Urolithiasis(Renal Stones) သိေကာင္းစရာဆီးေက်ာက္တည္ေရာဂါ

 

က်န္းမာေရးစာတိုမ်ားစုစည္းမွဳ

Urolithiasis(Renal Stones) သိေကာင္းစရာဆီးေက်ာက္တည္ေရာဂါ

ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာ ေက်ာက္တည္တဲ့ေရာဂါ ဟာ ဟိုးလြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း ၅ဝဝဝ ေက်ာ္BC ၃ဝဝဝ ေလာက္ကတည္းက ရွိေနၿပီးျဖစ္ပါတယ္။ အီဂ်စ္မွာရွိတဲ့ Mummy ႐ုပ္အေလာင္းအခ်ဳိ႕ကို တူးေဖာ္ေလ့လာၾကည့္တဲ့အခါ သူတို႔ရဲ႕ ေက်ာက္ ကပ္နဲ႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းေတြမွာ ဆီးေက်ာက္ ေလးေတြ ေတြ႕ရျခင္းအားျဖင့္ အဲဒီေခတ္က တည္းက ရွိေနၿပီးျဖစ္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဒါေပ မဲ့ အခုေနာက္ပိုင္း ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းဟာ တစ္ေန႔တျခား ပိုမိုမ်ားျပားလာပါတယ္။ Western diet လို႔ေခၚတဲ့ အေနာက္တိုင္းဆန္ဆန္ စား ေသာက္ေနထိုင္တဲ့လူေနမႈစနစ္ေၾကာင့္လို႔ ယူဆ ၾကပါတယ္။

ေရာဂါျဖစ္ပြားတဲ့ႏႈန္း တျဖည္းျဖည္းမ်ားလာ ျခင္းဟာ ႏိုင္ငံတကာ ေလ့လာခ်က္မ်ားအရ ေနရာေဒသနဲဲ႔ ေနထိုင္စားေသာက္ပံု စ႐ိုက္ေပၚ မူတည္ၿပီး ကြာျခားမႈရွိပါတယ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ မွာဆိုရင္ ေဆး႐ံုတက္သူ လူတစ္ေထာင္မွာ တစ္ ေယာက္ႏႈန္းရွိပါတယ္။ တစ္ကမၻာလံုးႏွင့္ ယွဥ္ၿပီး ၾကည့္ရင္ ႏွစ္စဥ္ကမၻာ့လူဦးေရရဲ႕ အနည္း ဆံုး ဝ.၁ ရာခိုင္ႏႈန္းကေန ၆ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ အမ်ား ဆံုးျဖစ္တာေတြ႕ရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အမ်ဳိး သားအားလံုးရဲ႕ ၁ဝ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ သူတို႔ရဲ႕ ဘဝ သက္တမ္းတစ္ေလွ်ာက္မွာ တစ္ခ်ိန္မဟုတ္ တစ္ခ်ိန္မွာ ဆီးေက်ာက္တည္တာ ျဖစ္ခဲ့ၾကတယ္လို႔ သိရပါတယ္။

ကြၽန္ေတာ္တို႔ တိုင္းျပည္မွာလည္း လြန္စြာ မ်ားျပားပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာ ရွိတဲ့ ေဆး႐ံုေတြရဲ႕ ခြဲစိတ္ကုသေဆာင္ကို တက္ေရာက္ ကုသေနတဲ့ လူနာေတြရဲ႕ ၂ဝ ရာခိုင္ႏႈန္း ခန္႔ဟာ ဆီးေက်ာက္တည္မႈနဲ႔ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ အခ်ဳိ႕လည္း ေရာဂါရွိလို႔ ရွိမွန္းမသိဘဲ ေနေနၾကတဲ့ သူေတြအေတာ္မ်ားမ်ားရွိမယ္လို႔ ခန္႔မွန္းရပါ တယ္။
ဆီးေက်ာက္တည္ေရာဂါျဖစ္တဲ့အခါ ေက်ာက္အမ်ဳိးအစားက တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦးတူခ်င္မွ တူမွာပါ။ ဆီးေက်ာက္အမ်ဳိးအစားကို ခြဲျခားရာမွာ ပါဝင္ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ ဓာတုေ ဗဒပစၥည္းေပၚ မူတည္ၿပီး ခြဲျခားၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။

အဓိက အျဖစ္အမ်ားဆံုး ဆီးေက်ာက္ ေလးမ်ဳိးရွိပါတယ္။
1. Oxalate Stone 30 -35 ရာခိုင္ႏႈန္း
2.Phosphate Stone 15-20 ရာခိုင္ႏႈန္း
3. Uric acid Stone 6- 10 ရာခိုင္ႏႈန္း
4. Cystine Stone 2-3 ရာခိုင္ႏႈန္း

