ငွက္ဖ်ားေရာဂါသည္ ကပ္ပါးပုိးျဖစ္ေသာ Plasmodium ေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။

ေဗဒါလမ္း Baydarlan သုတ ရသ ဟာသ ျပည္ပအႏုပညာ

ငွက္ဖ်ားေရာဂါသည္ ကပ္ပါးပုိးျဖစ္ေသာ Plasmodium ေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။ ယင္းသည္ ျခင္မွတစ္ဆင့္ လူသုိ႔ကူးစက္ပါသည္။ အျပင္းဖ်ားျခင္း၊ ခ်မ္း၍တုန္ သကဲ့သုိ႔ျဖစ္ျခင္း၊တုပ္ေကြးကဲ့သုိ႔ေသာ ေရာဂါ လကၡဏာမ်ားျပျခင္း၊ ေသြးအားနည္းျခင္းမ်ား စသည့္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ျဖစ္ပါသည္။
ငွက္ဖ်ားေရာဂါပုိးသည္ ျခင္မွ ကူးစက္ ပါသည္။ ေရာဂါပုိးပါ၀င္ေသာျခင္ (Anopheles) အကုိက္ခံရျခင္းေၾကာင့္ ကူးစက္ ပါသည္။ ျခင္ကုိက္ခံရၿပီးသည္ႏွင့္ ကပ္ပါးသားေလာင္းေလးမ်ား (Sporozoites) သည္ေသြး လမ္းေၾကာင္းတြင္ ၀င္ေရာက္သြားပါသည္။ သူတုိ႔သည္ လူ႔အသည္းကိုေရာက္႐ွိၾကသည္။ ထုိေနရာတြင္ ကပ္ပါးမ်ားသည္ ႀကီးထြားၿပီး၊ (Merozoites) မ်ားအျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းသြားပါသည္။
ယင္းတုိ႔သည္ ေသြးလမ္းေၾကာင္းသုိ႔ ျပန္လည္ ၀င္ေရာက္သြားၾက...ၿပီး၊ ေသြးထဲရွိေသြးနီဥမ်ားကုိ တုိက္ခုိက္ပါသည္။ ထုိ႔ေနာက္ ေသြးနီဥအတြင္းသုိ႔ ၀င္ေရာက္ၾကပါသည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ ေသြးနီး ဥမ်ားသည္ ေရာဂါပုိးမ်ား ၀င္ေရာက္ေနပါၿပီ။
ေသြးနီဥထဲတြင္ အေကာင္ေရတုိးပြားၾကသည္။

