ပံုေျပာျခင္း (Storytelling)

 

Myanmar B2B Management Magazine

 

ပံုေျပာျခင္း (Storytelling)
++++++++++++++++++

ေရးသူ - ေဒါက္တာထက္ဇံလင္း

လူသားေတြဟာ အသိဥာဏ္ျမင့္မားၿပီး တီထြင္ဖန္တီးႏိုင္စြမ္း ျမင့္မားၾကတာနဲ႔အမွ် နယ္ပယ္ အသီးသီးမွာ အခ်ိန္နဲ႔အမွ် အၿမဲတိုးတက္ေျပာင္းလဲေနပါတယ္။ ကမၻာေလာကႀကီးနဲ႔ ပတ္ဝန္း က်င္ကို အက်ိဳးရွိေစတဲ့ တိုးတက္မႈေတြရွိသလို တန္ျပန္ဆိုးက်ိဳးေတြလည္း ရွိပါတယ္။ လူသား ေတြဟာ တီထြင္ၾကတယ္။ ဒါကို ပိုမိုေကာင္းမြန္တဲ့ဖန္တီးမႈ ျဖစ္လာဖို႔အတြက္ အရင္တီထြင္မႈကို ျပန္ဖ်က္ဆီးဖို႔ ႀကိဳးစားၾကတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ပိုပိုၿပီးနယ္ပယ္အသီးသီးမွာ ဆန္းသစ္တဲ့ ကမၻာေလာကႀကီးကို ေမြးဖြားဖို႔ျပင္ဆင္ၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ လူေတြဟာ နယ္ ပယ္အသီးသီး၊ ပညာ ရပ္အားလံုးကို သိဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ တစ္ခါတစ္ရံမွာ အာ႐ံုစူး စိုက္ ေလ့လာ မႈျပဳရင္းနဲ႔ အာ႐ံုျဖန္႔ၾကက္သိရွိမႈ အားနည္းတတ္ပါတယ္။ တီထြင္ဖန္တီးမႈ အသစ္ သစ္ေတြျဖစ္ဖို႔အတြက္ အာ႐ံုစိုက္ ႀကိဳးစားရင္းနဲ႔ ေလ့လာတဲ့နယ္ပယ္မွာ ကြ်မ္းက်င္ လာသလို အျခားနယ္ပယ္ေတြမွာ ကြ်မ္းဝင္မႈေလ်ာ့ပါးလာပါတယ္။ ေနာက္ဆက္တြဲ အေနနဲ႔ မတူညီတဲ့နယ္ပယ္ေတြၾကား ကြဲျပားတဲ့ ေတြးေခၚမႈေတြနဲ႔အတူ လြဲမွားတဲ့အယူကြဲမႈေတြ၊ မတူညီမႈေတြ (Diversity) ျဖစ္လာပါတယ္။

မတူတာသိေပမဲ့
......................
မတူညီမႈေတြၾကား ညႇိႏိႈင္းဖို႔ဟာ တိုးတက္ေနတဲ့ ကမၻာႀကီးရဲ႕ စိန္ေခၚမႈပါ။ မိမိကိုယ္ကို ကာကြယ္တာက လူ႔သဘာဝျဖစ္တာနဲ႔အညီ မတူညီမႈေတြၾကား ညႇိႏိႈင္းမႈေတြဟာ အေျဖ ထြက္ဖို႔ ပေဟဠိဆန္ေနဆဲပါ။ ဒါဟာ သူနဲ႔ကိုယ္နဲ႔ၾကားက မတူညီမႈကို မသိလို႔ထက္ သူသိ တာကို သူ႔ေလာက္ ကိုယ္မသိတာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ သူက်င္လည္ခဲ့တဲ့ ပတ္ဝန္း က်င္၊ သူေလ့လာခဲ့တဲ့ အသိပညာ၊ သူသံုးသပ္တဲ့ အေတြးအေခၚ စတာေတြရဲ႕ လႊမ္းမိုးမႈနဲ႔ ျဖစ္တည္လာတဲ့ သူ႔ရဲ႕အယူအဆဟာ ကိုယ္နဲ႔မတူတာ မဆန္းပါဘူး။ သူနဲ႔ ကိုယ့္အယူအဆ မတူတာ သိဖို႔လိုပါတယ္။ သိလည္းသိၾကပါတယ္။ မသိတာက သူ႔အယူအဆျဖစ္တည္ လာတဲ့ သူနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ အေျခခံ အေၾကာင္းကိစၥေတြပါ။ အင္မတန္ေသးငယ္တဲ့ အေၾကာင္းကိစၥေလးေတြဟာ ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြကို ဖန္တီး ေပးႏိုင္ တယ္လို႔ ကမၻာေက်ာ္စာေရးဆရာ Malclom Gladwell ကသူ႔ရဲ႕ နာမည္ ေက်ာ္ စာအုပ္ ငါးအုပ္ထဲက တစ္အုပ္ျဖစ္တဲ့ The Tipping Point မွာ ေရးသား ထားပါတယ္။ မတူညီ မႈေတြၾကား နားလည္မႈရဖို႔ဆိုတာဟာ မတူညီတာသိ႐ံုနဲ႔ မရပါဘူး။ သူ႔ရဲ႕အယူအဆ ျဖစ္ တည္လာရတဲ့ အေျခခံအေၾကာင္းအခ်က္ေတြကို နားလည္ႏိုင္ဖို႔လိုပါတယ္။