အခ်ဳိ႕လည္း ဒီအမ်ဳိးအစားေတြတစ္မ်ဳိးနဲ႔ တစ္မ်ဳိးေပါင္းစပ္ၿပီး ေနေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါကို ေတာ့ Mixed Stone လို႔ေခၚပါတယ္။ ဆီးေက်ာက္အားလံုးထဲမွာ အမ်ားဆံုးပါဝ င္ေန တာကေတာ့ Calcium လို႔ေခၚတဲ့ ထံုးဓာတ္ျဖတ္ ၿပီး Stone အားလံုးရဲ႕ ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းကေန ၈၅ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ပါဝင္ေနေလ့ရွိပါတယ္။

ဆီးေက်ာက္အမ်ဳိးအစားေလးမ်ဳိးရဲ႕ ထူးျခား ခ်က္ေတြက-
Oxalate Stone မွာအဓိကပါဝင္တာ ကေတာ့ Calcium နဲ႔ Oxalate ျဖစ္ပါတယ္။ ႏွစ္ခုေပါင္းၿပီးCalcium Oxalate Stone လို႔ လည္း ေခၚေလ့ရွိပါတယ္။အစား အေသာက္ထဲမွာCalcium ခ်ဳိ႕တဲ့ လာရင္ Oxalate Crystal ေတြဟာ အထိန္းမရွိ တဲ့အတြက္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းထဲမွာ အနည္က်ေလ့ ရွိပါတယ္။ ဆီးေက်ာက္ရဲ႕ သဘာဝကိုၾကည့္ရင္ အနားေတြမွာ အခြၽန္အတက္ေတြထြက္ၿပီး အလြန္ မာေက်ာတဲ့အတြက္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း တစ္ ေလွ်ာက္မွာ ေသြးယိုစီးေစၿပီး ဆီးထဲမွာ ေသြးေတြ ပါ တတ္ပါတယ္။ အင္မတန္မွ နာက်င္မႈကို ေပး ပါတယ္။ ခြဲစိတ္ၿပီး ထုတ္ၾကည့္ရင္ အျပင္ပိုင္းမွာ ေသြးေတြနဲ႔ ဖံုးေနလို႔ မည္းေနတတ္ပါတယ္။

Phosphate Stone မွာလည္း Calcium phosphate တို႔ Magnesium Phosphate တို႔ Ammonium Phosphate တို႔ စသည္ျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိးထပ္ခြဲႏိုင္ ပါတယ္။ Phosphate Stone ရွိရင္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာ မၾကာခဏဆိုသလို ပိုးဝင္တတ္ပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕ အနားေတြဟာ ေခ်ာ မြတ္ေနတဲ့အတြက္ ေသြးထြက္တာကို မျဖစ္ေစ တတ္ပါဘူး။ နာက်င္မႈမေပးတဲ့အတြက္ မသိဘဲ ေနတတ္ပါတယ္။ အရြယ္အစားလည္း ႀကီးတတ္ ၿပီး ေက်ာက္ကပ္တစ္ခု လံုးျပည့္တဲ့အထိ ျဖစ္တတ္ ပါတယ္။

Uric Acid Stone ကေတာ့ အလြန္မာေက်ာ ပါတယ္။ မ်က္ႏွာျပင္ကေတာ့ အခြၽန္အတက္ေတြ ရွိေလ့မရွိပါဘူး။ မ်ားေသာအားျဖင့္ တစ္ခုတည္း မဟုတ္ဘဲ အမ်ား အျပားျဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ထူးျခားခ်က္အေနနဲ႔ကေတာ့ ႐ိုး႐ိုးဓာတ္မွန္မွာ ေတြ႕ရေလ့မရွိပါဘူး။ေဂါက္ေရာဂါရွိတဲ့သူေတြ မွာ အမ်ားဆံုး ေတြ႕ရပါတယ္။ သူ႔ကိုကုရင္ ေရာဂါကို ကုမွေပ်ာက္မွာျဖစ္ပါတယ္။Cystine Stone ကေတာ့ အားလံုးထဲမွာ အျဖစ္ အနည္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ မ်ဳိး႐ိုးလိုက္လို႔ျဖစ္ တတ္ပါတယ္။ တစ္ခုတည္း ေနေလ့မရွိဘဲ အမ်ားအျပားရွိေလ့ရွိပါတယ္။ တျဖည္းျဖည္းႀကီးလာၿပီး Phosphate Stone လိုပဲ ေက်ာက္ကပ္ တစ္ခုလံုး ျပည့္သြားတဲ့အထိ ႀကီးလာ တတ္ပါတယ္။ Cystine မွာ Sulphate ပါတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ေရာ အရြယ္အစားႀကီးတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ေရာ တစ္ခုတည္းမေနဘဲ မ်ားမ်ား ပူးကပ္ေန တဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ေရာ ဓာတ္မွန္႐ိုက္ ရင္ အလြယ္တကူ ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။

