ေဂ်ရုဆလမ္

 

9Plus Myanmar

 

ေဂ်ရုဆလမ္

- နိဒါန္း -

ေဂ်ရုဆလမ္သည္ လက္ရွိေခတ္အစၥေရးလ္ႏိုင္ငံတြင္ တည္ရွိေနေသာ ၿမိဳ႕ႀကီးတစ္ခုျဖစ္ၿပီး ကမ႓ာေပၚရွိ အျမင့္ျမတ္ဆံုးေသာ ေနရာမ်ားထဲမွတစ္ခုျဖစ္သည္ဟု လူအမ်ားအျပားက ယူဆၾကသည္။ ေဂ်ရုဆလမ္သည္ တစ္ဆူတည္းေသာဘုရားကိုိုးကြယ္သည့္ ဘာသာမ်ားအနက္မွ အႀကီးဆံုးဘာသာ ၃ ခု ျဖစ္ေသာ ဂ်ဴးေဒေအဇမ္ (ဂ်ဴးဘာသာ)၊ အစၥလာမ္ ႏွင့္ ခရစၥတီယန္နတီ (ခရစ္ယာန္ဘာသာ) တို႔အတြက္ အဓိကအေရးပါေသာနယ္ေျမျဖစ္သည္။ အစၥေရးလ္ ႏွင့္ ပါလက္စတိုင္း ႏွစ္ႏိုင္ငံလံုးက ေဂ်ရုဆလမ္ကို ၎တို႔၏ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ ေၾကြးေၾကာ္ထားၾကသည္။ ယင္းသို႔ေသာ ခိုင္မာ၍ ႏွစ္ပဋိေစၧဒမ်ားစြာတိုင္ တည္ရွိလာခဲ့ၾကေသာ အသင္းအဖြဲ႕ဘာသာမ်ားက ေဂ်ရုဆလမ္ၿမိဳ႕ေတာ္တစ္ခုလံုး ႏွင့္ ၿမိဳ႕တြင္းရွိ အေလးထားနယ္ေျမမ်ားအား ထိန္းခ်ဳပ္ပိုင္ဆိုင္ႏိုင္ေရး ေသြးေျမက်ပဋိပကၡမ်ားကို ႏွစ္ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာတိုင္ေအာင္ ဆင္ႏႊဲလာခဲ့ၾကသည္။

- ေရွးဦး ေဂ်ရုဆလမ္သမိုင္း -

ေဂ်ရုဆလမ္၌ လူသားမ်ားကနဦးစတင္အေျခခ်ေနထိုင္မႈမ်ားသည္ ေၾကးေခတ္ — ခန္႔မွန္းအားျဖင့္ BC ၃၅၀၀ ေလာက္ — က ဟု ပညာရွင္မ်ားက ယူဆၾကသည္။

BC ၁၀၀၀ တြင္ ေဒးဗစ္ဘုရင္ King David မွ ေဂ်ရုဆလမ္ကို ေအာင္ႏိုင္ၿပီး ဂ်ဴးဘုရင့္တိုင္းျပည္၏ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ ထားရွိခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ႏွစ္ ၄၀ ခန္႕အၾကာတြင္ ၎၏သား ေဆာ္လမန္ Solomon မွ ပထမဆံုး ျမင့္ျမတ္ေသာ ဘုရားေက်ာင္းကို တည္ေဆာက္သည္။

BC ၅၈၆ တြင္ ေဘဘီလံုးနီးယန္းမ်ားက ေဂ်ရုဆလမ္ကို သိမ္းပိုက္ကာ ဘုရားေက်ာင္းကို ဖ်က္ဆီးခဲ့ၿပီး ဂ်ဴးမ်ားကို တိုင္းျပည္မွ ႏွင္ထုတ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ႏွစ္ ၅၀ ခန္႔အၾကာတြင္ ပါရွန္းဘုရင္ ဆိုင္းရပ္စ္ Cyrus က ဂ်ဴးမ်ားကို ေဂ်ရုဆလမ္သို႕ ျပန္လာခြင့္၊ ဘုရားေက်ာင္းကို ျပန္ေဆာက္ခြင့္ ျပဳခဲ့သည္။

BC ၃၃၂ တြင္ မဟာအလက္ဇႏၵား Alexander the Great မွ ေဂ်ရုဆလမ္ကို သိမ္းပိုက္ထိန္းခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ေနာက္ႏွစ္ရာေပါင္းမ်ားစြာတိုင္ေအာင္ ရိုမန္မ်ား၊ ပါရွန္မ်ား၊ အာရပ္မ်ား၊ ဖာတီမစ္မ်ား၊ ဆဲလ္ဂ်က္တာ့ခ္မ်ား၊ ခရူဆိတ္ဒါမ်ား၊ အီဂ်စ္မ်ား၊ မမ္မယ္လုခ္မ်ား ႏွင့္ အစၥလမၼစ္မ်ား အပါအဝင္ လူမ်ိဳးစုအမ်ိဳးမ်ိဳးမွ ေဂ်ရုဆလမ္ကို အုပ္စိုးခဲ့ၾကသည္။

အခ်ိဳ႕ေသာ ဘာသာေရးႏွင့္ပတ္သက္ၿပီးျဖစ္ပြား အဓိကျဖစ္ရပ္မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္ၾကသည္။