အေတြးအေခၚတို႔ရဲ႕ ျဖစ္တည္ရာ ABC
..................................................
လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ အေတြးအေခၚဟာ အဓိကအခ်က္ သံုးခ်က္ေပၚမွာ အေျခခံပါတယ္။ ပထမတစ္ခ်က္က သူ႔ရဲ႕ပတ္ဝန္းက်င္ပါ။ သူက်င္လည္ခဲ့တဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ဟာ အေတြးအေခၚ နဲ႔ လူ႔စြမ္းရည္တို႔ကို လႊမ္းမိုးပါတယ္။ ေက်ာင္းသင္ခန္းစာမွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ေက်းညီေနာင္ ပံုျပင္ ထဲကလို မုန္တိုင္းေၾကာင့္ ကြဲကြာသြားတဲ့ ေက်းညီ ေနာင္မွာ ရေသ့ဆီေရာက္တဲ့ ေက်း သူငယ္ဟာ ခ်ိဳသာတဲ့အသံသာသာရွိေပမဲ့ လူဆိုး ေတြဆီ ေရာက္သြားတဲ့ ေက်းသူငယ္ ကေတာ့ ခက္ထန္ပါတယ္။ မတူညီမႈရဲ႕ ပထမအရင္းခံျဖစ္တဲ့ သူ႔ပတ္ဝန္းက်င္ကို ကိုယ္က သိၿပီး နားလည္ေပးမွ ေျပ လည္တဲ့ညႇိႏိႈင္းမႈ ရႏိုင္မွာပါ။ ဒုတိယအခ်က္ကေတာ့ သူေလ့လာ ဖတ္႐ႈခဲ့တဲ့ ပညာရပ္ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ အလြယ္မွတ္ရရင္ေတာ့ သူဖတ္႐ႈခဲ့တဲ့ စာအုပ္ေတြ ပါပဲ။ စာဖတ္ျခင္းဟာ လူတစ္ဦးရဲ႕ အသိဥာဏ္ကို ရင့္သန္ေစပါတယ္။ စာအုပ္ ေတြထဲက အေၾကာင္းအခ်က္ေတြဟာလည္း ဖတ္႐ႈသူရဲ႕ အေတြးအေခၚေတြကို လႊမ္းမိုးထားပါတယ္။ သူဘယ္လို ပညာရပ္ေတြ၊ ဘယ္လိုစာအုပ္မ်ိဳးေတြ ဖတ္႐ႈ ေလ့လာခဲ့သလဲဆိုတာ ကိုယ္က သိရွိ နားလည္ေပးဖို႔လိုပါတယ္။ သူ႔လို ကြ်မ္းက်င္ ပိုင္ႏိုင္မႈမရွိႏိုင္ေပမဲ့ သူေလ့လာခဲ့တဲ့ ပညာ ရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာေတြရဲ႕ အေျခခံသေဘာ တရားေတြကို သိနားလည္မွသာ သူ႔ကိုလည္း နား လည္ေပးႏိုင္မွာပါ။ ေနာက္ဆံုး တစ္ခ်က္ကေတာ့ သူ႔ရဲ႕ပင္ကိုခံယူမႈပါပဲ။ လူေတြဟာ ဗီဇနဲ႔ အတူ ကိုယ္ပိုင္ခံယူမႈ (Concept) ေတြ မတူၾကပါဘူး။ တူညီတဲ့အေၾကာင္းကိစၥ ေတြကို ခ်ဥ္းကပ္ သံုးသပ္ရာမွာေတာင္ ကြဲျပားတဲ့ အယူအဆ ကိုယ္စီရွိၾကပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕ခံယူမႈနဲ႔ ကိုယ့္ခံယူမႈမတူညီတာဟာ သဘာဝပါ။ ဒါကိုလည္း မတူညီမႈေတြၾကား ေျပလည္တဲ့ နားလည္မႈ တည္ေဆာက္ရာမွာ နားလည္ေပးဖို႔လိုပါမယ္။

