ကနုဟန္ဆြန္ (သို႔) အသေရပ်က္ခဲ႔ရေသာ စာေပနိုဘယ္လ္ဆုရွင္

 

Burma-Newselite

ကနုဟန္ဆြန္ (သို႔) အသေရပ်က္ခဲ႔ရေသာ စာေပနိုဘယ္လ္ဆုရွင္

ကနုဟန္ဆြန္ဆိုတာ ေနာ္ေ၀းလူမ်ိဳး၊ ကမၻာေက်ာ္စာေပ ပညာရွင္ၾကီး
ျဖစ္တယ္။ စာေပနိုဘယ္လ္ဆုကို၁၉၂၀ခုနွစ္က ရခဲ႔တယ္။ ဒီေန႔ ေဆာ္ရီယာယ္လစ္ဇင္ ၀ါဒ၊ ရိုမန္တစ္ စာေပသစ္တို႕ရဲ႔
ေခါင္းကိုင္ဖခင္ၾကီးလို႔လည္း အသိအမွတ္ျပဳထားတယ္။ ကမၻာေက်ာ္ စာေရးဆရာၾကီးေတြျဖစ္ၾကတဲ႔ ဟင္နရီေမလာ၊ မကၠဇင္ေဂၚဂီ၊ အားနက္စ္ဟဲမင္းေ၀း စတဲ႔ကမၻာေက်ာ္ပုဂိဳလ္ၾကီးမ်ားဟာ ဟန္ဆြန္ရဲ႔
ေနာက္လိုက္ေတြ လို႔ဆိုၾကတယ္။ သူတို႕ကိုယ္တိုင္လည္းထုတ္ေဖာ္ ၀န္ခံခဲ႔ဖူးတယ္။ ဟဲမင္းေ၀းက “ ကနုဟန္ဆြန္က က်ေနာ့္ကို စာေရးဖို႔ သင္ေပးခဲ႔တာပါ” လို႕ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခဲ႔ဖူးတယ္။

အမွန္ေတာ့ က်ေနာ္ သူ႕အေၾကာင္းလဲ မၾကားဘူးဖူး၊သူ႔စာလည္း မဖတ္ဘူးဖူး။ ေနာ္ေ၀းစာေပဆိုင္ရာ သင္ခန္းစာတခု ေက်ာင္းမွာသင္ေတာ့ “ဗစ္တိုးရီးယား” ဆိုတဲ႔ ရုပ္ရွင္ကားတကားျပတယ္။ အဲဒီကားရဲ႔ မူရင္းစာေရးဆရာဟန္ဆြန္ရဲ႔ အေၾကာင္း စာတမ္းငယ္ေရးခိုင္းလို႔ လိုက္လံရွာေဖြရာက အင္မတန္ၾကီးက်ယ္တဲ႔ ပုဂိုလ္ၾကီးတဦးအျဖစ္ေတြ႔ခဲ႔ရျပီး သူ႔ဘ၀ကလည္း စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းလို႔ မိတ္ေဆြမ်ားကို
ျပန္ေဖာက္သည္ ခ်တဲ႔အေနနဲ႔ေရးတာပါ။

သူဟာ ၀တၱဳရွည္ၾကီးေပါင္း ၂၀၊ ၀တၱဳတိုေတြ၊ ကဗ်ာေပါင္းခ်ဳပ္နဲ႔၊ ခရီးသြားေဆာင္းပါး၊သတင္းစာေခါင္းၾကီး၊ျပဇာတ္ စတဲ႔ စာေပမ်ိဳးစံုကိုလည္းေရးတယ္။ ျပီးေတာ့ အဲဒီေခတ္က ဘယ္သူမွမေရးေသးတဲ႔သရုပ္မွန္တို႔၊ ရိုမန္တစ္တို႔ စတဲ႔စာ ေပသစ္ေတြကို ေရးခဲ႔သူျဖစ္ေတာ့ က်မ္းတေစာင္ေပတဖဲြ႔ေရးရမဲ႔သူပါ။က်ေနာ္ကေတာ့ သူ႔ဘ၀ ေကာက္ေၾကာင္းေလာက္ပဲေျပာျပတဲ႔သေဘာပါ။