BC ၃၇ တြင္ ဟဲေရာ့ဒ္ဘုရင္ King Herod မွ ဒုတိယေျမာက္ ဘုရားေက်ာင္းကို ပံုစံေျပာင္း၍တည္ေဆာက္သည္။ ဘုရားေက်ာင္းပတ္လည္မွ တံတိုင္းမ်ားကိုမူ မေျပာင္းမလဲ ထားရွိခဲ့သည္။ ဂ်ီးဇပ္စ္ (ေယရႈဝါ) Jesus ကို AD ၃၀ ဝန္းက်င္တြင္ ေဂ်ရုဆလမ္ၿမိဳ႕တြင္း၌ ကားစင္တင္သတ္ခဲ့သည္။ AD ၇၀ တြင္ ရိုမန္မ်ားက ဒုတိယဘုရားေက်ာင္းကို ဖ်က္ဆီးခဲ့သည္။ AD ၆၃၂ တြင္ အစၥလာမ္ဘာသာ၏ တမန္ေတာ္မူဟမၼဒ္ Muhammad ေသဆံုးခဲ့ၿပီး ၎သည္ ေဂ်ရုဆလမ္မွ ေကာင္းကင္ဘံုသို႕ တက္သြားခဲ့သည္ဟု ဆိုၾကသည္။ AD ၁ ရာစုတြင္ ဥေရာပတိုက္သား ခရစ္ယာန္အမ်ားအျပား ေဂ်ရုဆလမ္သို႔ ေပးလ္ဂရင္းေမ့ဂ်္ pilgrimage မ်ား စတင္သြားေရာက္ခဲ့ၾကသည္။ ၁၀၉၉ ႏွင့္ ၁၁၈၇ ခန္႔ၾကား၌ ခရစ္ယာန္ ခရူဆိတ္ဒါမ်ားက ေဂ်ရုဆလမ္၏ အဓိကက်ေသာ ဘာသာေရးနယ္ေျမမ်ားကို သိမ္းပိုက္ထားခဲ့ၾကသည္။

[before Christ (BC) - ခရစ္မေပၚမီ ]
[anno Domini (AD) - ခရစ္ေတာ္ေမြးဖြားၿပီး]
[pilgrimage ေပးလ္ဂရင္းေမ့ဂ်္ - ဘာသာေရးအေျခခံအေၾကာင္းရင္းအားျဖင့္ ျမင့္ျမတ္ေသာေနရာ/မ်ားသို႔ ခရီးသြားျခင္း]
[crusader ခရူဆိတ္ဒါ - အလယ္ေခတ္ကျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ခရူးဆိတ္စစ္ပြဲမ်ား၌ ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္မ်ားဖက္မွ ပါဝင္တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့သူ]

- ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာ -

ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာသည္ ေဂ်ရုဆလမ္ ႏွင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းကို ၁၅၁၆ မွ ၁၉၁၇ ၾကား၌ အုပ္စိုးခဲ့သည္။

ပထမကမ႓ာစစ္အၿပီးတြင္ ဂရိတ္ၿဗိတိန္ (အဂၤလန္) မွ ေဂ်ရုဆလမ္ကို သိမ္းယူသည္။ ယင္းအခ်ိန္က ေဂ်ရုဆလမ္မွာ ပါလက္စတိုင္း၏ နယ္ေျမအတြင္း ပါရွိသည္။ ၿဗိတိသွ်တို႔က ေဂ်ရုဆလမ္ ႏွင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ေဒသကို အစၥေရးလ္ႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးရသည့္ ၁၉၄၈ အထိ သိမ္းပိုက္ထားခဲ့သည္။

လြတ္လပ္ၿပီး အစၥေရးလ္၏ ပထမႏွစ္ ၂၀ အတြင္းတြင္ ေဂ်ရုဆလမ္မွာ ႏွစ္ပိုင္းကြဲေနခဲ့သည္။ အစၥေရးလ္က ေဂ်ရုဆလမ္အေနာက္ျခမ္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားခဲ့ၿပီး ေဂ်ာ္ဒန္က ေဂ်ရုဆလမ္အေရွ႕ျခမ္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားခဲ့သည္။

၁၉၆၇ ၆-ရက္ စစ္ပြဲအၿပီးတြင္ အစၥေရးလ္က ေဂ်ရုဆလမ္တစ္ၿမိဳ႕လံုးကို သိမ္းပိုက္ခဲ့သည္။

[
၁၉၄၇ ကုလသမဂၢစီမံကိန္းအရ ပါလက္စတိုင္းကို အစၥေရးလ္ျပည္နယ္မ်ား ႏွင့္ ပါလက္စတိုင္းျပည္နယ္မ်ားဟု ႏွစ္ပိုင္းခြဲသည္။ ေဂ်ရုဆလမ္ကိုမူ ဘာသာေရးနယ္ေျမအျဖစ္ သီးျခားအခြင့္ေပးသတ္မွတ္သည္။

၁၉၄၈ ပထမ အာရပ္-အစၥေရးလ္ စစ္ပြဲတြင္ အစၥေရးလ္က ေဂ်ရုဆလမ္အေနာက္ျခမ္းကို သိမ္းပိုက္လိုက္သည္။

၁၉၄၉ တြင္ အစၥေရးလ္ ႏွင့္ အာရပ္ႏိုင္ငံမ်ား (အီဂ်စ္၊ ေဂ်ာ္ဒန္၊ လက္ဘႏြန္ ႏွင့္ ဆီးရီးယား) ၾကား စစ္ရပ္စဲေရးစာခ်ဳပ္,ခ်ဳပ္ၿပီး armistice lines ေခၚ green lines မ်ား ဆြဲၾကသည္။ ယင္းအရ အေရွ႕-ေဂ်ရုဆလမ္ ႏွင့္ အေနာက္-ေဂ်ရုဆလမ္ ဟူ၍ ေဂ်ရုဆလမ္ ႏွစ္ပိုင္းကြဲသြားသည္။

