အၾကမ္းဖက္မႉ (Terrorism)

Ohn Mar Oo

 

အၾကမ္းဖက္မႉ (Terrorism)

- အၾကမ္းဖက္မႉကိုအဓိပၸါယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးဖြင့္ဆိုႏိုင္ပါတယ္
- အၾကမ္းဖက္မႉကိုအရင္တုန္းကအစိုးရကိုဆန္႕က်င္ရာမွာအၾကမ္းဖက္တဲ႕
နည္းကိုသုံးရင္ေခၚေဝၚသုံးစြဲေလ့ရွိပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္မႉဟာပံုသ႑န္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္
- အၾကမ္းဖက္မႉဆိုတဲ့ေဝါဟာရကို၁၇၉၅ခုႏွစ္ကစျပီးျပင္သစ္
အစိုးရကစတင္သုံးစြဲခဲ႔ပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္မႉကိုအဓိပၸါယ္ဖြင့္ရာမွာ၁၈၆၆ ခုႏွစ္မွာအိုင္ယာလန္ျဖစ္စဥ္
ကိုရည္ညြန္းျပီး၁၈၈၃ ခုႏွစ္မွာ႐ုရွားကိုရည္ညြန္းခဲ႕တာကိုေတြ႕ရပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕အစည္းေတြဟာအေမရိကန္အစိုးရရဲ႔အဆိုအရ
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႔အျပင္ဖက္မွာ၄၅ဖြဲ႔ရွိပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္မႉမွာအေမရိကန္အစိုးရကေနဘယ္သူ၊ဘယ္အဖြဲ႕အစည္းဟာအၾကမ္းဖက္ဆိုတာကိုဖြင့္ဆိုရာမွာရွင္းလင္းမႉမရွိပဲ
ရွုပ္ေထြးမႉရွိပါတယ္။အရင္တုန္းကပါလက္စၥတိုင္းေခါင္းေဆာင္ယာဆာအာရာဖတ္ဟာ
အၾကမ္းဖက္သူအျဖစ္ရွိျပီးယခုအခါမွာမဟုတ္ေတာ႕ပါဘူး။အရင္တုန္းကအိုင္ယာလန္ကဂ်ယ္ရီအာဒမ္နဲ႕နယ္ဆင္မင္ဒဲလားဟာ
အၾကမ္းဖက္ေတြအျဖစ္ရွိခဲ႕ျပီးအခုအခါမွာေတာ႔တိုင္းျပည္ရဲ႕အင္မတန္မွေလးစားစရာ
ၿပယုဒ္ျဖစ္ေနပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္မႉေတြဟာပံုသ႑န္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊အေျခအေနအမ်ိဳးမ်ိဳးကိုအေျခခံျပီးျဖစ္ေပၚ
လာတာမွာယခုအခါမွာေတာ႔ဘာသာေရးကိုအေျခခံတဲ႔အၾကမ္းဖက္မႉေတြ
လဲရွိလာပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္မႉနဲ႔ဆက္စပ္ျပီးေနာက္ေၾကာင္းေျခရာ
လိုက္ၾကည့္ရင္အစၥေရးနဲ႔ပါလစၥတိုင္းဟာထင္ရွားတဲ႔သာဓကတခုျဖစ္လာပါတယ္။ဒုတိယကမ႓ာစစ္အျပီးအစၥေရးကို၁၉၄၈မွာေမြးဖြားလိုက္ျပီးဂ်ဴးလူမ်ိဳးေတြရဲ့ေမြးရပ္
ဇာတိနယ္ေျမအျဖစ္သတ္မွတ္ထားခဲ႕ၾကပါတယ္။ေဒသတြင္းေနထိုင္တဲ႔ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားနဲ႔ပါလစၥတိုင္းအာရပ္ေတြဟာျပသနာျဖစ္ျပီး၇၅၀၀၀၀ ဟာထြက္ေျပးခံုလံႈမႉကိုျပဳခဲ႕ၾကရပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္မႉအဖြဲ႕အစည္းေတြသာမကအဖြဲ႕အစည္းေပါင္းစံုပါဝင္စုစည္း
ထားတဲ႔ပီအဲလ္အို (PLO) ကို၁၉၆၄မွာအစၥေရးစီကေနပါလစၥတိုင္းကိုခြဲထြက္ခ်င္
တဲ႔အာရပ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ
ကတည္ေထာင္လိုက္ပါတယ္။
ပီအဲလ္အိုမွာယာဆာအာရဖတ္ဟာဥကၠဌအျဖစ္၁၉၆၉မွာတာဝန္ယူျပီး (Fatah)
ဖာတာအုပ္စုရဲ႔အဆက္အႏြယ္ျဖစ္ပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္မႉေတြကိုပီအဲလ္အိုကလုပ္ေဆာင္တာမွာထင္ရွားတာက ၁၉၇၈သတ္ျဖတ္မႉျဖစ္ျပီးအစၥေရးလူမ်ိဳး၃၈ေယာက္၊ကေလး၁၃အပါအဝင္သတ္ျဖတ္မႉခံခဲ႔ရပါတယ္။
