“တိုင္းျပည္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈမွာ အမ်ိဳးသမီး မပါလို႔မရဘူး”

WON မွ ညႇိႏႈိင္းေရးတာဝန္ခံ ေဒၚမာမာခ်ိဳ (ဓာတ္ပံု – နန္းဆိုင္ႏြမ္/ ဧရာဝတီ)

အမ်ိဳးသမီး ႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ အမ်ိဳးသမီးႏွင့္ တန္းတူညီမွ်ေရး၊ အမ်ိဳးသမီးႏွင့္ တရားမွ်တေရး၊ အမ်ိဳးသမီး ေခါင္းေဆာင္မႈ သင္တန္းမ်ားဖြင့္လွစ္ ေဆာင္ရြက္ေနသည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ကြန္ရက္(ျမန္မာ) Women’s Organizations Network of Myanmar (WON) မွ ညိႇႏႈိင္းေရး တာဝန္ခံ ေဒၚမာမာခ်ိဳကို ဧရာဝတီသတင္းဌာနမွ အႀကီးတန္း သတင္းေထာက္ နန္းဆုိင္ႏြမ္က ေတြ႕ဆံု ေမးျမန္းထားသည္။ ေဒၚမာမာခ်ိဳသည္ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္မွ စၿပီး ၾကည့္ျမင္တိုင္ အရုိးေဆးရံုတြင္ သူနာျပဳ ဆရာမ အျဖစ္ ၆ ႏွစ္ၾကာ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ၂၀၀၁ခုနစ္တြင္ World Vision တြင္ အမ်ိဳးသမီးႏွင့္ က်န္းမာေရး က႑ကို တာဝန္ယူခဲ့သူ ျဖစ္ကာ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွ စတင္၍ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကြန္ရက္ (ျမန္မာ) တြင္ စတင္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။

ေမး။ ။ လက္ရွိ WON က ဘာေတြ လုပ္ေဆာင္ေနပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ အထူးသျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ အမ်ိဳးသမီးနဲ႔ တန္းတူညီမွ်ေရး၊ အမ်ိဳးသမီးနဲ႔ တရားမွ်တေရး၊ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရး၊ အမ်ိဳးသမီးနဲ႔ ႏိုင္ငံေရး စတာေတြနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး (Advocacy) ဝါဒျဖန္႔ခ်ိတာေတြ လုပ္ပါတယ္။

ေမး။ ။ အမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး ပညာေပး က႑ေတြမွာေရာ ဘာေတြကို အဓိက ေပးပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ အမ်ိဳးသမီးေတြအေပၚ အၾကမ္းဖက္မႈ ပေပ်ာက္ဖို႔အတြက္ CDAW (အမ်ိဳးသမီးမ်ားအား နည္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈ ပေပ်ာက္ေရး သေဘာတူ စာခ်ဳပ္) CEDAW မွာပါတဲ့ အခ်က္ေတြကို အဓိက ပညာေပးပါတယ္။ CDAW ကို အစိုးရက အမ်ိဳးသမီးေတြကို အၾကမ္းဖက္မႈ မရွိပါဘူး၊ ခြဲျခားဆက္ဆံတာေတြ မရွိဘူးလို႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခုခ်ိန္အထိ ရိွတုန္းပါပဲ။ အဲဒါေတြကို က်မတို႔ အမ်ိဳးသမီးေတြ ကိုယ္တုိင္က မသိၾကဘူး။ အမ်ိဳးသမီးေတြ ႏုိင္ငံေရးမွာ ပါဝင္ခြင့္ ရလာေအာင္ က်မတုိ႔ ပညာေပးမႈေတြ လုပ္ပါတယ္။ က်မတို႔ အမ်ိဳးသမီးေတြကိုယ္တုိင္က ဒါေတြကို မသိတဲ့ အတြက္ သိေအာင္ လုပ္ရမယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ စီးပြားေရးေတြ ၿပီးေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ လူကုန္ကူးခံရတဲ့ အပိုင္းေတြကို အမ်ိဳးသမီးေတြ ကိုယ္တုိင္ ခံစားရမွ၊ သိမွ အမ်ိဳးသမီး အခြင့္အေရး ကို္ယ္တုိင္ ေတာင္းဆုိလို႔ရမယ္။ က်မတို႔ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာက အေမွာင္ဖုံး ခံခဲ့ရတယ္။ အခြင့္အေရး ဆုိတဲ့ စကားေတာင္ မသံုးရဲဘူး။ အခု ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းတဲ့ ကာလေရာက္ေတာ့ က်မတုိ႔အမ်ိဳးသမီးေတြ ဒါေတြကို သိရမယ္ဆိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ လုပ္တာပါ။ အမ်ိဳးသမီးေတြ ဦးေဆာင္တဲ့ အပိုင္း၊ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်တဲ့အပိုင္းမွာ ပါရမယ့္ အတြက္ အမ်ိဳးသမီး ေခါင္းေဆာင္မႈ၊ ဦးေဆာင္မႈ (Leadership) ကိုလည္း ပညာေပးပါတယ္။

