နပိုလီယံ ဘိုနာပတ္
==============
နပိုလီယံ ဘိုနာပတ္ ( 1769 - 1821 ) သည္ ဥေရာပသမိုင္းကို ေၿပာင္းလဲေစခဲ႔သည္႔ ၿပင္သစ္ဘု၇င္ တစ္ပါး ၿဖစ္ေလသည္။ ( 1769 ) ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ( 15 ) ရက္ေန႔တြင္ ေမြးဖြားခဲ႔ၿပီး ( 1821 ) ေမလ ( 5 ) ရက္တြင္ ေသဆံုးခဲ႔သည္။
နပိုလီယံ ဘိုနာပတ္ ( 1769 - 1821 )
ငယ္ဘ၀
နပိုလီယံ ကို ေကာ္စီကာ ကၽြန္းတြင္ ေမြးဖြားခဲ႔ၿပီး မေမြးဖြားမီ ( 15 ) အလိုတြင္မွ ေကာ္စီကာ ကၽြန္းကို ၿပင္သစ္တို႔က သိမ္းပိုက္ခဲ႔ၿခင္း ၿဖစ္ေလသည္။ ငယ္စဥ္က အၿခားေသာ ေကာ္စီကာ မ်ဳိးခ်စ္မ်ားနည္း တူ ၿပင္သစ္တို႔ကို ေတာ္လွန္ရန္ ဆႏၵရွိခဲ႔ဖူးေလသည္။ သို႔ေသာ္ အသက္ ( 16 ) ႏွစ္အရြယ္တြင္ ၿပင္ သစ္ ဗိုလ္သင္တန္း တက္ေရာက္ၿပီးေနာက္တြင္ ၿပင္သစ္ အေၿမွာက္တပ္တြင္ အရာရွိအၿဖစ္ အမႈ ထမ္း ခဲ႔ၿပန္သည္။ ၿပင္သစ္ေၿမကို အဂၤလိပ္တို႔လက္မွ ၿပန္လည္ တိုက္ယူသည္႔ နာမည္ေက်ာ္ တိုးလံု တိုက္ပြဲ ( 1783 ) တြင္ ၄င္းဧ။္ အေၿမွာက္တပ္ကို ဦးေဆာင္ရ်္ အသက္ငယ္ငယ္ႏွင္႔ ေကာင္းစြာ အစြမ္း ၿပႏိုင္ခဲ႔ရ်္ ဗိုလ္မွဴးၾကီး ရာထူးသို႔ တိုးၿမွင္႔ ခန္႔ထားၿခင္း ခံရၿပီးေနာက္ နာမည္ ရလာခဲ႔ေလသည္။
တိုက္ပြဲမ်ား
( 1796 ) ခုႏွစ္တြင္ အီတလီကို သိမ္းပိုက္ရန္ ခ်ီတက္သည္႔ တပ္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ အသက္ ( 27 ) ႏွစ္ရွိ နပိုလီယံက ဦးေဆာင္ခဲ႔ရေလသည္။ ထို အခ်ိန္မွစကာ ေနာင္ ဥေရာပတြင္ တိုက္သည္႔ စစ္ပြဲမ်ားကို လက္တြဲတိုက္မည္႔ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားႏွင္႔ စတင္ကာ တြဲဖက္မိၿခင္းလည္း ၿဖစ္ေလသည္။ အီတလီ တိုက္ ပြဲမ်ားတြင္လည္း စြမ္းစြမ္းတမံ ေဆာင္ရြက္ခဲ႔သၿဖင္႔ နာမည္ ပိုမို ေက်ာ္ၾကား လာခဲ႔ေလသည္။