ေအာ္စလိုအဲေကာ့ဒ္ ၁၉၉၃ (OSlo Accords 1993)အရယာဆာအာရဖတ္ဟာ
တရားဝင္ပါလစၥတိုင္းေတြရဲ႔အုပ္ခ်ဳပ္သူအဖြဲ႕ဥကၠဌအျဖစ္အစၥေရးပိုင္နယ္ေျမတခ်ိဳ႕
ကိုအုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရရွိခဲ႔ပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္မႉနဲ့ေနာက္ပိုင္းမွာထင္ရွားတာကေတာ႔အဲလ္ေက့ဒါးကြန္ယက္ပဲျဖစ္ပါတယ္။ဘာသာေရးအစြန္းေရာက္မႉေၾကာင့္ေပၚထြက္လာျပီးအေနာက္တိုင္းလႊမ္းမိုးမႉ
ကိုျပင္းထန္စြာဆန္႕က်င္တဲ႔လႈပ္ရွားမႉပဲျဖစ္ပါတယ္။တည္ေထာင္သူဟာေဆာ္ဒီႏိုင္ငံသားအိုစာမာဘင္လာဒင္ျဖစ္ပါတယ္။၁၉၉၀ခုႏွစ္ဝန္းက်င္မွာအာဖဂန္နစ္စတန္မွာရွိတဲ႔တာလီဘန္အဖြဲ႕ဟာ
အိုစာမာကိုေထာက္ခံျပီးအၾကမ္းဖက္သင္တန္းေတြ၊လုပ္ငန္းစဥ္ေတြကိုလုပ္ေဆာင္ခဲ႔ပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္မႉလုပ္ငန္းစဥ္ေတြထဲမွာလူသိမ်ားသမိုင္းတြင္တာကေတာ႕ ေဆာ္ဒီအာေရဗီးယားမွာ၁၉၉၆ ကိုဘာတာဝါ ဗုံးခြဲမႉ(အေမရိကန္ ၁၉ဦးေသဆုံး)၊၁၉၉၈မွာအေရွ႔အာဖရိကားမွာရွိတဲ႕အေမရိကန္သံရုံးဗုံးခြဲမႉ(ေဒသခံလူ၂၀၀ေသဆုံး)၊စက္တင္ဘာ၁၁ရက္ကမၻာ႕ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားေရးစင္တာနဲ
႔ပင္တဂြန္ဗုံးခြဲမႉ(လူေပါင္း ၃၀၀၀ေသဆုံး)တို႕ျဖစ္ပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္မႉလုပ္ငန္းစဥ္ေတြဟာဆက္လက္ျဖစ္ေပၚေနတာမွာ
ဘာလီဗုံးခြဲမႉဟာ၂၀၀၂မွာျဖစ္ေပၚခဲ့ပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္မႉေခါင္းေဆာင္အျဖစ္နာမည္ၾကီးတဲ႔ဘင္လာဒင္
ဟာ၂၀၁၁မွာအေမရိကန္စစ္တပ္ရဲ႔ဖမ္းစီးသတ္ျဖတ္မႉကိုခံခဲ႕ရပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္မႉအဖြဲ႕အစည္းတခုအၿဖစ္သတ္မွတ္ျခင္းခံရတဲ႔
ပီအဲလ္အိုဟာညိႏိုင္းမႉလမ္းစဥ္ကိုလက္ခံေပမဲ႔အဲလ္ေက့ဒါးကြန္ယက္
ဟာေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးကိုလုံးဝလက္မခံတဲ႕အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕အစည္းျဖစ္ပါတယ္။
- အၾကမ္းဖက္မႉေတြဟာနည္းေပါင္းစံု၊အရင္းအျမစ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေပၚမွာ
အေျခခံျပီးအေနာက္တိုင္းသာမကကမၻာအႏွံအျပားျပန္႕ႏွံ့ျဖစ္ပြါးေနတာ
မွာအာရွတိုက္ေတြမွာပါထင္ထင္ရွားရွားေတြ႕လာရျပီျဖစ္ပါတယ္။
OMO
Ref: Modern World History

Photo: “Terrorist attacks at shopping centers, 1998 – 2005.” Photo” RAND Corporation, Reducing Terrorism Risk at Shopping Centers

Read more: http://www.smithsonianmag.com/smart-news/kenya-in-context-malls-around-the-world-that-terrorists-have-attacked-1385/#RtRxFZSTOYHjczTX.99
Give the gift of Smithsonian magazine for only $12!http://bit.ly/1cGUiGv
Follow us: @SmithsonianMag on Twitter