ငယ္ဘ၀

ဟန္ဆြန္ကို ေနာ္ေ၀းအလယ္ပိုင္း Lom (လြမ္) ဆိုတဲ႔ျမိဳ႕မွာ ၁၈၅၉ ခုနွစ္ ၾသဂုတ္၄ရက္မွာေမြးတယ္။ ဆင္းရဲတဲ႔ မိသားစုကေပါက္ဖြားလာျပီး ၃နွစ္သားအရြယ္မွာ ေနာ္ေ၀းေျမာက္ပိုင္းဟာမာရိြဳင္္းျမိဳ႕ကို ေျပာင္းေရႊ႔အေျခခ်ခဲ႔တယ္။ သူ႔ဦးေလး အိုလ္ဆင္(Olsen)က နည္းနည္းအဆင္ေျပေတာ့ သူ႔လယ္ေျမမွာ မိသားစုလုပ္ကိုင္စားေသာက္တယ္။ ဟန္ဆြန္ ၉ နွစ္သားမွာ သူ႕ရဲ႔အကူအညီလိုတာေၾကာင့္ဦးေလးကေမြးစားတယ္။ ေက်ာင္းမသြားရေတာ့ဖူး။ ဟန္ဆြန္႔ စာသင္ရက္စုစုေပါင္း( ၂၅၂) ရက္ပဲရိွတယ္။

စည္းကမ္းတင္းၾကပ္တဲ႔ ဘာသာေရးတယူသန္ ဦးေလးက သူ႔ကို ရိုက္နွက္ ဆံုးမေလ့ရိွသလိုထမင္းအငတ္ထား ဒါဏ္ေပးေလ့ရိွတယ္။ သူ႔ရဲ႔ အလြန္နာမည္ၾကီးတဲ႔ မြတ္သိပ္မႈ( Hunger) မူရင္း (Sult) ၀တၱဳမွာ ငတ္မြတ္လြန္းလို႔ ရူးမေလာက္ခံစားရတဲ႔ လူငယ္တေယာက္ရဲ႔ ခံစားခ်က္ေတြကို ေရးထားျပီး ဦးေလးဆိုတဲ႔ အသံၾကားတာနဲ႔ တုန္လႈပ္ေျခာက္ျခားရတယ္လို႔၀တၱဳရဲ႔ဇာတ္ေကာင္က ေျပာခဲ႔တယ္။

သူအသက္၁၄နွစ္(၁၈၇၄) မွာ ဦးေလးအိမ္ကေန ေမြးဇာတိ Lom ျမိဳ႕ကိုထြက္ေျပးတယ္။ ဖိနပ္တိုက္၊ကုန္စိမ္းေရာင္း၊ ရဲအကူ၊ လက္ေထာက္ေက်ာင္းဆရာ စတဲ႔အလုပ္နဲ႔ ၾကံဳရာက်ဘမ္းလုပ္ခဲ႔တယ္။

၁၈၇၇ခု သူအသက္ ၁၇နွစ္သားမွာ စာစေရးတယ္။ စီးပြားေရးသမား အားရပ္စ္မူဇားလ္(Erasmus Zahl)ရဲ႔ အကူအညီနဲ႔ စာအုပ္ေတြထုတ္ နိုင္ခဲ႔တယ္။ သူပထမဆံုးေရးတဲ႔ The Enigmatic မူရင္း( Den Gaadefulde) ေနာ္ေ၀းေျမာက္ပိုင္းခ်စ္ပံုျပင္က မေအာင္ျမင္ေပမဲ႔ ၁၈၉၀ မွာထုတ္တဲ႔ Hunger ကေတာ့ လူအမ်ားရဲ႔ အသိအမွတ္ျပဳခံရတယ္။