ေမး။ ။ Women Leadership သင္တန္း ေပးတဲ့အခ်ိန္မွာ ဘာေတြက အခက္အခဲ ရွိလဲ။

ေျဖ။ ။ က်မတို႔က အမ်ိဳးသမီးေတြ အေနနဲ႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်တဲ့ ေနရာမွာ ပါရမယ္လုိ႔ ေအာ္ေနပါၿပီ။ လႊတ္ေတာ္မွာ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ပါရမယ္လို႔ ပညာေပးေတြ၊ သင္တန္းေတြ ေပးခဲ့တယ္။ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ကေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ ကိုယ္တိုင္ ဦးေဆာင္ရမယ္၊ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်တဲ့ ေနရာမွာ ကိုယ္ကိုယ္တုိင္ ပါဝင္ရမယ္ ဆုိတာေတြ သိေနၿပီ။ ဒါေပမယ့္ အခု ရပ္/ ေက်း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ပါဝင္ရမယ္လို႔ ေျပာေနမယ့္ က်မတို႔ ခြဲျခားဆက္ဆံ ခံရတာေတြ အခုထိ ရွိေနတုန္းပါပဲ။ က်မတို႔တေတြက မိသားစုမွာ ဦးေဆာင္တဲ့ မိသားစုဝင္ေတြ မဟုတ္တဲ့အတြက္ ရပ္/ ေက်း အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ပိုင္းမွာ ဝင္လုပ္လို႔မရဘူး၊ ပယ္ခ်ခံရပါတယ္။ က်မတို႔ အမ်ိဳးသမီးေတြက ရပ္ကြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉး တက္လုပ္ခ်င္တယ္ ဒါေပမယ့္ က်မတို႔ကို ေအာက္ပိုင္း ေနရာမွာပဲ ေပးေနတုန္းပါပဲ။

ေမး။ ။ Leadership သင္တန္း ေပးတဲ့အခါမွာ ဘယ္ေလာက္ထိ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈေတြ ရလာမယ္လုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ထားပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ က်မတို႔ ကိုယ္တုိင္ကလည္း သင္တန္းေတြ ရခဲ့တယ္။ ၿပီးေတာ့ သင္တန္းေတြကိုလည္း က်မတုိ႔က တဆင့္ ထပ္ေပးေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ငါတို႔ ေခါင္းေဆာင္ လုပ္ႏုိင္တဲ့ အရည္အခ်င္းေတြ ရွိပါတယ္ ဆုိတာ အားလံုး သိလာတယ္။ သူတုိ႔ကိုယ္သူတုိ႔ ေခါင္းေဆာင္လုပ္ဖုိ႔ အတြက္လည္း အဆင္သင့္ ျဖစ္ေနၿပီ။ ရပ္/ ေက်းက စၿပီး ဟိုအေပၚအထိ က်မတို႔ အမ်ိဳးသမီးေတြက ၂၀၁၄၊ ၂၀၁၅ မွာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ပါဝင္ႏိုင္မယ္လုိ႔ ယံုၾကည္တယ္။ ၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲမွာလည္း က်မတို႔ အဖြဲ႔ဝင္ေတြ ပါဝင္ေရြးခ်ယ္ဖို႔ အတြက္ ျပင္ဆင္ေနၾကပါၿပီ။