ဆီးေက်ာက္တည္ရင္ ျပသေလ့ရွိတဲ့ ေရာဂါ လကၡဏာမ်ား

ဆီးေက်ာက္တည္ေရာဂါျဖစ္ေပမယ့္လည္း အခ်ဳိ႕လူေတြမွာ ဘယ္လိုလကၡဏာမွ မျပဘဲ ေနႏိုင္ပါတယ္။ ေက်ာက္ကပ္ဆိုတာက ႏွစ္ခုရွိ ေတာ့ တစ္ခုနဲ႔ပဲ အသက္ရွင္ႏို င္တဲ့အတြက္ ေက်ာက္ကပ္တစ္ခုလံုး ပ်က္စီးတဲ့အထိ ေက်ာက္ တည္ေနတာေတာင္ သိခ်င္မွသိမွာျဖစ္ပါတယ္။ဒါေပမဲ့ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေက်ာက္တည္ ရင္ ေရာဂါလ ကၡဏာေတြ ျပသေလ့ရွိပါတယ္။ ျဖစ္တဲ့ ေက်ာက္အမ်ဳိးအစားရယ္၊ ျဖစ္တ့ဲေနရာ ရယ္၊ အေရအတြက္အနည္းအမ်ား ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းနဲ႔ ပူးတြဲျဖစ္ေပၚေလ့ ရွိတဲ့ ေနာက္ ဆက္တြဲ ျပႆနာေတြေပၚ မူတည္ၿပီး

ေရာဂါ လကၡဏာမ်ားလည္း ကြဲျပားႏိုင္ပါတယ္။မ်ားေသာ အားျဖင့္
- ေနာက္ေက်ာဘက္မွာ မခံမရပ္ႏိုင္ေအာင္ နာက်င္လာမယ္
- ဆီးသြားရင္ အနည္ေတြပါလာမယ္
- အခ်ဳိ႕လည္း ျပည္လိုလို အဖတ္ေတြပါလာ မယ္
- ဆီးအေရာင္အေသြးနီရဲလာမယ္ဆိုရင္

ဆီးေက်ာက္တည္ ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ဖို႔ အလား အလာ မ်ားပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ နီးစပ္ရာ ေဆးပညာ ရွင္နဲ႔ျပသၿပီးေရာဂါအမွန္ကို ရွာေဖြဖို႔လိုပါ တယ္။ေရာဂါရွာေဖြစမ္းသပ္ ဖို႔ စစ္ေဆးၾကည့္မယ္ ဆိုရင္ဆီးေက်ာက္အမ်ားစုကို ႐ိုး႐ိုးဓာတ္မွန္မွာ ေတြ႕ႏိုင္ေပမယ့္ Uric Acid Stone လို ဆီး ေက်ာက္ကိုေတာ့ ႐ိုး႐ိုးဓာတ္မွန္မွာ မေတြ႕ႏိုင္ပါ ဘူး။ အဲလိုအခါမ်ဳိးမွာ ေဆးသြင္းၿပီး ႐ိုက္တဲ့ ဓာတ္မွန္မွာမွ ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အခုေခတ္စားလာတဲ့ Ultra Sound ႐ိုက္ၾကည့္ရင္လည္း ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ဆီးေက်ာ က္ေဝဒနာရွင္တိုင္းဟာ မိမိရဲ႕ဆီး ေက်ာက္ကို ေသေသခ်ာခ်ာ တိတိက်က်သိႏိုင္ဖို႔ အတြက္ အဲဒီ စမ္းသပ္မႈေတြကိုေတာ့ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ လုပ္သင့္ပါတယ္။ ဒါမွကုသတဲ့ အခါမွာ ပိုမို လြယ္ကူမွာျဖစ္ပါတယ္။

ဆီးေက်ာက္တည္ေရာဂါ၏ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာမ်ား Complications

ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာ ေက်ာက္တည္ ေနတာ ကို စနစ္တက်မကုဘဲထားရင္
၁။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းထဲကို ေရာဂါပိုးမၾကာခဏ ဝင္ၿပီး မၾကာခဏဖ်ားနာျခင္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒီထက္ပိုဆိုးတာက ဒီပိုးေတြဟာ ေသြးထဲကို ေရာက္ၿပီး အသက္ဆံုး ႐ႈံးတဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါ တယ္။
၂။ ေက်ာက္တျဖည္းျဖည္းႀကီးလာၿပီး ေက်ာက္ ကပ္မွာရွိတဲ့ တစ္သွ်ဴး(Tissue) ေတြကို ဖ်က္ဆီး ပစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ၾကာရင္ ေက်ာက္ကပ္တစ္ခုလံုး ပ်က္စီးသြားႏိုင္ပါတယ္။
၃။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကေန မၾကာခဏဆိုသလို ေသြးေတြထြက္ၿပီး ဆီးနဲ႔အတူဆံုး႐ႈံးေလ့ရွိတဲ့ အတြက္ နာတာရွည္ေသြးအားနည္းေရာဂါျဖစ္ ႏိုင္တယ္။
၄။ ေက်ာက္ကပ္ရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာကို ထိခိုက္လာတဲ့အတြက္ ေသြးတိုးေရာဂါျဖစ္တတ္ ပါတယ္။

ဒါေတြကေတာ့ အျဖစ္မ်ားတဲ့ ေနာက္ဆက္ တြဲ ျပႆနာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဘာေၾကာင့္ ဆီးေက်ာက္တည္ေရာဂါ ျဖစ္ရပါ သလဲ။

ဆီးေက်ာက္တည္ေရာဂါ ျဖစ္ရတဲ့အေၾကာင္း မ်ားစြာရွိပါတယ္။ အဓိကအားျဖင့္ လြယ္ကူေအာင္ အုပ္စုႀကီး ႏွစ္ခုခြဲႏိုင္ပါတယ္။ပထမအုပ္စုကေတာ့ သူ႕ မွာ နဂို ေရာဂါ အခံရွိလို႔ ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္း ျဖစ္ပါ တယ္။ ဥပမာ- ဆီးလမ္းေၾကာင္းထဲကို ေက်ာက္ တည္ေစ ႏိုင္တဲ့Calcium ေတြ Oxalate ေတြ Uric Acid ေတြ Cystine ေတြမ်ားမ်ား စြန္႔ထုတ္ေပးတဲ့ ေရာဂါေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကိုေတာ့ သက္ဆိုင္ရာ ေဆးပညာရွင္မ်ားကသာ ရွာေဖြကုသေပးႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒုတိယအုပ္စုကေတာ့ မိမိမွာ ဘာေရာဂါမွ အခံမရွိဘဲနဲ႔ အေနအထိုင္အစားအေသာက္ မွားယြင္းေနတဲ့အတြက္ ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ဒါကိုေတာ့ မိမိဘာ သာ သိရွိနားလည္ၿပီး ျပဳျပင္ေနထိုင္စားေသာက္ျခင္းအားျဖင့္ ဆီး ေက်ာက္တည္ေရာဂါကေန ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ျဖစ္ၿပီးရင္လည္း သက္သာေပ်ာက္ကင္းေ အာင္ ေဆာင္ရြက္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။

ဆီးေက်ာက္တည္ေရာဂါကို ႀကိဳတင္ကာကြယ္ ျခင္း။

ဆီးေက်ာက္တည္ေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳတင္ ကာကြယ္ဖို႔ဆိုရင္ အဓိကအားျဖင့္ ၿခံဳၿပီး ေျပာရရင္-
၁။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ၊ ေရကို က်ဳိခ်က္ၿပီး မွ ေသာက္ပါ။
၂။ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ားမ်ားစားေပးပါ။ အဝါ ေရာင္ရွိတဲ့ အသီးအႏွံေတြကို ပိုစားပါ။
၃။ အသားငါးကို ပံုမွန္သင့္တင့္စြာစားပါ။ အသားငါးစားတိုင္း အသီးအရြက္နဲ႔ တြဲဖက္စား ပါ။
၄။ အငန္ေလွ်ာ့စားပါ။
၅။ အခ်ဳိဓာတ္မ်ားတဲ့ အခ်ဳိရည္၊ ဂလူးကို႔စ္ သၾကားစတာေတြကို ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။
၆။ ေကာ္ဖီ၊ လက္ဖက္ရည္ကို အလြန္အကြၽံ မေသာက္ပါႏွင့္။
၇။ ကြမ္းယာစားတဲ့ အက်င့္ကို ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။ စသည္တုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ မိမိရဲ႕ အေနအထိုင္ အစား အေသာက္စတဲ့ ဘဝေနဟန္အျပဳအမူေတြ မွား ယြင္းေနတယ္ဆိုရင္ ေျပာင္းလဲျပဳျပင္ျခင္းျဖင့္ ဆီး ေက်ာက္တည္ေရာ ဂါမျဖ စ္ေအာင္ မိမိဘက္မွ တတ္စြမ္းသေလာက္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ထားႏိုင္ ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။

ေဒါက္တာေအာင္ဆန္းဝင္း