သူ႔အေၾကာင္းသိခ်င္တယ္
.................................
တကၠသိုလ္တစ္ခုမွာ ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္က ေကာင္မေလး တစ္ေယာက္ အေၾကာင္း သူ႔သူငယ္ခ်င္းကို ေမးပါတယ္။ သူငယ္ခ်င္းက ျပန္မေျဖဘဲ ေမးတဲ့ ေက်ာင္းသားကို အံ့ဩတဲ့ အမူအရာနဲ႔ စိုက္ၾကည့္ေနခဲ့တယ္။ ႐ုတ္တရက္ အသိတစ္ခ်က္ လင္းလက္ၿပီး အိမ္ကို အျမန္ ေျပး ကြန္ပ်ဴတာကိုဖြင့္ကာ ဝက္ဘ္ဆိုက္တစ္ခု ဖန္တီးရာကေန ဟားဗတ္ တကၠသိုလ္မွာ အခ်င္းခ်င္းခ်ိတ္ ဆက္ႏိုင္မယ့္ ေက်ာင္းတြင္း ကြန္ရက္တစ္ခု ေပၚေပါက္လာပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ပဲ လက္ရွိကမၻာေပၚမွာ လူဦးေ ရႏွစ္ဘီလီယံေက်ာ္ သံုးစြဲေနတဲ့ လူမႈကြန္ရက္ျဖစ္တဲ့ Facebook စတင္ ေမြးဖြားျဖစ္တည္ခဲ့တဲ့ The Facebook ေပၚေပါက္လာ ပါတယ္။ လူ တစ္ဦးနဲ႔ တစ္ဦးခ်ိတ္ဆက္မႈဟာ ပိုမိုေကာင္းမြန္တဲ့ ကမၻာႀကီးကို ဖန္တီးရာမွာ အေရးပါပါ တယ္။ ၁၉၂၉ ခုႏွစ္မွာ Frigyes Karinthy ကစတင္ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ၿပီး John Guare ဆို သူေၾကာင့္ လူသိမ်ားခဲ့တဲ့ အဆင့္ေျခာက္ဆင့္ (Six Degrees of Separation) သီအိုရီအရ မိမိနဲ႔လံုးဝမသိတဲ့အျခား သူတစ္ဦးၾကား သူငယ္ ခ်င္း ေျခာက္ဆင့္အတြင္းမွာပဲ ရွိပါတယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ မိမိသူငယ္ခ်င္းရဲ႕ သူငယ္ခ်င္း၊ ေနာက္ထပ္ သူငယ္ခ်င္းရဲ႕ သူငယ္ခ်င္း စသျဖင့္ ခ်ိတ္ဆက္ရင္ ေျခာက္ဆင့္ထက္ မပိုပါဘူး။ ဒီေန႔ေခတ္မွာ လူတစ္ ဦးအေၾကာင္း သိခ်င္ရင္ လူမႈ ကြန္ရက္မွာ အလြယ္တကူရွာႏိုင္ပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕အယူအဆ၊ အေတြးအေခၚ ေတြနဲ႔ ျဖစ္တည္ရာ အေၾကာင္းအခ်က္အလက္ေတြကို ေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။ ေျပလည္တဲ့ ညႇိႏိႈင္းမႈေတြအတြက္ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ရွာေဖြႏိုင္ပါတယ္။