ေမး။ ။ ၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အမ်ိဳးသမီး ေတြ ပါဝင္ ေရြးေကာက္ ယွဥ္ၿပိဳင္ဖို႔အတြက္ ဘယ္လို ပညာေပးမႈေတြ ဘယ္လုိ သင္တန္းေတြကို ေပးေနပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ ေရြးေကာက္ပြဲ အပိုင္းေတြကိုလည္း နာလည္းေအာင္ အမ်ိဳးသမီးေတြကို သင္တန္းေတြ ေပးေနတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြ မဲေပးျခင္းအားျဖင့္ ဘာအကိ်ဳးေက်းဇူးေတြ ရမယ္၊ အမ်ိဳသမီးေတြ ေခါင္းေဆာင္ပိုင္း ေရာက္တဲ့အခါ အမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႔ ပတ္သက္တာေတြကို ေဆြးေႏြးႏုိင္မယ္ ဆိုတာကိုလည္း က်မတို႔က ပို႔ခ် ေပးေနပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ပိုင္းမွာ ပါဝင္လာဖို႔ အတြက္ က်မတို႔လုပ္ေနပါတယ္။

ေမး။ ။ လႊတ္ေတာ္မွာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ပါဝင္ႏုိင္ဖို႔ ေတာင္းဆုိတာေတြက တကယ္ေရာ ျဖစ္လာမယ္လို႔ ထင္ပါသလား။

ေျဖ။ ။ တကယ္ျဖစ္လာဖို႔ ဆိုတာကေတာ့ လက္ရွိမွာ က်မတို႔ အမ်ိဳးသမီးေတြက အင္အား စုစည္းၿပီးေတာ့ အမ်ိဳးသမီး ေတြရဲ႕ အသံကို ထြက္ေအာင္ ႀကိဳးစားရမယ္။ လႊတ္ေတာ္ထဲကို က်မတုိ႔ တင္သြင္းမယ္။ ၿပီးေတာ့ က်မတို႔ ႀကိဳးစားၿပီးေတာ့ ပါဝင္ဖို႔ ရေအာင္လည္း လုပ္မယ္၊ ဒါေပမယ့္ အခုအခ်ိန္ထိေတာ့ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္း အထိ မရေသးဘူးေပါ့။ ျဖည္းျဖည္းေတာ့ အမ်ိဳးသမီး ဦးေရ မ်ားလာမယ္။ ဒါေပမယ့္ က်မတို႔ရဲ႕ စိန္ေခၚမႈတခုကေတာ့ က်မတုိ႔လိုခ်င္တာ ျပင္ပ လူမႈကြန္ရက္က အမ်ိဳးသမီးေတြကို လိုခ်င္တာ။ လက္ရွိပါေနတာကေတာ့ က်မတို႔လိုခ်င္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ မဟုတ္ေသးဘူး။ က်မတို႔ လုိခ်င္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြက တကယ္ပဲ လူမႈ အဖြဲ႕အစည္းမွာ ပါဝင္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီး၊ အစိုးရ ဌာနမွာ အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီး၊ တကယ္ ျပည္သူေတြ တင္ေျမႇာက္ထားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကို လိုခ်င္တာပါ။

ေမး။ ။ လႊတ္ေတာ္မွာ ေျပာႏိုင္ ဆိုႏိုင္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ ျဖစ္လာဖို႔ေရာ ဘယ္လုိေတြ လုပ္ေဆာင္သင့္ပါလဲ။