၁၉၆၇ တတိယ အာရပ္-အစၥေရးလ္စစ္ပြဲ ဝါ ၆-ရက္စစ္ပြဲ အၿပီးတြင္ အစၥေရးလ္က ေဂ်ာ္ဒန္ထိန္းခ်ဳပ္ထားေသာ အေရွ႕-ေဂ်ရုဆလမ္ကို သိမ္းပိုက္လိုက္ကာ ေဂ်ရုဆလမ္တစ္ၿမိဳ႕လံုးကို ထိန္းခ်ဳပ္လိုက္သည္။
]

- ဘုရားေက်ာင္းကုန္း -

ဘုရားေက်ာင္းကုန္း (ထမ္ပယ္လ္ေမာင့္(ထ္) Temple Mount) (ဟီဘရူးအသံထြက္ - ေဟာင္းေဘးခမၼီတာ့ရွ္) သည္ ေဂ်ရုဆလမ္ၿမိဳ႕၏ ေတာင္ကုန္းတစ္ခုထက္တည္ရွိေသာ ၃၅ ဧက ခန္႔က်ယ္ဝန္းသည့္ ၿခံဝင္းတစ္ခုျဖစ္သည္။ ယင္းၿခံဝင္းအတြင္း၌ ဝပ္စ္တန္းေဝါလ္ Western Wall (အေနာက္ပိုင္းတံတိုင္း)၊ ႆဒုမ္းေအာ့ဖ္ႆေရာ့ခ္ the Dome of the Rock (ေက်ာက္အမိုးခံုး) ႏွင့္ အယ္လ္အပ္(က္)ဆာဗလီ al-Aqsa Mosque ကဲ့သို႔ေသာ ဘာသာေရးအေဆာက္အဦးမ်ား တည္ရွိသည္။

ယင္းေရွးေဟာင္းအထိမ္းအမွတ္ေျမသည္ ဂ်ဴးဘာသာ၌ အထြတ္အျမတ္ဆံုးေနရာျဖစ္သည္။ ဂ်ဴးက်မ္းစာမ်ားတြင္ ပါရွိသည့္ ေအဗရာဟမ္ (ကုရ္အာန္၌ အီဗရာဟီ(မ္)) မွ အိုင္းဇစ္ (ကုရ္အာန္၌ အစ္ဇ္ဟတ္(က္)) ကို ေခါင္းျဖတ္၍ ယဇ္ပူေဇာ္လုနီးပါး ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ ေနရာသည္ ထိုေနရာပင္ျဖစ္သည္။ ထိုေနရာသည္ ပထမ ႏွင့္ ဒုတိယ ဘုရားေက်ာင္းမ်ား တည္ရွိခဲ့ရာေနရာျဖစ္သလို ဂ်ဴးတမန္ေတာ္မ်ား ပညာသင္ၾကားခဲ့ရာေနရာလည္း ျဖစ္သည္။

အစၥလာမ္ဘာသာ၌ ဘုရားေက်ာင္းကုန္းကို (မကၠာ ႏွင့္ မဒီနာ တို႔ၿပီးလွ်င္) တတိယအျမင့္ျမတ္ဆံုးနယ္ေျမျဖစ္သည္ဟု မွတ္ယူ ယံုၾကည္ၾကသည္။ တမန္ေတာ္ မူဟမၼဒ္သည္ ယင္းဘုရားေက်ာင္းကုန္းေနရာမွ ဂ်ႏၷသ္(ေကာင္းကင္ဘံု) သို႔ တက္သြားခဲ့သည္ဟု မူဆလင္မ်ားက ယံုၾကည္ၾကသည္။

ခရစ္ယာန္မ်ားကလည္း ယင္းနယ္ေျမသည္ ဘာသာေရးအရ အေရးပါသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ သမၼာက်မ္းေဟာင္းအရ ယင္းေနရာသည္ တမန္ေတာ္မ်ား ညႊန္းဆိုခဲ့ေသာေနရာျဖစ္သလို သမၼာက်မ္းသစ္အရလည္း ဂ်ီးဇပ္စ္ (ေယရႈဝါ/ေယရႈ) သြားေရာက္လည္ပတ္ခဲ့ေသာေနရာ ျဖစ္သည္။

ယင္းသို႔ေသာ ဘာသာေရး ႏွင့္ သမိုင္းဆိုင္ရာ ပါတ္သက္ဆက္ႏႊယ္မႈမ်ားေၾကာင့္ ဘုရားေက်ာင္းကုန္းအား သိမ္းပိုက္မႈျဖစ္တိုင္း ခါးသီးေသာ ပဋိပကၡမ်ားျဖစ္ပြားေလ့ရွိကာ ရာစုႏွစ္မ်ားစြာတိုင္ေအာင္ ပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ပြားလာခဲ့ၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ ဘုရားေက်ာင္းကုန္း အနီးနားတြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ ဂ်ဴးမ်ား ႏွင့္ မူဆလင္မ်ားၾကား ျဖစ္ေလ့ရွိသည္။

၆-ရက္စစ္ပြဲအၿပီးတြင္ အစၥေရးလ္က ဘုရားေက်ာင္းကုန္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ယေန႔အခါ၌ မူဆလင္မ်ားလွဴဒါန္းထားေသာ ေငြပေဒသာပင္ျဖင့္ ၿခံဝင္းအတြင္းပိုင္းကို မူဆလင္မ်ားက ထိန္းခ်ဳပ္ကိုင္တြယ္ၿပီး ျပင္ပလံုၿခံဳေရးကို အစၥေရးလ္တပ္ဖြဲ႕မ်ားက ထိန္းခ်ဳပ္ကိုင္တြယ္သည္။