အဲဒီကာလက ေနာ္ေ၀းနိုင္ငံဟာ အင္မတန္ဆင္းရဲျပီး နိုင္ငံသား ၆သိန္းေလာက္ အေမရိကားမွာသြားေရာက္ အလုပ္လုပ္ကိုင္ အေျခခ်ခဲ႔တယ္။ အဲဒီထဲမွာ ဟန္ဆြန္ပါတယ္။ သူက ၂ၾကိမ္ေလာက္သြားခဲ႔တယ္။အၾကီးအက်ယ္ဖ်ားလို႔ ေနာ္ေ၀းမွာျပန္ေသမယ္ဆိုျပီးျပန္လာတယ္။ မေသလို႔ ေနာက္တခါ အေမရိကားသြားျပန္တယ္။ဟိုမွာ ေအာက္ေျခသိမ္းအလုပ္ အကုန္လုပ္တယ္။ ေနာက္ေတာ့ ဥေရာပျပန္လာျပီး ဒိန္းမတ္ျမိဳ႕ေတာ္ကိုပင္ေဟဂင္မွာ ေျပာင္းေရြ႔အလုပ္လုပ္တယ္။ ေနာက္ပိုင္းသူေရးတဲ႔စာအုပ္ေတြေအာင္ျမင္ျပီးစာေပနဲ႔သာ အသက္ေမြးေတာ့တယ္။ ၁၉၂၀ မွာေတာ့ စာေပဆိုင္ရာ နိုဘယ္လ္ဆု ကို ရရိွခဲ႔တယ္။


နိုင္ငံေရးအျမင္နဲ႔ ရပ္တည္မႈ

စာေပေလာကမွာ ဘုရားတဆူလို ၾသဇာၾကီးမားလာတဲ႔ ဟန္ဆြန္ဟာ သူ႔ရဲ႔ နိုင္ငံေရးအယူ၀ါဒနဲ႔ နိုင္ငံေရးရပ္တည္ခ်က္ကေတာ့ အေတာ္ေလးေထြျပားတယ္လို႔ဆိုရမယ္။ဘ၀ရပ္တည္ေရးအတြက္ အေမရိကားသြားျပီးေနာက္ သူဟာ Anarchist (မင္းမဲ႔၀ါဒ) တဦးျဖစ္သြားခဲ႔တယ္။အဲဒီမွာေနတံုး ျဗိတိလွ်ေတြရဲ႔ ေတာင္အာဖရိကမွာဆင္ႏဲႊခဲ႔တဲ႔ ဘိုး၀ါးစစ္ပဲြအေၾကာင္း သိခြင့္ရျပီးျဗိတိလွ်နယ္ခ်ဲ႔ ကိုလိုနီ၀ါဒကို ရံြမုန္းသြားတယ္။ ဒီမိုကေရစီကိုလည္းမၾကိဳက္ျပန္ဘူး။ေနာက္ပိုင္းမွာ ကြန္ဆာေဗးတစ္တဦးျဖစ္သြားျပန္တယ္။

သူဟာ စက္မႈေတာ္လွန္ေရးကိုလည္း ဆန္႔က်င္ခဲ႔သူပါ။ စက္မႈေတာ္လွန္ေရးေၾကာင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကိုထိခိုက္ပ်က္ဆီးေစလိမ့္မယ္လို႔ ၾကိဳတင္ေျပာခဲ႔သူပါ။ လူသားဟာမိခင္ကမၻာေျမၾကီးနဲ႔ ယွဥ္တဲြျပီး သဘာ၀နည္းလမ္းနဲ႔ အသက္ရွင္ေနထိုင္နိုင္တယ္လို႕ယံုၾကည္ခဲ႔သူပါ။

