အေမရိကန္ပညာေရးက စဥ္းစားနည္းမ်ား

 

Kyaw Tun

 

အေမရိကန္ပညာေရးက စဥ္းစားနည္းမ်ား

နိုင္ငံတစ္နိုင္ငံတိုးတက္ဖို ့ဆိုတာ လူေတြေပၚမွာမူတည္ပါသည္။ နိုင္ငံဆိုတာ လူေတြနဲ ့ဖြဲ ့စည္းထားတာ။ ေတာင္ေတြ ၊ သစ္ပင္ေတြနဲ ့ဖြဲ ့စည္းထားတာမပာုတ္။ နိုင္ငံတစ္နိုင္ငံတိုးတက္ဖို ့ဆိုတာ ထိုနိုင္ငံတြင္းေနထိုင္ၾကတဲ့လူေတြေပၚမွာပဲ မူတည္ပါသည္။ လူတစ္ေယာက္တြင္ အင္မတန္အေရးၾကီးတာက စဥ္းစားနိုင္စြမ္းနဲ ့ဗပာုသုတ ပင္ၿဖစ္ပါသည္။ စဥ္းစားနိုင္စြမ္းသည္ ဗပာုသုတထက္ေတာင္ ပို အေရးပိုၾကီးေၾကာင္း အေမရိကန္ပညာေရးစနစ္က ကြ်န္ေတာ့္ကိုသင္ေပးခဲ့ပါသည္။ အေမရိကန္စာသင္ခန္းထဲတြင္ ကိုယ္ကစာေတြဖတ္ၿပီး ငါသိတယ္ဆိုၿပီး အပာုတ္မွတ္ေနတုန္း ေက်ာင္းသူတစ္ေယာက္က ေမးတဲ့ေမးခြန္းေတြနားေထာင္ၿပီး ဒီမိန္းမေတာ္လွခ်ည္လား။ ှSociology အခန္းတြင္လည္း အတန္းေဖာ္တစ္ေယာက္ေမးတာကို နားေထာင္ၿပီး ဒီမိန္းမေတာ္လွခ်ည္လား။ ပါေမာကၡတစ္ေယာက္ ေမးတဲ့ ေမးခြန္းေတြကိုၾကည့္ၿပီး ဒီပါေမာကၡ ဒီေမးခြန္းကို ဘယ္လိုေမးနိုင္တာပါလဲ ဆိုတာကို ေမးခြန္းေတြထုတ္မိသည္။

Problem Solving ( ၿပႆနာေၿဖရွင္းၿခင္း )

ၿပႆနာေၿဖရွင္းနည္းမ်ား

ၿပႆနာကဘာလဲ

ၿပႆနာကဘာလဲ။
ဒီၿပႆနာနဲ ့ပတ္သတ္ၿပီးငါဘာသိလဲ။
ငါဘယ္လိုရလဒ္ကိုလိုခ်င္တာလဲ။
ဒီၿပႆနာကို တိတိက်က်ဘယ္လိုေၿပာနိုင္လဲ။

ေၿဖရွင္းနည္း

ဒီၿပႆနာကိုငါဘယ္လိုေၿဖရွင္းမလဲ။
ဒီၿပႆနာကိုေၿဖရွင္းလို ့ရတဲ့နည္းလမ္းေတြကဘာေတြလဲ။ ၿဖစ္နိုင္တာမၿဖစ္နုိင္တာကို ေနာက္မွစဥ္းစား။ င့ါေခါင္းထဲမွာေပၚလာတဲ့ ေၿဖရွင္းလို ့ရတဲ့နည္းလမ္းေတြကဘာေတြလဲ။
ခ်ေရးခဲ့တဲ့ ေၿဖရွင္းနည္းေတြထဲက ဒီၿပႆနာကို ၿဖစ္နိုင္တဲ့ ၊ ငါလည္းလုပ္နိုင္တဲ့ ေၿဖရွင္းခ်က္ေတြကဘာေတြလဲ။
ဒီေၿဖရွင္းခ်က္ရဲ ့အားသာခ်က္ကဘာလဲ။
ဒီေၿဖရွင္းခ်က္ရဲ ့အားနည္းခ်က္ကဘာလဲ။
ဒီေၿဖရွင္းခ်က္ရဲ ့ေနာက္ဆက္တြဲအက်ိဳးရလဒ္ေတြကဘာေတြလဲ။
ငါဒီၿပႆနာကို ေၿဖရွင္းၿပီးသြားၿပီလို ့စိတ္ကူးယဥ္လိုက္မယ္။ ၿပီးရင္ ထိုအေၿခအေနေရာက္ေအာင္ ငါဘာေတြလုပ္ခဲ့လဲ ဆိုတာၿပန္စဥ္းစားမယ္။
ေၿဖရွင္းခ်က္ရၿပီဆိုရင္ ငါလုပ္ရမဲ့အရာေတြကို အစီအစဥ္ဆြဲရလိမ့္မယ္။
ငါဒီၿပႆနာကို ေၿဖရွင္းဖို ့အတြက္ ငါ့မွာ ဘာေတြရွိလဲ။ ဥပမာ- ေငြ ၊ စာအုပ္ ၊ အခ်ိန္ ၊ ပစၥည္းကိရိယာ- laptop