- ေက်ာက္အမိုးခံုး -

AD ၆၉၁ တြင္ ေဂ်ရုဆလမ္ရွိ ဖ်က္ဆီးခံခဲ့ရေသာ ဂ်ဴးဘုရားေက်ာင္းမ်ား တည္ရာေနရာ၌ ေက်ာက္အမိုးခံုး (ႆဒုမ္းေအာ့ဖ္ႆေရာ့ခ္) the Dome of the Rock ဝါ အစၥလမၼစ္ဗိမာန္ေရႊအမိုးခံုး ကို တည္ေဆာက္သည္။

ဘုရားေက်ာင္းကုန္း၌ တည္ရွိေသာ အမိုးခံုးအေဆာက္အဦးကို တည္ေဆာက္ခဲ့သူမွာ ခါလီဖာ အဗၺဒ္ အယ္လ္မာလစ္ Caliph Abd al-Malik ျဖစ္သည္။ အမိုးခံုးအေဆာက္အဦးမွာ ယေန႔လက္က်န္ ေရွးဦး အစၥလမၼစ္အေဆာက္အဦးမ်ားထဲတြင္ ေရွးအက်ဆံုးျဖစ္သည္။ ယင္းအေဆာက္အဦးကို မူဟမၼဒ္ ဂ်ႏၷသ္သို႔ တက္သြားသည္ဟု မူဆလင္မ်ားယံုၾကည္ၾကေသာေနရာ၌ တည္ေဆာက္ထားသည္။

ခရူးဆိတ္စစ္ပြဲမ်ားအတြင္း ခရစ္ယာန္မ်ားက ယင္းအထိန္းအမွတ္အေဆာက္အဦးကို ခ်ာ့ခ်္တစ္ခုအျဖစ္သို႕ ေျပာင္းလဲခဲ့သည္။ ၁၁၈၇ တြင္ မူဆလင္မ်ားက ႆဒုမ္းေအာ့ဖ္ႆေရာ့ခ္ကို ျပန္သိမ္းပိုက္ၿပီး ဗိမာန္တစ္ခုအျဖစ္ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ခဲ့သည္။

အယ္လ္အပ္(က္)ဆာ al-Aqsa အမည္ရ ေငြေရာင္အမိုးခံုးဗလီမွာ ဘုရားေက်ာင္းကုန္းေပၚမွာပင္ ႆဒုမ္းေအာ့ဖ္ႆေရာ့ခ္ႏွင့္ ကပ္လ်က္တည္ရွိသည္။ ယင္းအေဆာက္အဦးႏွစ္ခုလံုးကို မူဆလင္မ်ားက အထြတ္အျမတ္ေနရာမ်ားအျဖစ္ မွတ္ယူၾကသည္။

- အေနာက္ပိုင္းတံတိုင္း (ငိုေၾကြးတံတိုင္း) -

အေနာက္ပိုင္းတံတိုင္း the Western Wall သည္ ဒုတိယေျမာက္ ဂ်ဴးဘုရားေက်ာင္းမွ ေရွးေဟာင္းလက္က်န္အပိုင္း ျဖစ္သည္။ ယင္းမွာ ဘုရားေက်ာင္းကုန္း၏ အေနာက္ပိုင္း၌ တည္ရွိသည္။ ဖ်က္ဆီးခံရေသာ ဘုရားေက်ာင္းေနရာသို႔ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးအမ်ားအျပား လာေရာက္ငိုေၾကြးဆုေတာင္းေလ့ရွိၾကသျဖင့္ ယင္းတံတိုင္းကို "ငိုေၾကြးတံတိုင္း" (Wailing Wall) ဟု လည္း ေခၚဆိုေလ့ရွိၾကသည္။

ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း ကမ႓ာတစ္လႊားမွ ဂ်ဴးသန္းေပါင္းမ်ားစြာ တံတိုင္းသို႔ လာေရာက္လည္ပတ္ေလ့ရွိၾကသည္။ မူဆလင္မ်ားက ဘုရားေက်ာင္းကုန္း (ေရွးေဟင္းဘုရားေက်ာင္းမ်ား အမွန္တကယ္တည္ရွိခဲ့ေသာေနရာ) ကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည္ျဖစ္ရာ အေနာက္ပိုင္းတံတိုင္းကို ဂ်ဴးမ်ားလာေရာက္ဆုေတာင္းခြင့္ရွိေသာ အျမင့္ျမတ္ဆံုးေနရာအျဖစ္ မွတ္ယူၾကသည္။

- ျမင့္ျမတ္ေသာ ဂူဗိမာန္ ခ်ာ့ခ်္ -

ျမင့္ျမတ္ေသာ ဂူဗိမာန္ ခ်ာ့ခ်္ the Church of the Holy Sepulchre ကို AD ၃၃၅ တြင္ ဂ်ီးဇပ္စ္ ကားစင္တင္အသတ္ခံရၿပီး ရွင္သန္ထေျမာက္ရာေနရာဟု ခရစ္ယာန္မ်ား ယံုၾကည္ၾကေသာေနရာ၌ တည္ေဆာက္ထားသည္။ ယင္းအေဆာက္အဦးမွာ ေဂ်ရုဆလမ္၏ ခရစ္ယာန္ရပ္ကြက္၌ တည္ရွိသည္။

ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း ကမ႓ာတစ္လႊားမွ သိန္းခ်ီေသာခရစ္ယာန္မ်ား ယင္းခ်ာ့ခ်္သို႕ ျမင့္ျမတ္ေသာေနရာအျဖစ္ သြားေရာက္လည္ပတ္ၾကသည္။ အမ်ားအျပားက ယင္းခ်ာ့ခ်္ကို ကမ႓ာေပၚ၌ အျမင့္ျမတ္ဆံုး ခရစ္ယာန္နယ္ေျမအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကသည္။