အီတလီမွ ၿပန္လာၿပီးေနာက္ ( 1798 ) တြင္ အီဂ်စ္ကို တိုက္ခုိက္ရန္ ခ်ွီတက္သြားၿပန္သည္။ သို႔ေသာ္ မွန္းခ်က္နွင္႔ ႏွမ္းထြက္မကုိက္ပဲ စစ္ႏိုင္ေသာ္လည္း အက်ဳိးမရွိခဲ႔သည္႔အၿပင္ မ်ားစြာေသာ စစ္သည္ တို႔မွာ ၿပင္းထန္ဆိုးရြားေသာ အီဂ်စ္ဧ။္ ရာသီဥတု ၊ ေရာဂါဘယ ႏွင္႔ ေရတပ္တြင္ အင္အားၾကီး အဂၤလိပ္တို႔ ၇န္ တို႔ေၾကာင္႔ အက်ဆံုး မ်ားခဲ႔ရေလသည္။ အေၿခေနမဟန္သည္႔ နပိုလီယံ သည္ လည္း တစ္ကိုယ္တည္း ကိုယ္လြတ္ရုန္းကာ သေဘၤာတစ္စီးတည္းၿဖင္႔ ၿပင္သစ္ သို႔ ၿပန္ခဲ႔ရေလ သည္။ ၿပင္သစ္ေရာက္ေသာ္ ပါရီလူထုက အီဂ်စ္မွ အရႈံးကိုလ်စ္လ်ဴရႈ႕ၿပီး အီတလီမွ ေအာင္ၿမင္ မႈမ်ားကိုသာ တဖြဖြေၿပာၿပီး သူရဲေကာင္းသဖြယ္ ခ်ီးေၿမွာက္ၾကသၿဖင္႔ ႏိုင္ငံေရး ေလာကတြင္ပါ ေနရာ ရလာၿပီး ၿပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရး ႏွင္႔ အာဏာသိမ္းပြဲမ်ား အၿပီးတြင္ ႏုိင္ငံဦးေဆာင္ ဒါရိုက္ တာတစ္ဦး ၿဖစ္လာခဲ႔ေလသည္။ မၾကာမီတြင္ ၿပိဳင္ဘက္မ်ားကို ဖယ္ရွားၿပီး အသက္ ( 30 ) ႏွစ္ အရြယ္တြင္ ဦးေဆာင္ဒါရိုက္တာ ၿဖစ္လာခဲ႔သည္။
ၿပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးတြင္ လူထုေတာင္းဆိုေသာ လိုလားခ်က္မ်ားကို အေၿခခံ ဥပေဒ ေရးဆြဲရာ တြင္ ထည္႔ထားေပးႏိုင္ခဲ႔ရ်္ နပိုလီယံကို အာဏာရွင္ဟု မၿမင္ပဲ သူရဲေကာင္းအၿဖစ္ ဆက္လက္ ကိုး စားခဲ႔ၾကေလသည္။ အာဏာရၿပီးေနာက္ တုိင္းၿပည္ကို အေရးပါသည္႔ ၿပဳၿပင္ေၿပာင္းလဲမႈမ်ားကို တရစပ္ ေဆာင္ရြက္ေလေတာ႔သည္။ ဗဟုိဘဏ္ ႏွင္႔ တကၠသိုလ္ကို တည္ေဆာက္ေပးခဲ႔သည္။ အလြန္ထင္ရွားသည္႔ ေၿပာင္းလဲမႈမွာ နပိုလီယံ ဥပေဒပင္ ၿဖစ္သည္။ ယေန႔တိုင္ ဥေရာပႏုိင္ငံမ်ား တြင္ ထို ဥပေဒကို မွီၿငမ္းေနဆဲ ၿဖစ္ေလသည္။ ၿပင္သစ္ နယ္နမိတ္ကို ေက်ာ္ကာ ဥေရာပႏိုင္ငံ မ်ား ကို သိမ္းယူကာ တုိက္တုိင္းႏိုင္သၿဖင္႔ ၿပင္သစ္ စစ္တပ္ကို ယွဥ္ႏိုင္သူ မရွိေတာ႔ေပ။ ထို႔ေၾကာင္႔ ႏွစ္ အနည္းငယ္အတြင္း ဥေရာပေၿမပံုတြင္ ၿပင္သစ္ပိုင္နက္သည္ ၾကီးမားက်ယ္ၿပန္႔ လာေလသည္။
ဧကရာဇ္ နပိုလီယန္
( 1804 ) ခုႏွစ္တြင္ မိမိကိုယ္ကို ဧကရာဇ္ အၿဖစ္ေၾကၿငာကာ ညီအစ္ကိုမ်ားကို ဥေရာပ သံုးႏိုင္ငံတြင္ ဘုရင္ခံအၿဖစ္ ခန္႔အပ္ခဲ႔ေလသည္။ ေတာ္လွန္ေရးဧ။္ အႏွစ္သာရ မ်ားကို မထိခိုက္ဟု အမ်ားက ထင္ၿမင္ၾကသၿဖင္႔ သမၼတ ႏိုင္ငံ ထူေထာင္လိုသူမ်ားက အေရးတယူ မကန္႔ကြက္ခဲ႔ ၾကေပ။ ၿပည္ တြင္း တြင္ ကန္႔ကြက္သူမရွိေသာ္လည္း ၿပည္ပတြင္ သိမ္းပိုက္နယ္ေၿမမ်ားသည္ ၿငိမ္သက္လွသည္ မရွိခဲ႕ပဲ အၿမဲပင္ ပုန္ကန္ရန္ အေၿခေန ရွိခဲ႔ၾကသည္။ ( 1802 ) ႏွစ္တြင္ အဂၤလန္ႏွင္႔ ေအမီယန္ စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုကာ စစ္ေၿပၿငိမ္း ခဲ႔ေလသည္။ ထို စာခ်ဳပ္သည္ တစ္ႏွစ္သာ ခံၿပီး အဂၤလန္ ႏွင္႔ မဟာ မိတ္မ်ားက ၿပင္သစ္ကို စစ္ေၾကၿငာၾကၿပန္သည္။
ၾကည္႔တပ္တြင္ ထံုးစံအတုိင္း နပိုလီယံ ဧ။္ တပ္မ်ား ၿခိမ္႔ၿခိမ္႔သဲ ေအာင္ပြဲခံေသာ္လည္း ပင္လယ္တြင္ ေရတပ္အင္အား ေတာင္႔တင္းေသာ အဂၤလိပ္တို႔အား ( 1805 ) ခုနွစ္ ထေရာ္လဖာ တုိက္ပြဲတြင္ အၾကီးက်ယ္ ရႈံးရေလသည္။ ေနာက္ ေၿခာက္ပတ္အၾကာတြင္ ၾသစတီးယား ႏွင္႔ ရုရွ ႏိုင္ငံ တပ္ေပါင္း စု ကို ၾသစတာလစ္တြင္ ႏိုင္ေသာ္လည္း မထူးေတာ႔ ေပ။ အဘယ္႔ေၾကာင္႔ ဆိုေသာ္ ပင္လယ္ၿပင္တြင္ အဂၤလန္တုိ႔ ဗိုလ္စြဲၿပီး ၿဖစ္သၿဖင္႔ ၿပင္သစ္တုိ႔မွာ မ်ားစြာ နစ္နာရေလသည္။ ( 1808 ) ခုနွစ္တြင္ အိုေဗရီယန္ ကၽြန္းသို႔ မလုိအပ္ပဲ ၿပင္သစ္တပ္မ်ား တပ္စြဲထားေစၿခင္း ၿဖင္႔ အမွားတစ္ရပ္ကို က်ဴး လြန္ လုိက္ေသးသည္။ ထုိ႔အၿပင္ အေရးပါသည္႔ သမိုင္း ၿဖစ္ရပ္တစ္ခုမွာ အေမရိကားရွိ ၿပင္သစ္ပိုင္ လူ၀ီစီးယားနား ၿပည္နယ္ကို အေမရိကန္ ၿပည္ေထာင္စုထံ ေရာင္းခ် ပစ္ခဲ႔ေလသည္။
အရံႈးမ်ား
အၾကီးဆံုးေသာ ၿပင္သစ္တို႔ဧ။္ အရံႈးႏွင္႔ နပိုလီယံဧ။္ အမွားမွာ ရုရွသို႔ ခ်ီတက္ၿခင္း ၿဖစ္ေလသည္။ ( 1807 ) ခုႏွစ္တြင္ ရုရွဇာဘုရင္ႏွင္႔ ခ်စ္ၾကည္ေရး စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုထားေသာ္လည္း ( 1812 ) တြင္ ရုရွ ကို တိုက္ေလသည္။ ရုရွတပ္မ်ားက နပိုလီယံ တပ္မ်ားကို ရင္ဆိုင္တိုက္သည္ မရွိပဲ ေရွာင္ရွား သြား ၾက သည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ ၿပင္သစ္ တပ္မ်ားမွာ ေမာ္စကို ၿမိဳ႕အထိ အခက္ခဲ မရွိပဲ ခ်ီတက္သြားႏိုင္ ခဲ႔သည္။ သို႔ေသာ္ ေမာ္စကိုမွာ ရုရွတို႔ မီးတိုက္ကာ ခ်န္ခဲ႔သၿဖင္႔ အၾကီးက်ယ္ ဒုကၡေရာက္ေတာ႔ ေလသည္။ ေမာ္စကိုတြင္ တပ္ခ်ကာ ရုရွမွ စစ္ေၿပၿငိမ္းရန္ ကမ္းလွမ္းသည္ကို ငါးပတ္တိတိ ေစာင္႔ ေသာ္လည္း အက်ဳိးမထူးေတာ႔သၿဖင္႔ တပ္ေခါက္ၿပန္ရန္ ဆံုးၿဖတ္လိုက္ေသာ္လည္း အခ်ိန္ ေႏွာင္း သြားခဲ႔ေလသည္။ ၿပင္သစ္တပ္မ်ားသည္ ရုရွေဆာင္းတြင္း ႏွင္႔ ရိကၡာမလံုေလာက္သည္႔ ဒဏ္မ်ားကို မရႈ႕မလွ ခံစားရကာ ၿပင္သစ္ ၿပန္အေရာက္တြင္ စစ္သည္ ဆယ္ရာခိုင္ႏႈံန္းသာ က်န္ရွိေလေတာ႔ သည္။ ၾသစတီးယား ၊ ပရပ္ရွား စသည္႔ သိမ္းပိုက္ခံမ်ားအေနၿဖင္႔ လည္း ယခု အခ်ိန္တြင္ ၿပင္သစ္တို႔ ကို ေတာ္လွန္ရန္ အခ်ိန္ေကာင္းၿဖစ္ေၾကာင္း နားလည္သည္႔အေလ်ာက္ ေတာ္လွန္ၾကေလသည္။ ထုိသို႔ၿဖင္႔ ႏွစ္ဘက္ရင္ဆိုင္ တုိက္သည္႔ လိုက္ပဇ္ တြင္ ၿပင္သစ္တပ္မ်ား ထပ္မံ အေရးနိမ္႔ သၿဖင္႔ အင္အားနည္းပါးေၾကာင္း သိသာစြာ ေပၚလြင္သြားေလသည္။ ေနာက္ တစ္ႏွစ္အၾကာတြင္ ရာထူးမွ ႏုတ္ထြက္ကာ အီတလီအနီးရွိ အယ္လဗ္ ကၽြန္းသို႔ အက်ယ္ခ်ဳပ္ၿဖင္႔ ပို႔ေဆာင္ၿခင္း ခံရေလသည္။
ထိုကၽြန္းမွ ( 1815 ) တြင္ ထြက္ေၿပးလာကာ ၿပင္သစ္ၿပန္ေရာက္ေသာ္ ၿပည္သူတို႔က ၀မ္းပမ္းတသာ ၾကိဳဆိုၿပီး အာဏာၿပန္အပ္ၾကၿပန္သည္။ အာဏာရသည္ႏွင္႔ အၿခား ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားကို စစ္ေၾက ၿငာေလသည္။ အာဏာရၿပီး ရက္တစ္ရာ အၾကာတြင္ တိုက္ခိုက္ၾကသည္႔ ၀ါတာလူး စစ္ပြဲတြင္ ရႈံးသၿဖင္႔ ၿဗိတိသွ်တို႔ ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္သြားၿပီးေနာ
ေသဆံုးၿခင္း အေၾကာင္းအရာ
အစာအိမ္ ကင္ဆာၿဖင္႔ ေသဆံုးသည္ဟု နပိုလီယန္ ဧ။္ ဆရာ၀န္ ခြဲစိတ္မႈမွတ္တမ္းတြင္ ေဖာ္ၿပ ထားေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ အာဆင္းနစ္ အဆိပ္ၿဖင္႔ အသတ္ခံရသည္ ဟု ယူဆလာခဲ႔ ၾက ေလသည္။ အေၾကာင္းမွာ နပိုလီယံ ေသဆံုးခါနီး ဆံခ်ည္တုိ႔တြင္ အာဆင္းနစ္ ပါ၀င္ႏံႈန္း အဆမတန္ မ်ားၿပားေနၿခင္း ေၾကာင္႔ ၿဖစ္ေလသည္။ ( 2007 ) ႏွင္႔ ( 2008 ) တြင္ ၿပဳလုပ္ခဲ႔ေသာ ေလ႔လာမႈမ်ား အရ နပိုလီယန္ မွာ ကေလးဘ၀ကတည္းက သဘာ၀အေလ်ာက္ အာဆင္းနစ္ ဓါတ္ သင္႔ႏႈန္း မ်ား ၿပား ခဲ႔ၿပီး အစာအိမ္ကင္ဆာၿဖင္႔ ေသဆံုးေၾကာင္း အတိၿပဳခဲ႔ၾကေလသည္။
ကိုးကား ။ ။ ၀ီကီဒီပီးယား အခမဲ႔ လြတ္လပ္ စြယ္စံုက်မ္း
==============