ေျဖ။ ။ က်မတို႔ ေထာက္ခံမႈေတြ ရေအာင္ လုပ္ရမွာေပါ့။ အခုလည္း ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ယံုၾကည္ခ်က္ရွိတဲ့ သူေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ တျခား အမ်ိဳးသား လႊတ္ေတာ္အမတ္ ေတြကို ဝါဒျဖန္႔ရမယ္။ ကမ္ပိန္းလုပ္ရမယ္။ ပါဝင္ ေဆြးေႏြးေပးဖုိ႔ က်မတို႔ ဘက္ကလည္း ျပင္ဆင္ေနတယ္။ လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ ဝါဒျဖန္႔ဖို႔လည္း ျပင္ဆင္ေနပါတယ္။

ေမး။ ။ ေခါင္းေဆာင္မႈနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး ဘယ္ေဒသေတြကို အဓိက သင္တန္း ေပးပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ ကရင္ျပည္နယ္၊ မြန္ျပည္နယ္၊ ရွမ္းျပည္နယ္၊ တနသၤာရီတုိင္း၊ ၿပီးေတာ့ က်မတို႔ ကြန္ရက္ေတြရိွတဲ့ ေဒသေတြမွာ လုပ္ေနပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ ဆိုရင္ က်မတို႔ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ကြန္ရက္က အႀကီးႀကီး ျဖစ္ေနလာၿပီ။ အခုဆိုရင္ CDAW နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့လည္း ႏိုင္ငံတဝွမ္းမွာ ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ေပးေနပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ က်မတို႔ အေနနဲ႔ကလည္း မႏၱေလးမွာ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္၊ ရွမ္းျပည္နယ္ ေတြမွာလည္း ရံုးခြဲဖြင့္ဖို႔ရွိပါတယ္။

ေမး။ ။ ကြန္ရက္ အဖြဲ႔ဝင္ေတြ ဘယ္ေလာက္ရွိပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ က်မတို႔က ႏုိင္ငံတႏိုင္ငံလံုးကို Cover လုပ္ထားတာပါ။ ကြန္ရက္ေတြ အမ်ားႀကီးနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ၿပီး လုပ္တဲ့အဖြဲ႔ပါ။ ရွမ္းေျမာက္ဆုိရင္ ကြန္ရက္ ၂၃ ဖြဲ႔နဲ႔ ဖြဲ႔ထားတယ္။ အမ်ိဳးသမီး အဖြဲ႕ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားနဲ႔ Cover ျဖစ္ေနပါတယ္။

ေမး။ ။ လက္ရွိ တပ္သား ရဲေမေတြ လႊတ္ေတာ္ထဲ ေရာက္လာတဲ့ အေပၚမွာေရာ ဘယ္လုိျမင္ပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ အရပ္ဘက္ လူမႈအဖြဲ႕အစည္းမွာ ပါဝင္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ ျဖစ္ဖို႔ အတြက္လည္း က်မတို႔ အမ်ိဳးသမီးေတြကို Capacity ျမင့္ေအာင္ လုပ္ေပးေနပါတယ္။ တပ္သားရဲေမေတြခ်ည္းပဲ ပါလို႔ မျဖစ္ဘူးေလ။ အမ်ိဳးသမီး အသံေတြ ပါဝင္ဖုိ႔အတြက္ ပိုၿပီးေတာ့ ဒီထက္ ပါဝင္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားရမွာပါ။

ေမး။ ။ ေရြးေကာက္ပြဲကလည္း နီးလားၿပီဆိုေတာ့ အစ္မေျပာသလုိ အမ်ိဳးသမီး အမတ္အျဖစ္ ဝင္ေရာက္ေရြးမယ့္ သူေတြက တကယ္ေရာ အရည္အခ်င္းျပည့္ဝတဲ့ သူေတြျဖစ္ေနၿပီလား။