၄၈ -နာရီမွ၇၂- နာရီထိေနၿပီးလွ်င္၊ ေသြးနီဥ နံရံကုိ ေဖာက္ခြဲထြက္ၾကၿပီး၊ ေနာက္ထပ္ ေသြးနီဥမ်ားထဲသုိ႔ ထပ္မံ၀င္ေရာက္ၾကသည္။ ထုိေသြးနီဥမ်ားအတြင္း တြင္လည္း အေကာင္ေရမ်ားတုိးပြားၾကၿပီး၊ ေသြးနီဥနံရံကုိ ခြဲထြက္ျခင္းေၾကာင့္၊ ေသြးနီဥမ်ားစြာ ပ်က္စီးၾကရသည္။
ေရာဂါပုိးကူးစက္ခံရၿပီး ၁၀- ရက္မွ ၄-ပတ္အတြင္း ေရာဂါလကၡဏာ ျပပါသည္။ အေစာဆုံးမွာ ေရာဂါပုိးကူးစက္ခံရၿပီး ၈- ရက္၊ ေနာက္အက်ဆုံးမွာ တစ္ႏွစ္ထိၾကာ မွ ေရာဂါလကၡဏာ ျပပါသည္။ ေရာဂါလကၡဏာ မ်ားသည္ ၂- ရက္၊ ၃- ရက္တစ္ႀကိမ္ ျဖစ္ပါသည္။
ငွက္ဖ်ားေရာဂါလကၡဏာမ်ား ျဖစ္ရျခင္းမွာ
၁။ ေသြးလမ္းေၾကာင္းထဲသုိ႔ Merozoites မ်ား၀င္ေရာက္ျခင္း။
၂။ ေသြးနီဥမ်ားစြာ ပ်က္စီးေသာေၾကာင့္ ေသြးအားနည္းျခင္း။
၃။ ေသြးနီဥမ်ား ေပါက္ကြဲေသာေၾကာင့္ ေဟမုိဂလုိဗင္ဓာတ္မ်ား ေသြးထဲသုိ႔ေရာက္သြားျခင္း။
စသည္တုိ႔ေၾကာင့္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ျဖစ္လာပါသည္။
ငွက္ဖ်ားသည္ ကုိယ္၀န္ေဆာင္မိခင္မွတစ္ဆင့္ ၀မ္းဗုိက္ထဲရွိ သေႏၶသားထံသုိ႔လည္း ကူးစက္ႏုိင္ပါသည္။ ကမာၻေပၚတြင္ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ငွက္ဖ်ားကူးစက္ခံရၿပီး၊ ေရာဂါျဖစ္သူလူဦးေရ ခန္႔မွန္းေျခ သန္းေပါင္း ၃၀၀ မွ သန္းေပါင္း ၅၀၀ ထိရွိပါသည္။ အပူပုိင္းေဒသမ်ား တြင္ ျခင္ေပါေသာေၾကာင့္ ပုိမုိျဖစ္ေလ့ရွိသည္။
ငွက္ဖ်ားအမ်ဳိးစား ၄ မ်ဳိးရွိပါသည္။
1. Plasmodium falciparum,
2. Plasmodium vivax,
3. Plasmodium ovale, and
4. Plasmodium malariae တုိ႔ျဖစ္ပါသည္။
မၾကာေသးမီက ေနာက္ထပ္ ငွက္ဖ်ားပုိး အမ်ဳိးစားသစ္တစ္မ်ဳိးကုိေတြ႔႐ွိခဲ့ၿပီး၊ ယင္းကုိ Plasmodium knowlesi ဟုေခၚပါသည္။ ယခုအသစ္ေတြ႕ရေသာ ငွက္ဖ်ားပုိးသည္ အေရွ႕ေတာင္အာ႐ွတြင္ ကူးစက္ျပန္႔ပြားေနပါသည္။
Plasmodium falciparum ကူးစက္ျခင္းသည္ အလြန္ေၾကာက္စရာေကာင္းၿပီး၊ အခန္႔မသင့္လွ်င္ ပထမဆုံးေရာဂါလကၡဏာျပၿပီး၊ နာရီပုိင္း အတြင္း ေသဆုံးႏုိ္င္ပါသည္။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
ေသြးအားနည္းျခင္း၊ ေသြး၀မ္းသြားျခင္း၊ ခ်မ္းတုန္ျခင္း၊ ေမ့ေျမာျခင္း၊ တက္ျခင္း၊ ျပင္းစြာဖ်ားျခင္း၊ ေခါင္းကုိက္ျခင္း၊ အသည္းေရာင္ျခင္း၊ အသား၀ါျခင္း၊ ႁကြက္သားမ်ားနာျခင္း၊ ပ်ဳိ႕ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ေခၽြးအလြန္ထြက္ျခင္း စသည္တုိ႔ျဖစ္ပါသည္။
ကုသရာတြင္ Chloroquine (ကလုိရုိကြင္း) ကုိအသုံးမ်ားပါသည္။ သုိ႔ေသာ္ ကလုိရုိကြင္းေဆး မတုိးေတာ့ေသာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါကုိ Quinidine (quinine) ႏွင့္ အျခားေဆးမ်ားတြဲဖက္ကုသေလ့ရွိသည္။
ေဆးပညာဆုိင္ရာ ပညာေပးျခင္းမဟုတ္ပါ။ က်ေနာ္သည္ေဆးအသိပညာေပးႏုိင္ေလာက္
ေအာင္လည္း မစြမ္းပါ။ ဗဟုသုတ မွ်ေ၀ျခင္းသာ ျဖစ္ပါသည္။
credit.....ႏြားေက်ာင္းသား
minsan