- ေဂ်ရုဆလမ္ႏွင့္ပတ္သက္ေသာ အစၥေရးလ္-ပါလက္စတိုင္း ပဋိပကၡ -

အစၥေရးလ္လြတ္လပ္ေရးရၿပီးခ်ိန္မွစၿပီး ေဂ်ရုဆလမ္ရွိ အဓိကနယ္ေျမမ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ အစၥေရးလ္ ႏွင့္ ပါလက္စတိုင္းတို႔ၾကား ပဋိပကၡမ်ား ေတာက္ေလွ်ာက္ျဖစ္ပြားလာခဲ့ၾကသည္။

ဂ်ဴးဥပေဒက ဂ်ဴးမ်ားကို ဘုရားေက်ာင္းကုန္း၌ ဆုမေတာင္းရ တားျမစ္ထားသည္။ သို႔ေသာ္ အစၥေရးလ္တပ္ဖြဲ႕မ်ားက ရာေပါင္းမ်ားစြာေသာ ဂ်ဴးအေျခခ်ေနထိုင္သူမ်ားအား ဘုရားေက်ာင္းကုန္းနယ္ေျမအတြင္းဝင္ေရာက္ခြင့္ကို ေန႔စဥ္ႏွင့္အမွ်ေပးေနၾကသည္။ ယင္းက အစၥေရးလ္မွ ဘုရားေက်ာင္းကုန္းကို သိမ္းပိုက္ေလမလားဟု ပါလက္စတိုင္းမ်ားကို စိုးထိတ္မႈျဖစ္ေစသည္။

အမွန္စင္စစ္ ဒုတိယ အင္တီဖာဒါ (ပါလက္စတိုင္း၏ အစၥေရးလ္ ဆန္႔က်င္ပုန္ကန္ထၾကြမႈ) သည္ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္က ထိုစဥ္က အစၥေရးလ္ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာမည့္ ဂ်ဴးေခါင္းေဆာင္ ေအရီယယ္လ္ရွရြန္ Ariel Sharon ဘုရားေက်ာင္းကုန္းသို႔ သြားေရာက္လည္ပတ္ရာမွ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။

လတ္တေလာႏွစ္မ်ားအတြင္း အခ်ိဳ႕ေသာ အစၥေရးလ္အဖြဲ႕မ်ားက ဘုရားေက်ာင္းကုန္းေပၚ၌ တတိယေျမာက္ ဂ်ဴးဘုရားေက်ာင္းတည္ေဆာက္ရန္ ေၾကျငာခဲ့သည္။ ယင္းအဆိုျပဳမႈက ေဒသတြင္းေနထိုင္ေနေသာ ပါလက္စတိုင္းမ်ားကို ေဒါသေခ်ာင္းေခ်ာင္း ထြက္ေစခဲ့သည္။

ထို႕ျပင္ အစၥေရးလ္ ေရာ ပါလက္စတိုင္းေရာက ေဂ်ရုဆလမ္ကို ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ထားရွိရန္ ႀကံရြယ္ထားၾကသည္။

၁၉၈၀ တြင္ အစၥေရးလ္မွ ေဂ်ရုဆလမ္ကို ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ ေၾကျငာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအဝန္းကမူ ယင္းေၾကျငာခ်က္ကို အသိအမွတ္မျပဳခဲ့ေခ်။

၂၀၁၇ ေမ တြင္ ပါလက္စတိုင္း ဟားမာ့စ္အဖြဲ႕က ေဂ်ရုဆလမ္ကို ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ထားရွိမည့္ ပါလက္စတိုင္းႏိုင္ငံဖြဲ႕စည္းေရးစာတမ္းကို ေရးဆြဲအဆိုျပဳခဲ့သည္။ သို႕ေသာ္ ယင္းစာတမ္း၌ အစၥေရးလ္အား ႏိုင္ငံတစ္ခုအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳရန္ ျငင္းဆိုထားၿပီး အစၥေရးလ္အစိုးရမွလည္း ယင္းအဆိုကို ပယ္ခ်ခဲ့သည္။

- လက္ရွိေခတ္ ေဂ်ရုဆလမ္ -

ယေန႔အခါ၌ ေဂ်ရုဆလမ္ ၿမိဳ႕တြင္းေရာ ၿမိဳ႕ျပင္ပါ တင္းမာမႈမ်ား ျမင့္တက္လ်က္ ရွိေနသည္။ အစၥေရးလ္တပ္ဖြဲ႕မ်ား ႏွင့္ ပါလက္စတိုင္းမ်ားၾကား ထိပ္တိုက္ေတြ႕မႈမ်ားလည္း ေနရာအႏွံ ျဖစ္ပြားေနသည္။

ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းအမ်ားအျပား ႏွင့္ ႏိုင္ငံအမ်ားအျပားက ေဂ်ရုဆလမ္ကို ႏွစ္ပိုင္းခြဲ၍ အစၥေရးလ္ပိုင္အျခမ္း ႏွင့္ ပါလက္စတိုင္းပိုင္အျခမ္းဟူ၍ ႏွစ္ပိုင္းထားရွိေရးမူကို ေထာက္ခံၾကသည္။ သို႔ေသာ္ လူတိုင္းသေဘာတူေသာ စီမံကိန္းတစ္ခုျဖစ္လာရန္မွာ ခက္ခဲလွေပသည္။