နပိုလီယံ ဘိုနာပတ္ ( 1769 - 1821 ) သည္ ဥေရာပသမိုင္းကို ေၿပာင္းလဲေစခဲ႔သည္႔ ၿပင္သစ္ဘု၇င္ တစ္ပါး ၿဖစ္ေလသည္။ ( 1769 ) ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ( 15 ) ရက္ေန႔တြင္ ေမြးဖြားခဲ႔ၿပီး ( 1821 ) ေမလ ( 5 ) ရက္တြင္ ေသဆံုးခဲ႔သည္။
နပိုလီယံ ဘိုနာပတ္ ( 1769 - 1821 )
ငယ္ဘ၀
နပိုလီယံ ကို ေကာ္စီကာ ကၽြန္းတြင္ ေမြးဖြားခဲ႔ၿပီး မေမြးဖြားမီ ( 15 ) အလိုတြင္မွ ေကာ္စီကာ ကၽြန္းကို ၿပင္သစ္တို႔က သိမ္းပိုက္ခဲ႔ၿခင္း ၿဖစ္ေလသည္။ ငယ္စဥ္က အၿခားေသာ ေကာ္စီကာ မ်ဳိးခ်စ္မ်ားနည္း တူ ၿပင္သစ္တို႔ကို ေတာ္လွန္ရန္ ဆႏၵရွိခဲ႔ဖူးေလသည္။ သို႔ေသာ္ အသက္ ( 16 ) ႏွစ္အရြယ္တြင္ ၿပင္ သစ္ ဗိုလ္သင္တန္း တက္ေရာက္ၿပီးေနာက္တြင္ ၿပင္သစ္ အေၿမွာက္တပ္တြင္ အရာရွိအၿဖစ္ အမႈ ထမ္း ခဲ႔ၿပန္သည္။ ၿပင္သစ္ေၿမကို အဂၤလိပ္တို႔လက္မွ ၿပန္လည္ တိုက္ယူသည္႔ နာမည္ေက်ာ္ တိုးလံု တိုက္ပြဲ ( 1783 ) တြင္ ၄င္းဧ။္ အေၿမွာက္တပ္ကို ဦးေဆာင္ရ်္ အသက္ငယ္ငယ္ႏွင္႔ ေကာင္းစြာ အစြမ္း ၿပႏိုင္ခဲ႔ရ်္ ဗိုလ္မွဴးၾကီး ရာထူးသို႔ တိုးၿမွင္႔ ခန္႔ထားၿခင္း ခံရၿပီးေနာက္ နာမည္ ရလာခဲ႔ေလသည္။
တိုက္ပြဲမ်ား
( 1796 ) ခုႏွစ္တြင္ အီတလီကို သိမ္းပိုက္ရန္ ခ်ီတက္သည္႔ တပ္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ အသက္ ( 27 ) ႏွစ္ရွိ နပိုလီယံက ဦးေဆာင္ခဲ႔ရေလသည္။ ထို အခ်ိန္မွစကာ ေနာင္ ဥေရာပတြင္ တိုက္သည္႔ စစ္ပြဲမ်ားကို လက္တြဲတိုက္မည္႔ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားႏွင္႔ စတင္ကာ တြဲဖက္မိၿခင္းလည္း ၿဖစ္ေလသည္။ အီတလီ တိုက္ ပြဲမ်ားတြင္လည္း စြမ္းစြမ္းတမံ ေဆာင္ရြက္ခဲ႔သၿဖင္႔ နာမည္ ပိုမို ေက်ာ္ၾကား လာခဲ႔ေလသည္။
အီတလီမွ ၿပန္လာၿပီးေနာက္ ( 1798 ) တြင္ အီဂ်စ္ကို တိုက္ခုိက္ရန္ ခ်ွီတက္သြားၿပန္သည္။ သို႔ေသာ္ မွန္းခ်က္နွင္႔ ႏွမ္းထြက္မကုိက္ပဲ စစ္ႏိုင္ေသာ္လည္း အက်ဳိးမရွိခဲ႔သည္႔အၿပင္ မ်ားစြာေသာ စစ္သည္ တို႔မွာ ၿပင္းထန္ဆိုးရြားေသာ အီဂ်စ္ဧ။္ ရာသီဥတု ၊ ေရာဂါဘယ ႏွင္႔ ေရတပ္တြင္ အင္အားၾကီး အဂၤလိပ္တို႔ ၇န္ တို႔ေၾကာင္႔ အက်ဆံုး မ်ားခဲ႔ရေလသည္။ အေၿခေနမဟန္သည္႔ နပိုလီယံ သည္ လည္း တစ္ကိုယ္တည္း ကိုယ္လြတ္ရုန္းကာ သေဘၤာတစ္စီးတည္းၿဖင္႔ ၿပင္သစ္ သို႔ ၿပန္ခဲ႔ရေလ သည္။ ၿပင္သစ္ေရာက္ေသာ္ ပါရီလူထုက အီဂ်စ္မွ အရႈံးကိုလ်စ္လ်ဴရႈ႕ၿပီး အီတလီမွ ေအာင္ၿမင္ မႈမ်ားကိုသာ တဖြဖြေၿပာၿပီး သူရဲေကာင္းသဖြယ္ ခ်ီးေၿမွာက္ၾကသၿဖင္႔ ႏိုင္ငံေရး ေလာကတြင္ပါ ေနရာ ရလာၿပီး ၿပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရး ႏွင္႔ အာဏာသိမ္းပြဲမ်ား အၿပီးတြင္ ႏုိင္ငံဦးေဆာင္ ဒါရိုက္ တာတစ္ဦး ၿဖစ္လာခဲ႔ေလသည္။ မၾကာမီတြင္ ၿပိဳင္ဘက္မ်ားကို ဖယ္ရွားၿပီး အသက္ ( 30 ) ႏွစ္ အရြယ္တြင္ ဦးေဆာင္ဒါရိုက္တာ ၿဖစ္လာခဲ႔သည္။
ၿပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးတြင္ လူထုေတာင္းဆိုေသာ လိုလားခ်က္မ်ားကို အေၿခခံ ဥပေဒ ေရးဆြဲရာ တြင္ ထည္႔ထားေပးႏိုင္ခဲ႔ရ်္ နပိုလီယံကို အာဏာရွင္ဟု မၿမင္ပဲ သူရဲေကာင္းအၿဖစ္ ဆက္လက္ ကိုး စားခဲ႔ၾကေလသည္။ အာဏာရၿပီးေနာက္ တုိင္းၿပည္ကို အေရးပါသည္႔ ၿပဳၿပင္ေၿပာင္းလဲမႈမ်ားကို တရစပ္ ေဆာင္ရြက္ေလေတာ႔သည္။ ဗဟုိဘဏ္ ႏွင္႔ တကၠသိုလ္ကို တည္ေဆာက္ေပးခဲ႔သည္။ အလြန္ထင္ရွားသည္႔ ေၿပာင္းလဲမႈမွာ နပိုလီယံ ဥပေဒပင္ ၿဖစ္သည္။ ယေန႔တိုင္ ဥေရာပႏုိင္ငံမ်ား တြင္ ထို ဥပေဒကို မွီၿငမ္းေနဆဲ ၿဖစ္ေလသည္။ ၿပင္သစ္ နယ္နမိတ္ကို ေက်ာ္ကာ ဥေရာပႏိုင္ငံ မ်ား ကို သိမ္းယူကာ တုိက္တုိင္းႏိုင္သၿဖင္႔ ၿပင္သစ္ စစ္တပ္ကို ယွဥ္ႏိုင္သူ မရွိေတာ႔ေပ။ ထို႔ေၾကာင္႔ ႏွစ္ အနည္းငယ္အတြင္း ဥေရာပေၿမပံုတြင္ ၿပင္သစ္ပိုင္နက္သည္ ၾကီးမားက်ယ္ၿပန္႔ လာေလသည္။
ဧကရာဇ္ နပိုလီယန္
( 1804 ) ခုႏွစ္တြင္ မိမိကိုယ္ကို ဧကရာဇ္ အၿဖစ္ေၾကၿငာကာ ညီအစ္ကိုမ်ားကို ဥေရာပ သံုးႏိုင္ငံတြင္ ဘုရင္ခံအၿဖစ္ ခန္႔အပ္ခဲ႔ေလသည္။ ေတာ္လွန္ေရးဧ။္ အႏွစ္သာရ မ်ားကို မထိခိုက္ဟု အမ်ားက ထင္ၿမင္ၾကသၿဖင္႔ သမၼတ ႏိုင္ငံ ထူေထာင္လိုသူမ်ားက အေရးတယူ မကန္႔ကြက္ခဲ႔ ၾကေပ။ ၿပည္ တြင္း တြင္ ကန္႔ကြက္သူမရွိေသာ္လည္း ၿပည္ပတြင္ သိမ္းပိုက္နယ္ေၿမမ်ားသည္ ၿငိမ္သက္လွသည္ မရွိခဲ႕ပဲ အၿမဲပင္ ပုန္ကန္ရန္ အေၿခေန ရွိခဲ႔ၾကသည္။ ( 1802 ) ႏွစ္တြင္ အဂၤလန္ႏွင္႔ ေအမီယန္ စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုကာ စစ္ေၿပၿငိမ္း ခဲ႔ေလသည္။ ထို စာခ်ဳပ္သည္ တစ္ႏွစ္သာ ခံၿပီး အဂၤလန္ ႏွင္႔ မဟာ မိတ္မ်ားက ၿပင္သစ္ကို စစ္ေၾကၿငာၾကၿပန္သည္။