သူက ျဗတိလွ်တို႕ရဲ႔ နယ္ခ်ဲ႔၀ါဒဟာလူမ်ိဳးငယ္ေတြ၊ နိုင္ငံငယ္ေလးေတြကို အနိုင္က်င့္ဗုိလ္က်တဲ႔၀ါဒျဖစ္တယ္လို႔ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ခံယူခဲ႔တယ္။ဒါေၾကာင့္ ပထမကမၻာစစ္ျဖစ္ေတာ့ ဂ်ာမန္ေတြကို ေထာက္ခံအားေပးခဲ႔တယ္။ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပဲသူဟာ ကြန္ျမဴနစ္ ရုရွားကိုလည္း မုန္းတီးခဲ႔သူလို႔ဆိုပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ သူဟာ ဖခင္ၾကီးစိုးေရး၀ါဒ(Patriach) ကို ေျပာင္းလဲယံုၾကည္လာခဲ႔တယ္လို႔ဆိုတယ္။

၁၉၃၀၀န္းက်င္မွာ ေနာ္ေ၀းလက်ၤာနိုင္ငံေရးပါတီေတြနဲ႔သတင္းစာေတြက ဥေရာပ ဖက္ဆစ္၀ါဒကိုေထာက္ခံအားေပးခဲ႔တယ္။ အဲဒီမွာ ဟန္ဆြန္က အကဲဆံုး။

၁၉၄၀မွာ ဒုတိယကမၻာစစ္က ေနာ္ေ၀းကိုေရာက္လာတယ္။ ေနာ္ေ၀းမ်ိဳးခ်စ္လူငယ္ေတြက ဂ်ာမန္ေတြကိုစတင္ပုန္ကန္တယ္။ ျဗတိလွ်ေတြဆီမွာ သင္တန္းတက္ျပီး ေနာ္ေ၀းမွာ ဂ်ာမန္ေတြကို ဗံုးခဲြ တိုက္ခိုက္တာ၊သတင္းေတြစုျပီး မဟာမိတ္ျဗိတိလွ်ဆီပို႔တာေတြလုပ္တယ္။ ဂ်ာမန္ေတြကလည္း ေတာ္လွန္သူေတြကိုရက္ရက္စက္စက္နွိပ္ကြပ္တယ္။

ဟန္ဆြန္ကေတာ့ ဂ်ာမန္ေတြမလာခင္ကတည္းကေထာက္ခံေနသူဆိုေတာ့ ဂ်ာမန္ေတြ၀င္တာနဲ႔ ေနာ္ေ၀းျပည္သူေတြ မခုခံၾကဖို႔၊ ဂ်ာမန္နဲ႔ အျပည္႔အ၀ပူးေပါင္းဖို႔၊ နယ္ခ်ဲ႔ျဗိတိလွ် ဗိုလ္က်မႈအဆံုးသပ္ျပီး နိုင္ငံတိုင္းခ်စ္ၾကည္ျငိမ္းခ်မ္းမႈကိုဦးေဆာင္သြားမဲ႔ ဂ်ာမန္ေတြကို ေထာက္ခံၾကဖို႔ လိႈ႕ေဆာ္စည္းရံုးေပးတယ္။

ဂ်ာမဏီဖက္ဆစ္ဒါဏ္ကို ခါးဆီးခံေနရတဲ႔ေနာ္ေ၀းျပည္သူေတြဟာ သူတို႔ခ်စ္ခင္တဲ႔ စာေပနိုဘယ္လ္ဆုရွင္ၾကီးကို ေဒါသအၾကီးအက်ယ္ေပါက္ကဲြတယ္။လူငယ္ေတြဟာ သူ႔စာအုပ္ေတြကို လမ္းမေပၚမီးရိႈ႕ပဲြေတြလုပ္ျပီး သူ႔အေတြးအေခၚနဲ႔ ရပ္တည္ခ်က္ကိုဆန္႔က်င္ၾကတယ္။