၂၀၁၇ ဇူလိုင္တြင္ ေဂ်ရုဆလမ္၊ ဘုရားေက်ာင္းကုန္းေပၚ၌ အာရပ္လူမ်ိဳး ၃ ဦးက အစၥေရးလ္ရဲတပ္ဖြဲ႕ဝင္ ၂ ဦးကို ပစ္သတ္လိုက္သည္။ လံုၿခံဳေရးအေၾကာင္းျပခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ဘုရားေက်ာင္းကုန္းၿခံဝင္းအတြင္း ဧည့္သည္ဝင္ေရာက္မႈ ပိတ္ပင္လိုက္ၿပီး ထိုအတြင္း မူဆလင္မ်ား ေသာၾကာေန႔တိုင္းဝတ္ျပဳမႈကိုလည္း ၁၇ ႏွစ္အတြင္း ပထမဆံုးအႀကိမ္အျဖစ္ ပိတ္လိုက္သည္။ ယိုင္နဲ႔နဲ႔ အေျခအေနတြင္ ဆႏၵျပမႈမ်ား၊ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားလည္း ထပ္ခ်ပ္မခြာ လိုက္ပါလာလ်က္ရွိေနသည္။

ေဂ်ရုဆလမ္၏အနာဂတ္ မေသခ်ာမေရာရာ ရွိေနစဥ္တြင္ ေဂ်ရုဆလမ္ၿမိဳ႕ေတာ္ကမူ ဘာသာေရး၊ သမိုင္းဆိုင္ရာ ႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး မဟာစြမ္းအားကို ဆုပ္ကိုင္ထားသည္မွာ ထင္းရွားလွၿပီး လာမည့္ႏွစ္မ်ားစြာတိုင္ ဆက္လက္၍ ဆုပ္ကိုင္သြားႏိုင္ဖြယ္လည္း ရွိေနေပသည္။

[
၁၉၈၀ တြင္ အစၥေရးလ္ပါလီမန္မွ "Basic Law: Jerusalem, Capital of Israel," declaring the "complete and united" ကို အတည္ျပဳျပ႒ာန္းၿပီး ေဂ်ရုဆလမ္ကို အစၥေရးလ္ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ ေၾကျငာသည္။ သို႔ေသာ္ ကုလသမဂၢလံုၿခံဳေရးေကာင္စီက Resolution 478 ကို အတည္ျပဳၿပီး အစၥေရးလ္ဥပေဒကို တရားမဝင္ဟု ေခ်ဖ်က္သည္။

၁၉၈၂ တြင္ အစၥေရးလ္တပ္မ်ား ဆိုင္းႏိုင္း ႏွင့္ ဂါဇာမွ ဆုတ္ခြာ၍ အီဂ်စ္လက္သို႔လႊဲသည္။ ၁၉၈၈ တြင္ အေနာက္ဖက္ကမ္းေျခမွ ဆုတ္ခြာ၍ ေဂ်ာ္ဒန္လက္သို႔ လႊဲသည္။ ထို႔ေနာက္တြင္ ပါလက္စတိုင္း အမ်ိဳးသားေကာင္စီက Palestine National Council က အယ္လ္ဂ်ီးယားစ္မွေန၍ ႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရး ေၾကြးေၾကာ္သည္။ ပါလက္စတိုင္း၏ၿမိဳ႕ေတာ္ကိုလည္း ေဂ်ရုဆလမ္အျဖစ္ သတ္မွတ္သည္။

အေမရိကန္ေအာက္လႊတ္ေတာ္ (ကြန္ဂရက္) မွ Jerusalem Embassy Act of 1995 (၁၉၉၅ ေဂ်ရုဆလမ္ သံရံုးဥပေဒ) ကို အတည္ျပဳေပးခဲ့သည္။ ယင္းဥပေဒအရ အစၥေရးလ္၊ တဲလ္အဗစ္ၿမိဳ႕မွ အေမရိကန္သံရံုးကို ေဂ်ရုဆလမ္သို႕ ေျပာင္းေရႊ႕ရန္ လိုအပ္သည္။ သို႔ေသာ္ အေမရိကန္သမၼတေဟာင္းမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ ေဂ်ာ့ဂ်္ ဒဗယ္လ္ယူ ဘြတ္ရွ္၊ ဘီလ္ကလင္တန္ ႏွင့္ ဘားရတ္ အိုဘားမားတို႔သည္ အမ်ိဳးသားလံုၿခံဳေရးအက်ိဳးစီးပြားကို ေမွ်ာ္ေတြးလ်က္ ေျခာက္လတစ္ႀကိမ္ သမၼတလုပ္ပိုင္ခြင့္ျဖင့္ ဥပေဒအသက္ဝင္မႈကို တားျမစ္ခဲ့ၾကသည္။

၂၀၁၇၊ ဒီဇင္ဘာ ၆ -- အေမရိကန္သမၼတ ေဒၚနယ္လ္ထရမ့္ပ္မွ ေဂ်ရုတလမ္ကို အစၥေရးလ္၏ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳၿပီး အေမရိကန္သံရံုးကို တဲလ္အဗစ္မွ ေဂ်ရုဆလမ္သို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ရန္ အမိန္႔ေပးသည္။ ပါလက္စတိုင္းသမၼတ မာမြတ္ အာဘာ့စ္က ထရမ့္ပ္၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္သည္ ႏိုင္ငံတကာဥပေဒကို ခ်ိဳးေဖာက္ေၾကာင္း၊ ေဂ်ရုဆလမ္သည္ ပါလက္စတိုင္းႏိုင္ငံ၏ ထာဝရၿမိဳ႕ေတာ္ အျဖစ္ ဆက္လက္ရွိေနမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားသည္။ ကုလသမဂၢအေထြေထြ အတြင္းေရးမႈးခ်ဳပ္ အန္ေထာ္နီယို ဂူထဲ(အဲ)ရတ္စ္ က ေဂ်ရုဆလမ္သည္ တိုက္ရိုက္ေတြ႕ဆံုညိႏႈိင္းမႈမ်ားျဖင့္ ေျဖရွင္းမည္ျဖစ္ေသာ ေနာက္ဆံုးအေျခအေနထုတ္ျပန္မႈျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားသည္။