အကူအညီေတာင္းၿခင္း
ဒီၿပႆနာကို ေၿဖရွင္းဖို ့ငါ့ကို ကူညီနိုင္တဲ့သူေတြကဘယ္သူေတြလဲ။
ထိုသူေတြကဘယ္ေနရာမွာရွိလဲ။
သူတို ့ကိုဘယ္လိုဆက္သြယ္ရမွာလဲ။
သူတို ့ငါ့ကို ကူညီေအာင္ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ။

ဘာေၾကာင့္လဲ
ဒီၿပႆနာကဘာလို ့ၿဖစ္ေနတာလဲ။

ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ
ဒီၿပႆနာကို ငါကဘာလို ့ေၿဖရွင္းရမွာလဲ။

အခြင့္အေရး
ဒီၿပႆနာမွာ ငါဘာအခြင့္အေရးေတြ ေတြ ့နိုင္လဲ။

Critical Thinking
Clarity ( ရွင္းရွင္းလင္းလင္းသိၿခင္း )
ပိုၿပီးတိက်ေအာင္ ရွင္းၿပနိုင္မလား။
ငါ့ကိုဥပမာေတြ ေပးနိုင္မလား။
ငါ့ကို ဘာဆိုလိုလဲဆိုတာ ပံုေဖာ္ၿပနိုုင္မလား။ ပံုဆြဲၿပနိုင္မလား။

Accuracy ( မွန္ကန္ၿခင္း )
မင္းေၿပာတာ မွန္မမွန္ငါဘာလိုစစ္မလဲ။
မင္းေၿပာမွန္တယ္ဆိုတာ ငါဘယ္လိုရွာရမလဲ။
မင္းေၿပာတာမွန္မမွန္ ငါစမ္းသပ္လို ့ရလား။ သိပၸံဘာသာရပ္တြင္ စမ္းသပ္တာကို ဆိုလိုတာၿဖစ္သည္။ တစ္ၿခားသူေၿပာတာ တကယ္ပာုတ္မပာုတ္ကို ကိုယ္ကိုယ္တိုင္လက္ေတြ ့စမ္းသပ္တာၿဖစ္သည္။ ဥပမာ- အရြယ္မတူေသာ ေက်ာက္တံုးနွစ္တံုးကို တူညီေသာ အၿမင့္ကေန ခ်ရင္ နွစ္ခုစလံုးက တူတူက်မယ္ဆိုတာကို အီတလီက Galleilo ကေနေၿပာခဲ့ပါသည္။ သူေၿပာတာကို မယံုေသာသူသည္ ကိုယ္တိုင္လုပ္ၾကည့္နိုင္ပါသည္။ စာဖတ္သူကို တစ္ေယာက္ေယာက္ကေၿပာရင္ မွန္မမွန္ဆိုတာသိခ်င္ရင္ ကိုယ္တိုင္လုပ္ၾကည့္ပါ။ သိပၸံအေၾကာင္းအရာဆိုရင္ လုပ္ရတာပိုလြယ္ပါသည္။

Precision ( တိက်ၿခင္း )
မင္းဒီထက္ပိုတိက်လို ့ရလား။
ငါပာိုပာာေလးေတာ့ နားမလည္ဘူး။ ပိုၿပီးအေသးစိတ္ရွင္း ရွင္းၿပလို ့ရမလား။
ပိုၿပီးတိတိက်က်ေၿပာလို ့ရမလား။ ဘယ္ေလာက္လိုအပ္လဲ။ ဘယ္ေလာက္ၾကာမွာလဲ။ နာရီနဲ ့အတိအက်ေၿပာ။

Depth ( နက္နဲစြာနားလည္ၿခင္း )
ဘယ္အရာေတြက ဒီၿပႆနာကို ခက္ေအာင္လုပ္ေနတာလဲ။
ဒီၿပႆနာရဲ ့ခက္ခဲတဲ့အပိုင္းေတြကဘာေတြလဲ။
ဒီၿပႆနာကို ေၿဖရွင္းမယ္ဆိုရင္ ဘယ္လိုအခက္အခဲေတြနဲ ့ၾကံဳေတြ ့ရမလဲ။
ဘာလို ့ဒီလိုၿဖစ္ေနတာလဲ... ဘာလိုဒီလိုၿဖစ္ေနတာလဲ...ဆိုတာကို စပ္တုိက္ေမးပါ။ ( ဘာေၾကာင့္လဲ…..ဘာေၾကာင့္လဲဆိုသည့္ ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ေရးထားပါသည္ )။