အသက္၈၀အရြယ္ ဟန္ဆြန္ဟာ ဂ်ာမန္ေတြခိုင္းလို႔၀ါဒျဖန္႔ေနတာမဟုတ္ပါဘူး။ဘယ္ေလာက္ထိ ေရလိုက္လဲြသြားလဲဆို သူ႔ရဲ႔စာေပနိုဘယ္လ္ဆုတံဆိပ္ၾကီးကိုေတာင္ နာဇီပါတီကိုလႈဴဒါန္းလိုက္ပါတယ္။အဓိပတိၾကီး ဟစ္တလာနဲ႔လည္းေတြ႔ဆံုလိုက္ေသးတယ္။ဂ်ာမန္ေတြကေတာ့ သူဟာ မိမိတို႕ရဲ႔ ၾကီးျမတ္တဲ႔မဟာမိတ္ေဆြၾကီး လို႔ ေကာင္းခ်ီးေပးခဲ႔တယ္။ သူဟာ ဟစ္တလာနဲ႔ ေတြ႔တဲ႔အခါ အက်ဥ္းက်ေနတဲ႔ေနာ္ေ၀းမ်ိဳးခ်စ္ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြကို လႊတ္ေပးဖို႔ ေတာင္းဆိုခဲ႔ပါတယ္။ ဒါေပမဲ႔ အဓိပတိၾကီးကသူ႔ကို နိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးခြင့္မေပးပါဘူး။ သူတို႔ ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရးအတြက္သာ အသံုးခ်ခဲ႔တယ္။

တရားခြင္မွာ

ဒုတိယကမၻာစစ္ၾကီးျပီးေတာ့၁၉၄၇မွာ ေနာ္ေ၀းအစိုးရက စစ္ၾကီးအတြင္း ဂ်ာမန္ေတြကို ကူညီပံ႔ပိုးခဲ့သူမ်ားအေပၚ ရံုးတင္တရားစဲြပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဟန္ဆြန္ဟာ တရားရံုးေတာင္ မတက္နိုင္ေတာ့တဲ႔ ဇရာအိုၾကီးျဖစ္ေနပါျပီ။ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာခ်ိဳ႕ယြင္းမႈေတြေၾကာင့္လည္း ေထာင္မခ်နိုင္ခဲ႔ဘူး။ (သူမေသခင္ သူ႔အတၳပၸတိၱကိုေရးသြားနိုင္ခဲ႔လို႕စိတ္ေ၀ဒနာ မရိွဖူးလို႔လည္းေျပာၾကပါတယ္) ဒါေပမဲ႔ ေနာ္ေ၀းနိုင္ငံနစ္နာေစခဲ႔မႈ အတြက္ ေနာ္ေ၀းခရိုနာ၃သိန္း ၂ေသာင္း ၅ေထာင္ ေလွ်ာ္ေၾကးေပးရပါတယ္။

ေနာ္ေ၀းမွာ ကနုဟန္ဆြန္ အပါအ၀င္သူနဲ႔ပတ္သက္တဲ႔ စာၾကည့္တိုက္ေတြ ပန္းျခံေတြကို ေတြ႔နိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ႔ ထိုက္တန္တဲ႔ခ်ီးေျမွာက္ လြမ္းဆြတ္ တမ္းတမႈေတြေတာ့မရေတာ့ဘူး။ သူဟာ ၁၉၅၂ ေဖဖ၀ါရီ ၁၉မွာ သူ႔ရဲ႔ ေနာ္ေ၀းေတာင္ပိုင္း ေနာ္လ္ဟုမ္း အိမ္ေတာ္မွာကြယ္လြန္ခဲ႔တယ္။ နွစ္ေပါင္း ၇၀ ေက်ာ္စာေရးခဲ႔တဲ့ ကမၻာေက်ာ္ စာေပ နိုဘယ္လ္ဆုရွင္ၾကီးကနုဟန္ဆြန္ရဲ႔ ဘ၀ေန၀င္ခ်ိန္ဟာ ေျခာက္ေသြ႔ ညိႈးငယ္လြန္းပါတယ္။

ေအာင္စံေအး

၂၂၊ ေမလ ၂၀၁၃

ကိုးကား..wikipedia,sult(Hunger)

Brodre I krig (Film)

Victoria (film)

Knut Hamsun senter.