကာင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈဆိုးက်ဳိး Environmental Impact Assessment (EIA) ေလ့လာဆန္းစစ္တဲ့ေနရာမွာလည္း
လဘ္ေပးလပ္ယူရိွတာေတြ၊
ကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္ေတြကို ဆည္ေဆာက္ျခင္သူမ်ားအၾကိဳက္
မယုတ္မလြန္ အလိုက် အေကာက္အယူလုပ္တာေတြ၊ ေရွာင္ရပါမယ္။

လက္ရိွ ဥပေဒေတြကလဲ ဆည္တခုျခင္းတည္ဆည္တဲ့ အေပၚမွာသာ
ဆန္းစစ္တာမ်ဳိး ျဖစ္ျပီး ဆည္အတြဲလိုက္
အထက္၊ေအာက္အတန္းလိုက္ အစုအဖြဲ႕ ေဆာက္လုပ္ျခင္း နဲ႕
ပါတ္သက္ျပီး Cumulative Impact Assessment
ထပ္ဆင့္ပတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္နစ္နာမႈ ဆန္းစစ္မႈလုပ္ဖို႔အတြက္
အေထာက္အပံ ျဖစ္မေနတတ္ပါဘူး၊

ဆည္ေဆာက္ျပီးတဲ့အခါ ဆည္စီမံခန္႔ခြဲေရးဟာ အသက္ပါ။
ဆည္စီမံခန္႔ခြဲမႈ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈမရိွျခင္း၊
တာဝန္ယူ၊ တာဝန္ခံတတ္မႈမရိွျခင္း၊
သက္ဆိုင္သူအားလုံးဆည္စီမံခန္႔ခြဲမႈတြင္
ပူးေပါင္းပါဝင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခြင့္ ကို ခြင့္မျပဳျခင္း၊

ဆည္ေဆာက္စဥ္မွာသာ ပိုက္ဆံသုံးသေလာက္ ဆည္ထိန္းသိမ္းမႈတြင္
ကပ္စီးနဲျခင္း အလြဲသုံးစားမ်ားျခင္း အစရိွသျဖင့္
အလြဲမ်ားစြာရိွတတ္ပါတယ္။

တနည္းအားျဖင့္ ဆိုလ်င္ Water Governance ေရအရင္းအျမစ္ကို
ျမင္သာထင္သာစြာျဖင့္ အားလုံးပူးေပါင္းပါဝင္စီမံခန္႔ခြဲမႈ
ေကာင္းမြန္ေအာင္ မေဆာင္ရြက္ႏိုင္ ျခင္းတို႔က
ဘယ္ေလာက္ပင္နည္းပညာေကာင္းေကာင္း
ဆည္ကို တလြဲစီမံခန္႔ခြဲျခင္းျဖင့္ မူလရည္မွန္းခ်က္လဲ မေျမာက္၊
သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္လဲ အဖတ္ဆည္မရေအာင္
ပ်က္စီးျခင္းနဲ႔အဆုံးသတ္ရပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဒီမိုကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး ေဆာင္ရြက္ေနေသာ္လည္း Water Governance ကို ခ်က္ျခင္း၊
နတ္ေရကန္ထဲခ်လိုက္သလို တဟုန္ထိုး တိုးတက္ေျပာင္းလဲသြားေအာင္
စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မည္ မထင္ပါ။

အခ်ိန္ယူရန္လို အပ္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
အဖက္ဖက္ က လိုအပ္ခ်က္မ်ားရိွေနသည့္အခ်ိန္
Water Governance ကလဲအားနဲ ေနစဥ္ကာလတြင္
အင္မတန္ risk ဆုံးရႈံးႏိုင္မႈမ်ားေသာ
ဆည္မ်ားတည္ေဆာက္စီမံ ခန္႔ခြဲမႈကို ျပဳမည္ဆိုပါက
ေအာင္ျမင္ႏိုင္မႈ အခြင့္အလန္းနဲပါလိမ္မယ္၊

သူ႔အိုးႏွင့္သူဆန္တန္ယုံ ဟုေရွးရိုးစကား ရိွသည့္အတိုင္း
မိမိအေျခအေနႏွင့္ ကိုက္ညီေသာ နည္းပညာ၊စီမံခန္႔ခြဲမႈ တို႔ျဖင့္သာ
ေရသယံဇာတ ကို စီမံခန္႔ခြဲသင့္ေပသည္။

အတိတ္ကာလ ဆည္မ်ား၏အလြဲကို သိရိွျခင္းအားျဖင့္
ဆထက္တံဘိုး တိုးကာ ေကာင္းမြန္ေသာ ဆည္ေျမာင္းတာတမံမ်ားကို
အက်ဳိးရိွစြာ စီမံခန္႔ခြဲႏိုင္ၾက ပါေစေၾကာင္း
ဆႏၵျပဳအပ္ပါသည္။

မွီျငမ္း။ ။ (၁) Charlton Lewis (2013), China’s Great Dam Boom: A Major Assault on Its River, Yale Environment 360, On Line Magazine, www.e360.yale.edu (၂) Banquiao Dam, Wikipedia, en.m.wikipedia.org
ဝင္းမ်ဳိးသူ၊ ၁၇ ဧျပီ ၂၀၁၆