Breadth ( က်ယ္ၿပန္ ့ၿခင္း )
ဒီၿပႆနာကို တစ္ၿခားရႈေထာင့္ကေန ၾကည့္ဖို ့လိုအပ္လား။ အကယ္၍ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ဘယ္သူ ့ကိုၾကည့္ခိုင္းရမွာလဲ.။
တစ္ဖက္ကလူကို ၾကည့္ခုိင္းရမလား။

Logic ( ဆက္စပ္မႈရွိၿခင္း )
ဒါေတြက အဓိပၸာယ္ေကာရွိရဲ ့လား။။
ဒါေၾကာင့္ဒါၿဖစ္တာလား။
Causation လား။ Correlation လား။
Causation ဆိုတာ ( Cause and Effect ) ဒါေၾကာင့္ဒါၿဖစ္တာ။
Correlation ဆိုတာ ( ဒါေၾကာင့္ဒါၿဖစ္တာမပာုတ္။ တိုက္ဆိုင္သြားတာ။ )

Significance ( အဓိပၸာယ္ရွိၿခင္း )
ဘယ္အရာက အဓိကအေၾကာင္းအရာလဲ။ စာဖတ္စရာေတြအမ်ားၾကီးရွိတယ္။ ဘယ္အရာက အဓိကအေၾကာင္းအရာလဲ။ ဘယ္အရာေတြက ဆိုင္ေတာ့ဆိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အဓိကအေၾကာင္းအရာမပာုတ္ဘူး။ ဘယ္အရာေတြက အေသးစိတ္ေတြလဲ။ အေသးစိတ္ဆိုတာ မွတ္မိဖို ့မလြယ္ဘူး။ ဒီေတာ့ အဓိကအေၾကာင္းအရာကိုပဲ အာရံုစိတ္ရမယ္။ နားလည္ေအာင္လုပ္ရမယ္။

Fairness( မ်ွတၿခင္း )
ငါနွစ္ဖက္စလံုးကို မ်ွမ်ွတတၾကည့္ေနတာလား။ Biased ( ဘက္လိုက္ေနတာလား။ )

Analyzing
How? ( ဘယ္လိုၿဖစ္တာလဲ။ ) Why? ( ဘာေၾကာင့္ၿဖစ္တာလဲ ) ဆိုတာကို ေမးသင့္ပါသည္။ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုတြင္ သမိုင္းသင္တာ Why နွင့္ How ကို အဓိကထားေမးပါသည္။

ေလာကၾကီးတြင္ အရာမွန္သမ်ွကို သိဖို ့ဆိုတာ အင္မတန္ခက္ခဲပါသည္။ အဓိကက နက္နက္နဲနဲနားလည္ဖို ့လိုအပ္ပါသည္။ ေမးခြန္းေတြထုတ္တတ္ဖို ့လိုအပ္ပါသည္။ ကိုယ္နားလည္ဖို ့ဆိုတာ အင္မတန္အေရးၾကီးပါသည္။ နားမလည္မခ်င္း ဆရာတစ္ေယာက္ကို ေမးေနဖို ့၊ ကို္ယ့္ဦးေနွာက္တြင္လည္း နားလည္သည္အထိ အၾကိမ္ၾကိမ္အခါအခါ စဥ္းစားဖို ့လိုအပ္ပါသည္။ ပညာေလ့လာရာတြင္ ကိုယ္နားလည္ဖို ့ကိုယ္ကိုတိုင္လုပ္မွၿဖစ္မည္။ ေရွ ့မွစာအုပ္ရွိ ၊ ေဘးနာမွာဆရာရွိရင္ေတာင္ ကိုယ္က ကိုယ့္ဦးေနွာက္ထဲေရာက္ေအာင္ မလုပ္ရင္ ထိုနားလည္ၿခင္းကို မရသြားပါ။ ကိုယ္လုပ္မွကိုယ္ရမည္ၿဖစ္သည္။ ကိုယ္စဥ္းစားနိုင္စြမ္းတိုးခ်က္ရင္ ကိုယ္လုပ္မွရမည္ၿဖစ္သည္။ ကိုယ့္ဦးေနွာက္ၿဖစ္ေနတာေၾကာင့္ၿဖစ္သည္။ ကိုယ္နားလည္ခ်င္ရင္ ကိုယ္လုပ္မွကိုယ္ရမည္။

ေက်ာ္ထြန္း
ေက်ာ္ထြန္းသည္ City University of New York, Hunter College တြင္ေလ့လာေနေသာ ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ၿဖစ္ပါသည္။