ဂါဇာ၊ ေဂ်ာ္ဒန္၊ တူရကီ ႏွင့္ အေနာက္ဖက္ကမ္းေျခၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားတြင္ ဆႏၵျပမႈမ်ားျဖစ္ပြားသည္။ ပါလက္စတိုင္းအာဏာပိုင္မ်ားက သံုးရက္ၾကာသပိတ္ေမွာက္ရန္ ေဆာ္ၾသသည္။ ဒီဇင္ဘာ ၉ တြင္ အေရးေပၚလအစည္းအေဝးျပဳလုပ္ရန္ အာရပ္အသင္းႀကီးမွ ဆံုးျဖတ္သည္။

၂၀၁၇၊ ဒီဇင္ဘာ ၇ -- ကုလသမဂၢလံုၿခံဳေရးေကာင္စီမွ ေဂ်ရုဆလမ္ဆိုင္ရာ အေရးေပၚအစည္းအေဝးက်င္းပသည္။ ပါလက္စတိုင္း ဟားမာ့စ္အဖြဲ႕က အင္တီဖာဒါဆင္ႏႊဲရန္ လံႈ႕ေဆာ္သည္။

၂၀၁၇၊ ဒီဇင္ဘာ ၈ -- ဂါဇာနယ္စပ္အနီး၌ ဆႏၵျပမႈမ်ားအတြင္း အစၥေရးလ္စစ္သားမ်ား၏ ပစ္ခတ္မႈျဖင့္ ပါလက္စတိုင္း ၂ ဦး ေသဆံုးၿပီး ၉၈ ေယာက္ ဒဏ္ရာရသည္။

၂၀၁၇၊ ဒီဇင္ဘာ ၉ -- အာရပ္အသင္းႀကီးက အေမရိကန္ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို ကန္႔ကြက္ၿပီး ပါလက္စတိုင္းႏိုင္ငံကို အသိအမွတ္ျပဳကာ ယင္း၏ၿမိဳ႕ေတာ္ကိုလည္း အေရွ႕-ေဂ်ရုဆလမ္ကို ထားရန္ ေတာင္းဆိုသည္။

၂၀၁၇၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၀ -- ေဘရြတ္တြင္ ေဂ်ရုဆလမ္ကိစၥ ဆႏၵျပမႈမ်ားအတြင္း ဆႏၵျပသူမ်ားႏွင့္ လံုၿခံဳေရးတပ္ဖြဲ႕ဝင္မ်ား ရုန္းရင္းဆန္ခတ္ျဖစ္သည္။ ဂ်ာကာတာတြင္ လူ ေသာင္းခ်ီ ဆႏၵျပမႈ ျဖစ္ပြားသည္။

၂၀၁၇၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၁ -- ဥေရာပ ေခါင္းေဆာင္မ်ားက ေဂ်ရုဆလမ္ကို အစၥေရးလ္ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ အသိအမွတ္မျပဳေၾကာင္း၊ ေဂ်ရုဆလမ္ကို အစၥေရးလ္ေရာ ပါလက္စတိုင္းပါ ပူးတြဲပိုင္ေၾကာင္း ေျပာၾကားသည္။

၂၀၁၇၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၂ -- ပါလက္စတိုင္းမွ အစၥလမၼစ္ေတာ္လွန္ေရးတပ္ဖြဲ႕မ်ားကို လိႈက္လိႈက္လွဲလွဲ ကူညီသြားရန္ အသင့္ရွိေၾကာင္း အီရန္ေတာ္လွန္ေရးအေစာင့္တပ္၏ တပ္မႈး ကာဆမ္ ဆူေလမန္နီမွ ေျပာၾကားသည္။

၂၀၁၇၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၃ -- တူရကီတြင္ က်င္းပေသာ OIC အစည္းအေဝးတြင္ မူဆလင္ႏိုင္ငံမ်ားက အေရွ႕ေဂ်ရုဆလမ္ကို ပါလက္စတိုင္းၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳရန္ ကမ႓ာ့ႏိုင္ငံမ်ားကို ေတာင္းဆိုသည္။

၂၀၁၇၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၄ -- ပါလက္စတိုင္းဖက္မွ ေရာ့ကတ္မ်ားက်ေရာက္ၿပီးေနာက္ အစၥေရးလ္မွ ဂါဇာကို ေလေၾကာင္းတိုက္ခိုက္မႈ ဆင္ႏႊဲသည္။
]

* [ ] အတြင္း ေဖာ္ျပခ်က္မ်ားမွာ ဘာသာျပန္သူမွ ထပ္မံျဖည့္စြက္ထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

http://www.history.com/topics/history-of-jerusalem

JERUSALEM

INTRODUCTION

Jerusalem is a city located in modern-day Israel and is considered by many to be one of the holiest places in the world. Jerusalem is a site of major significance for the three largest monotheistic religions: Judaism, Islam and Christianity, and both Israel and Palestine have claimed Jerusalem as a capital city. Because of these strong, age-old associations, bloody conflicts to control the city and sites within it have been waged for thousands of years.

EARLY HISTORY OF JERUSALEM

Scholars believe the first human settlements in Jerusalem took place during the Early Bronze Age—somewhere around 3500 B.C.

In 1000 B.C., King David conquered Jerusalem and made it the capital of the Jewish kingdom. His son, Solomon, built the first holy Temple about 40 years later.

The Babylonians occupied Jerusalem in 586 B.C., destroyed the Temple, and sent the Jews into exile. About 50 years after that, the Persian King Cyrus allowed Jews to return to Jerusalem and rebuild the Temple.