ေျဖ။ ။ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဝင္ေရာက္ အေရြးခံမယ့္ အမ်ိဳးသမီးေတြကေတာ့ လက္ရွိမွာလည္း အမ်ိဳးသမီး ကြန္ရက္ေတြမွာ ေခါင္းေဆာင္ေတြ လုပ္ေနပါတယ္။ အခု ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္မယ့္ ကြန္ရက္ထဲက အမ်ိဳးသမီးေတြက ကရင္ျပည္နယ္၊ ရွမ္းျပည္နယ္၊ ထားဝယ္ မွာလဲ ရွိပါတယ္။ ျပည္နယ္က အမ်ိဳးသမီးေတြက သူတို႔ ျပည္နယ္မွာရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ အေၾကာင္း သူတုိ႔ ပိုသိတယ္ေလ။ လႊတ္ေတာ္ထဲ ပါဝင္ဖို႔ တြန္းပို႔ေနပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ လုိအပ္ရင္လည္း က်မတို႔က အနီးကပ္ Camp သြင္းၿပီးေတာ့ သင္ၾကားေပးဖုိ႔ ရွိပါတယ္။ သူတို႔ Capacity ျမႇင့္တင္ဖို႔အတြက္ ကေတာ့ က်မတို႔ ေထာက္ပံ့သြားမွာပါ။ လက္ရွိေတာ့ က်မတို႔ ျပင္ဆင္ေပးေနတဲ့ က်မတို႔ Member ထဲက အမ်ိဳးသမီးကေတာ့ ၁၀ ဦးေလာက္ ရွိေနပါၿပီ။

ေမး။ ။ အမ်ိဳးသမီး အေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဧရာဝတီကတဆင့္ ဘာေတြမ်ား ထပ္မံ ျဖည့္စြက္ ေျပာဆိုခ်င္ပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ က်မတို႔ ေျပာေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီး အင္အားေတြ ပါဝင္လာေအာင္ ဆိုတာေတြက အစိုးရပိုင္းမွာ ပါေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ ထဲကမွ မဟုတ္ပါဘူး။ က်မတို႔တေတြ တကယ္ အရပ္ဖက္ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းမွာ ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီး၊ တကယ္အရည္အခ်င္းရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီး၊ တိုင္းျပည္ကို ဦးေဆာင္ႏိုင္တဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြ အတူတကြ ပါဝင္ၾကဖို႔ က်မ ေတာင္းဆုိတယ္။ ေျပာလည္းေျပာခ်င္တယ္။ က်မတို႔ အစိုးရပိုင္းမွာ ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြပဲ သြားလုိ႔မရပါဘူး။ က်မတို႔ ႏုိင္ငံေတာ္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္ဖုိ႔အတြက္ ဆိုရင္ အားလံုး အတူတကြ လက္တြဲညီညီ ဟန္ခ်က္ ညီညီ သြားႏုိင္ဖို႔ လုိအပ္တယ္ဆိုတာ ေျပာခ်င္တယ္။ ဟန္ျပ အမ်ိဳးသမီးေတြ ထည့္ေနတာကိုလည္း က်မတို႔ မလုိလားဘူး။ တကယ္ပဲ အရည္အခ်င္းရွိၿပီး တိုင္းျပည္ဟာ တုိးတက္ ေနဆဲ အခ်ိန္မွာ အရည္အခ်င္းရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ လက္တြဲ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္သြားမယ္ဆုိရင္ အမ်ိဳးသမီးေခါင္းေဆာင္နဲ႔ အမ်ိဳးသမီးေတြ အမ်ားႀကီး ျဖစ္လာမယ္။ တိုင္းျပည္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈမွာ ဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီး မပါလို႔မရဘူး။ တုိင္းျပည္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္ဖို႔အတြက္ အမ်ိဳးသမီးေတြကိုလည္း ခ်န္ထားလို႔မရဘူး။ ဒီအမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ထက္ျမက္တဲ့ ဉာဏ္ပညာနဲ႔ ဦးေဆာင္သြားမယ္ ဆုိရင္ က်မတုိ႔ တုိင္းျပည္က အမ်ားႀကီး တကယ္ပဲ ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီး တကယ္ပဲ ႏုိင္ငံတကာနဲ႔ ရင္ေဘာင္တန္းႏုိင္မယ္ ဆိုတာကို က်မ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ အဲအတြက္လည္း က်မ ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။

burma.irrawaddy