အေတြ႕အႀကံဳမွ သီအိုရီသို႔
....................................
လူေတြဟာ မိမိသမိုင္းကို မိမိဖန္ တီးၾကတာပါ။ လူတို႔ေလွ်ာက္လွမ္းႀကီးျပင္းရာ ခရီးလမ္း ေတြမွာ အမွတ္တရအျဖစ္ အပ်က္ေတြရွိပါတယ္။ ေအာင္ျမင္မႈေတြ လည္းရွိ၊ က်႐ံႈးမႈေတြ လည္းရွိပါတယ္။ ကိုယ္ ႀကံဳေတြ႕ခဲ့ရတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြ၊ ေအာင္ျမင္မႈေတြကို အျခား သူေတြ သိရွိသြားရင္လည္း အက်ိဳးရွိမွာျဖစ္သလို ကိုယ္က်႐ံႈးခဲ့တဲ့ အေၾကာင္းရင္းကို မွ်ေဝေပးရင္လည္း သင္ခန္းစာတစ္ခုပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ အေတြ႕အႀကံဳ တိုင္းဟာ တစ္နည္းအားျဖင့္ အျခား သူေတြကို အက်ိဳးျပဳႏိုင္ပါတယ္။ မွ်ေဝသူဟာ အဓိပတိ ဂု႐ုႀကီးတစ္ဦး ျဖစ္ဖို႔ မလို အပ္ပါဘူး။ ေလွ်ာက္လွမ္းခဲ့တဲ့ အျဖစ္ပ်က္အေၾကာင္းရာတိုင္းဟာ အျခား သူေတြအတြက္ သီအိုရီတစ္ရပ္ပါပဲ။ ေအာင္ျမင္မႈကို တည္ေဆာက္တဲ့အခါ အေတြ႕ အႀကံဳက မရွိမျဖစ္အေရး ပါပါတယ္။ အသိပညာရွိဖို႔အျပင္ အတတ္ပညာ ပါတတ္ဖို႔လိုပါ တယ္။ မိမိအေတြ႕အႀကံဳအျပင္ တျခားသူေတြရဲ႕ အေတြ႕အႀကံဳ ေတြကိုလည္း ေလ့လာဖို႔လို ပါတယ္။ သူနဲ႔ကိုယ္နဲ႔ မတူညီမႈေတြၾကား ကိုယ့္ အေတြ႕ အႀကံဳေတြကို မွ် ေဝေပးျခင္းနဲ႔ သူ႔ အေတြ႕အႀကံဳေတြအေပၚ ေလ့လာ သံုးသပ္ႏိုင္ဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။

လြဲေနတဲ့သံုးစြဲမႈ
.....................
လူမႈကြန္ရက္သံုးစြဲမႈဟာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈေတြရွိသလို ဆိုးက်ိဳးအခ်ိဳ႕လည္း ရွိပါတယ္။ လူငယ္ ေတြၾကား လူမႈကြန္ရက္မွာ အခ်ိန္ကုန္ေနတာေတြ အမ်ားအျပားပါ။ ေကာင္းက်ိဳး ဆိုးက်ိဳး ဒြန္တြဲေနပါတယ္။ ညစ္ညမ္းတဲ့ စကားလံုးေတြနဲ႔ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦးၾကား ထိုးႏွက္မႈ ေတြလည္း လူမႈကြန္ရက္မွာ အမ်ားအျပားပါ။ အေၾကာင္း အရာတစ္ခု ျဖန္႔ေဝဖို႔ အေကာင္း ဆံုးနဲ႔အျမန္ဆံုးျဖစ္တဲ့ လူမႈကြန္ရက္ ကို မေကာင္းတဲ့ ဦးတည္ခ်က္နဲ႔ အသံုးျပဳသူေတြလည္း ရွိပါတယ္။ လူမႈကြန္ရက္ သံုးတဲ့အခါ အမွားအမွန္သံုး သပ္ႏိုင္ဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ မိမိရဲ႕ လူမႈကြန္ ရက္ေပၚက အေျပာအဆို၊ အျပဳအမူေတြဟာ မိမိရဲ႕ကိုယ္က်င့္တရားနဲ႔ စိတ္ေန စိတ္ထား၊ အေတြး အေခၚေတြပါပဲ။ ေကာင္းမြန္တဲ့ဦး တည္ခ်က္နဲ႔သံုးစြဲရင္ေတာ့ အက်ိဳးရွိပါ တယ္။ ကိုယ့္ရဲ႕ေရြးခ်ယ္မႈဟာ ကိုယ့္ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ျဖစ္တာေၾကာင့္ စိတ္ႀကိဳက္ ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ ပါတယ္။ ေရြးခ်ယ္မႈအေပၚ အေကာင္းအဆိုး သက္ေရာက္မႈကလည္း ရွိေနမွာပါပဲ။