Alexander the Great took control of Jerusalem in 332 B.C. Over the next several hundred years, the city was conquered and ruled by different groups, including the Romans, Persians, Arabs, Fatimids, Seljuk Turks, Crusaders, Egyptians, Mamelukes and Islamists.

Some key events with religious implications that took place in Jerusalem during this period include:

In 37 B.C., King Herod restructured the second Temple and added retaining walls to it.Jesus was crucified in the city of Jerusalem around 30 A.D.The Romans destroyed the second Temple in 70 A.D.In 632 A.D., Muhammad, the Islamic prophet, died and was said to have ascended to heaven from Jerusalem.Many European Christians started pilgrimages to Jerusalem in the 1st century A.D. From about 1099 to 1187, Christian crusaders occupied Jerusalem and deemed the city a major religious site.

THE OTTOMAN EMPIRE

The Ottoman Empire ruled Jerusalem and much of the Middle East from about 1516 to 1917.

After World War I, Great Britain took over Jerusalem, which was part of Palestine at the time. The British controlled the city and surrounding region until Israel became an independent state in 1948.

Jerusalem was divided during the first 20 years of Israel’s existence. Israel controlled the Western portions of it, while Jordan controlled East Jerusalem.
After the 1967 Six-Day War, Israel seized all of Jerusalem.

THE TEMPLE MOUNT

The Temple Mount is a compound located on a hill in Jerusalem that’s comprised of about 35 acres of land. It contains religious structures such as the Western Wall, the Dome of the Rock and al-Aqsa Mosque.

This ancient landmark is the holiest place in Judaism. References to the area date back to Abraham’s near-sacrifice of his son Isaac in Jewish scripture. The site is also the location of the first and second Temples and the spot where many Jewish prophets taught.

The Temple Mount is thought to be the third holiest site in Islam (after Mecca and Medina in Saudi Arabia) and where Muslims believe the Prophet Muhammad ascended to heaven.

Christians also believe the site is significant to their faith. It’s a place that prophets mentioned in the Old Testament of the Bible, and was visited by Jesus according to the New Testament.

Because it has religious and historical implications, occupation of the Temple Mount has been the cause of bitter conflict for centuries, especially between Jews and Muslims living nearby.

During the Six-Day War, Israel gained control of the Temple Mount. But today, the Islamic Waqf governs what happens inside the compound, while Israeli forces control external security.

DOME OF THE ROCK

In 691 A.D., the Dome of the Rock, a gold-domed Islamic shrine, was built on the site of the destroyed Jewish Temples in Jerusalem.

The Dome, located on the Temple Mount, was built by Caliph Abd al-Malik. It’s the oldest surviving Islamic building and was constructed at the very site where Muslims believe Muhammad ascended to heaven.

During the Crusades, the Christians turned the landmark into a church. In 1187, Muslims recaptured the Dome of the Rock and re-designated it as a shrine.

A silver-domed mosque, called al-Aqsa, sits adjacent to the Dome of the Rock on the Temple Mount. Both structures are considered holy to Muslims.

WESTERN WALL (WAILING WALL)

The Western Wall is a section of ancient remnant wall from the second Jewish Temple. It’s located on the western side of the Temple Mount and is sometimes referred to as the “Wailing Wall” because many Jews pray and weep at the site of the destroyed Temple.

Each year, millions of Jews from around the world visit the wall. Because Muslims control the Temple Mount (the true site of the ancient Temples), the Western Wall is considered the holiest place where Jews can pray.

CHURCH OF THE HOLY SEPULCHRE

The Church of the Holy Sepulchre, built in 335 A.D., is the site where many Christians believe Jesus was crucified and where his resurrection occurred. It’s located in the Christian quarter of Jerusalem.

Thousands of Christian pilgrims from around the world travel to this church each year. Many regard it as the holiest Christian site in the world.

ISRAELI-PALESTINIAN CONFLICT OVER JERUSALEM

Since Israel’s independence, clashes between Israelis and Palestinians over key territories in Jerusalem have been ongoing.

Jewish law forbids Jews from praying in the Temple Mount. Yet, Israeli forces allow hundreds of Jewish settlers to enter the area routinely, which some Palestinians fear could lead to an Israeli takeover.

In fact, one key event that led to the Second Palestinian Intifada (a Palestinian uprising against Israel) happened when Jewish leader Ariel Sharon, who would become Israel’s Prime Minister, visited Jerusalem’s Temple Mount in 2000.

In recent years, some Israeli groups have even announced a plan to construct a third Jewish Temple on the Temple Mount. This proposal has outraged Palestinians living in the region.

In addition, both Israelis and Palestinians have aimed to make the city their capitals.

In 1980, Israel declared Jerusalem as its capital, but most of the international community doesn’t recognize this distinction.

In May 2017, the Palestinian group Hamas presented a document that proposed the formation of a Palestinian state with Jerusalem as its capital. However, the group refused to recognize Israel as a state, and the Israeli government immediately rejected the idea.

MODERN-DAY JERUSALEM

Today, tensions are still high in and around the city of Jerusalem. Confrontations between Israeli forces and Palestinians are commonplace.

Many international groups and countries support efforts to divide Jerusalem into Israeli and Palestinian sections. But, securing a plan that everyone agrees on is difficult.

In July 2017, three Arabs shot two Israeli police officers at the Temple Mount in Jerusalem. For security reasons, the compound was cleared of visitors and closed for Muslim Friday prayers for the first time in 17 years. Protests and violent acts have shadowed this precarious situation.

While Jerusalem’s future remains uncertain, it’s clear that this city holds great religious, historical and political power and will continue to do so for years to come.

http://www.history.com/topics/history-of-jerusalem

Sayar Thant