ၾကည္႔တပ္တြင္ ထံုးစံအတုိင္း နပိုလီယံ ဧ။္ တပ္မ်ား ၿခိမ္႔ၿခိမ္႔သဲ ေအာင္ပြဲခံေသာ္လည္း ပင္လယ္တြင္ ေရတပ္အင္အား ေတာင္႔တင္းေသာ အဂၤလိပ္တို႔အား ( 1805 ) ခုနွစ္ ထေရာ္လဖာ တုိက္ပြဲတြင္ အၾကီးက်ယ္ ရႈံးရေလသည္။ ေနာက္ ေၿခာက္ပတ္အၾကာတြင္ ၾသစတီးယား ႏွင္႔ ရုရွ ႏိုင္ငံ တပ္ေပါင္း စု ကို ၾသစတာလစ္တြင္ ႏိုင္ေသာ္လည္း မထူးေတာ႔ ေပ။ အဘယ္႔ေၾကာင္႔ ဆိုေသာ္ ပင္လယ္ၿပင္တြင္ အဂၤလန္တုိ႔ ဗိုလ္စြဲၿပီး ၿဖစ္သၿဖင္႔ ၿပင္သစ္တုိ႔မွာ မ်ားစြာ နစ္နာရေလသည္။ ( 1808 ) ခုနွစ္တြင္ အိုေဗရီယန္ ကၽြန္းသို႔ မလုိအပ္ပဲ ၿပင္သစ္တပ္မ်ား တပ္စြဲထားေစၿခင္း ၿဖင္႔ အမွားတစ္ရပ္ကို က်ဴး လြန္ လုိက္ေသးသည္။ ထုိ႔အၿပင္ အေရးပါသည္႔ သမိုင္း ၿဖစ္ရပ္တစ္ခုမွာ အေမရိကားရွိ ၿပင္သစ္ပိုင္ လူ၀ီစီးယားနား ၿပည္နယ္ကို အေမရိကန္ ၿပည္ေထာင္စုထံ ေရာင္းခ် ပစ္ခဲ႔ေလသည္။
အရံႈးမ်ား
အၾကီးဆံုးေသာ ၿပင္သစ္တို႔ဧ။္ အရံႈးႏွင္႔ နပိုလီယံဧ။္ အမွားမွာ ရုရွသို႔ ခ်ီတက္ၿခင္း ၿဖစ္ေလသည္။ ( 1807 ) ခုႏွစ္တြင္ ရုရွဇာဘုရင္ႏွင္႔ ခ်စ္ၾကည္ေရး စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုထားေသာ္လည္း ( 1812 ) တြင္ ရုရွ ကို တိုက္ေလသည္။ ရုရွတပ္မ်ားက နပိုလီယံ တပ္မ်ားကို ရင္ဆိုင္တိုက္သည္ မရွိပဲ ေရွာင္ရွား သြား ၾက သည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ ၿပင္သစ္ တပ္မ်ားမွာ ေမာ္စကို ၿမိဳ႕အထိ အခက္ခဲ မရွိပဲ ခ်ီတက္သြားႏိုင္ ခဲ႔သည္။ သို႔ေသာ္ ေမာ္စကိုမွာ ရုရွတို႔ မီးတိုက္ကာ ခ်န္ခဲ႔သၿဖင္႔ အၾကီးက်ယ္ ဒုကၡေရာက္ေတာ႔ ေလသည္။ ေမာ္စကိုတြင္ တပ္ခ်ကာ ရုရွမွ စစ္ေၿပၿငိမ္းရန္ ကမ္းလွမ္းသည္ကို ငါးပတ္တိတိ ေစာင္႔ ေသာ္လည္း အက်ဳိးမထူးေတာ႔သၿဖင္႔ တပ္ေခါက္ၿပန္ရန္ ဆံုးၿဖတ္လိုက္ေသာ္လည္း အခ်ိန္ ေႏွာင္း သြားခဲ႔ေလသည္။ ၿပင္သစ္တပ္မ်ားသည္ ရုရွေဆာင္းတြင္း ႏွင္႔ ရိကၡာမလံုေလာက္သည္႔ ဒဏ္မ်ားကို မရႈ႕မလွ ခံစားရကာ ၿပင္သစ္ ၿပန္အေရာက္တြင္ စစ္သည္ ဆယ္ရာခိုင္ႏႈံန္းသာ က်န္ရွိေလေတာ႔ သည္။ ၾသစတီးယား ၊ ပရပ္ရွား စသည္႔ သိမ္းပိုက္ခံမ်ားအေနၿဖင္႔ လည္း ယခု အခ်ိန္တြင္ ၿပင္သစ္တို႔ ကို ေတာ္လွန္ရန္ အခ်ိန္ေကာင္းၿဖစ္ေၾကာင္း နားလည္သည္႔အေလ်ာက္ ေတာ္လွန္ၾကေလသည္။ ထုိသို႔ၿဖင္႔ ႏွစ္ဘက္ရင္ဆိုင္ တုိက္သည္႔ လိုက္ပဇ္ တြင္ ၿပင္သစ္တပ္မ်ား ထပ္မံ အေရးနိမ္႔ သၿဖင္႔ အင္အားနည္းပါးေၾကာင္း သိသာစြာ ေပၚလြင္သြားေလသည္။ ေနာက္ တစ္ႏွစ္အၾကာတြင္ ရာထူးမွ ႏုတ္ထြက္ကာ အီတလီအနီးရွိ အယ္လဗ္ ကၽြန္းသို႔ အက်ယ္ခ်ဳပ္ၿဖင္႔ ပို႔ေဆာင္ၿခင္း ခံရေလသည္။
ထိုကၽြန္းမွ ( 1815 ) တြင္ ထြက္ေၿပးလာကာ ၿပင္သစ္ၿပန္ေရာက္ေသာ္ ၿပည္သူတို႔က ၀မ္းပမ္းတသာ ၾကိဳဆိုၿပီး အာဏာၿပန္အပ္ၾကၿပန္သည္။ အာဏာရသည္ႏွင္႔ အၿခား ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားကို စစ္ေၾက ၿငာေလသည္။ အာဏာရၿပီး ရက္တစ္ရာ အၾကာတြင္ တိုက္ခိုက္ၾကသည္႔ ၀ါတာလူး စစ္ပြဲတြင္ ရႈံးသၿဖင္႔ ၿဗိတိသွ်တို႔ ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္သြားၿပီးေနာ
ေသဆံုးၿခင္း အေၾကာင္းအရာ
အစာအိမ္ ကင္ဆာၿဖင္႔ ေသဆံုးသည္ဟု နပိုလီယန္ ဧ။္ ဆရာ၀န္ ခြဲစိတ္မႈမွတ္တမ္းတြင္ ေဖာ္ၿပ ထားေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ အာဆင္းနစ္ အဆိပ္ၿဖင္႔ အသတ္ခံရသည္ ဟု ယူဆလာခဲ႔ ၾက ေလသည္။ အေၾကာင္းမွာ နပိုလီယံ ေသဆံုးခါနီး ဆံခ်ည္တုိ႔တြင္ အာဆင္းနစ္ ပါ၀င္ႏံႈန္း အဆမတန္ မ်ားၿပားေနၿခင္း ေၾကာင္႔ ၿဖစ္ေလသည္။ ( 2007 ) ႏွင္႔ ( 2008 ) တြင္ ၿပဳလုပ္ခဲ႔ေသာ ေလ႔လာမႈမ်ား အရ နပိုလီယန္ မွာ ကေလးဘ၀ကတည္းက သဘာ၀အေလ်ာက္ အာဆင္းနစ္ ဓါတ္ သင္႔ႏႈန္း မ်ား ၿပား ခဲ႔ၿပီး အစာအိမ္ကင္ဆာၿဖင္႔ ေသဆံုးေၾကာင္း အတိၿပဳခဲ႔ၾကေလသည္။
ကိုးကား ။ ။ ၀ီကီဒီပီးယား အခမဲ႔ လြတ္လပ္ စြယ္စံုက်မ္း
No comments:
Post a Comment
မိတ္ေဆြ...အခ်ိန္ေလးရရင္ blogg မွာစာလာဖတ္ပါေနာ္
ဗဟုသုတ ရနိုင္တယ္။