ပံုေျပာၾကသူမ်ား
.....................
ေျပာင္းလဲလာတဲ့ နည္းပညာေတြနဲ႔ အတူ လူေတြရဲ႕ အေတြးအေခၚေတြ ေျပာင္းလဲလာပါ တယ္။ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံေရး နယ္ပယ္အသီးသီးမွာပါ ေခတ္ စနစ္နဲ႔အညီ တိုးတက္ ေျပာင္းလဲလာပါတယ္။ ေျပာင္းလဲမႈေတြ အမ်ားႀကီးထဲမွာ ပံုေျပာျခင္း (Storytelling) လည္း တစ္ခုအပါအဝင္ပါပဲ။ ပံုေျပာျခင္းဟာ တစ္ နည္းအားျဖင့္ မိမိအေၾကာင္းကို မိမိကိုယ္တိုင္ ျပန္ေျပာျပတာပါ။ လူမႈ ကြန္ရက္ ေတြမွာလည္း မိမိအေၾကာင္းကို ကိုယ္တိုင္ျပန္ေျပာျပ ၾကတာကို ေတြ႕ရပါလိမ့္မယ္။ ကိုယ့္အေၾကာင္း၊ ကိုယ္ဖတ္တဲ့စာအုပ္၊ ကိုယ့္ပတ္ဝန္းက်င္၊ ကိုယ့္သူငယ္ခ်င္း ေတြ၊ ကိုယ့္အယူအဆ စတာေတြကို ကိုယ္ကိုယ္တိုင္ ျပန္ေျပာ ေနၾကပါ တယ္။ ဒါဟာ ပြင့္လင္းျမင္သာၿပီး ေကာင္းမြန္တဲ့အေလ့အက်င့္တစ္ခုပါ။ အေတြ႕ အႀကံဳေတြ ကို မွ်ေဝျခင္းဟာ ပိုမို ေကာင္းမြန္တဲ့ ဖန္တီးမႈေတြအတြက္ မရွိ မျဖစ္ပါ။ ဒီလိုမွ်ေဝျခင္း ေၾကာင့္ အျခားသူေတြ၊ အေရးပါတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ အတြက္ မွန္ကန္တဲ့အေျဖေတြကို ျဖစ္ေပၚေစသလို မွ်ေဝသူရဲ႕ပံုရိပ္ကိုလည္း ျမင့္မားေစ ပါတယ္။ မတူညီတဲ့နယ္ပယ္ အသီး သီးမွာ ေအာင္ျမင္သူေတြဟာ ပံုေျပာ ေကာင္းသူ၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ မိမိေလ့လာ ေတြ႕ရွိ မႈေတြ၊ အေတြ႕အႀကံဳေတြကို အျခားသူ ေတြ ေလ့လာႏိုင္ေအာင္ ျပန္ေျပာျပၾကသူေတြ ျဖစ္တာကို ေတြ႕ရမွာပါ။ ကိုယ့္မွာ အိုင္ဒီယာတစ္ခုရွိရင္လည္း ဒါကိုျဖည့္စြက္အႀကံဥာဏ္ ေပးႏိုင္တဲ့ အျခားသူေတြကို ေျပာျပဖို႔လိုပါတယ္။

အျခားသူေတြကိုေျပာျပရင္ သူတို႔က ကိုယ့္အိုင္ဒီယာကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္သြားရင္ ကိုယ္နစ္နာတယ္လို႔ ေျပာၾကပါလိမ့္မယ္။ တကယ္ေတာ့ ကိုယ့္အိုင္ဒီယာဟာ ကိုယ္စဥ္းစား ထားတဲ့ အိုင္ဒီယာအၾကမ္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။ အျခားသူ တစ္ဦးက ကိုယ့္အိုင္ဒီယာအၾကမ္း ကို အသံုးခ်သြားရင္လည္း ေသသပ္မႈ မရွိ ေသးတဲ့ အိုင္ဒီယာကိုသာ အသံုးျပဳသြားတာ ျဖစ္ လို႔ နစ္နာသူဟာ သူတို႔ပါပဲ။ ကိုယ္ကသာ ကိုယ့္အယူအဆ၊ အိုင္ဒီယာ၊ အေတြ႕အႀကံဳ ေတြ ကို အျခားသူမ်ား ကိုေျပာျပရင္း သူတို႔ရဲ႕အႀကံဥာဏ္၊ အယူအဆစတာေတြကို ေသခ်ာသံုး သပ္ၿပီး ကိုယ့္အိုင္ဒီယာမွာ ျဖည့္စြက္တည္းျဖတ္မယ္ဆိုရင္ ေသသပ္လွပၿပီး ဆန္းသစ္တဲ့ တီထြင္မႈ ေတြကို ဖန္တီးႏိုင္မွာျဖစ္သလို ကိုယ္ဟာအျခားသူေတြကို မွ်ေဝေပးတာ ေၾကာင့္ အမ်ားရဲ႕ယံုၾကည္မႈကိုလည္း တည္ေဆာက္ႏိုင္မွာပါ။ မတူညီမႈေတြကို ညႇိႏိႈင္းအေျဖရွာရင္း ေအာင္ျမင္မႈရဖို႔အတြက္ ျပန္ေျပာျပေပးဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။

#MyanmarB2BManagementMagazine,November2017