အာခါတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးအေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း

ေဗဒါလမ္း Baydarlan သုတ ရသ ဟာသ ျပည္ပအႏုပညာ

အာခါတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးအေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း
**************************************
 စာေရးသူ၏အျမင္
အာခါတိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုအေၾကာင္းကို စာေရးဆရာမ်ား၊ ဘာသာေရးဆရာမ်ား၊ သုေတသန မႏုႆေဗဒပညာရွင္မ်ား၊ ႏိုင္ငံျခားသားစာေရးဆရာမ်ား၊ မ်ားစြာေရးသားၾကသည္ကို မွတ္သားဖူးပါသည္။ အာခါတိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုတြင္ အျခားေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုႏွင့္ မတူေသာ ဝတ္စားဆင္ယင္မႈ၊ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့စရိုက္မ်ားရွိေနသည္မွာ အမွန္ျဖစ္သည္။ ကၽြန္ေတာ္ အာခါလူမ်ိဳးတစ္ဦးအေနျဖင့္ တဖန္ေရးသားရာတြင္ ပိုမိုျပည့္စံုမည္ဟုမဆိုလိုပါ။ သို႕ေသာ္ ကၽြန္ေတာ္ေဖာ္ျပလိုေသာ အခ်က္အလက္အခ်ိဳ႕ ျဖည့္စြက္၍ မ်ိဳးဆက္သစ္ အာခါလူငယ္မ်ားႏွင့္ အာခါတိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးအေၾကာင္း စိတ္ဝင္စားသူမ်ားအတြက္ အေျခအေနေပးလွ်င္ေပးသလို ေဖာ္ျပရန္ရည္ရြယ္ပါသည္။

အာခါတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးဆင္းသက္လာျခင္း
အာခါလူမ်ိဳးစုတို႔၏ ဇစ္ျမစ္ကိုေလ့လာေသာ္ တရုတ္ျပည္သမိုင္းမွတ္တမ္းတြင္ ေအဒီ ၂ ရာစုႏွစ္ ကတည္းက ေတြ႕ရသည္။ အခါလူမ်ိဳးစုတို႕၏ မူရင္းေဒသမွာ ယူနန္ျပည္နယ္ျဖစ္သည္။ ေရွးအာခါအေခၚ ( ဂ်ာဒယ္း ) ယခု ယူနန္ျပည္နယ္၊ မိုးဂ်ားၿမိဳ႕ေဒသ ေအဒီ ၅ ရာစုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းတြင္ မ်ိဳးႏြယ္စုတစ္ခုအျဖစ္ သီးျခားရပ္တည္ လာခဲ့သည္မွစ၍ ခက္ခဲၾကမ္းတမ္းသည့္ ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ေရၾကည္ရာ၊ ျမက္ႏုရာသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။ အျခားလူမ်ိဳးတို႔၏ ထိုးႏွက္ပုတ္ခတ္မႈမ်ား၊ သဘာဝေဘးအႏၱရာယ္ က်ေရာက္မႈတို႕ကို ေတြ႕ရသည္။ ထိုအခ်ိန္မ်ိဳးတြင္ မိမိတို႔၏ ဘိုးေဘး ဘီဘင္မ်ားက မစရန္ တမ္းတဆုေတာင္းသည့္ အေလ့အထကို အေျခခံရင္း ကိုယ့္လူမ်ိဳး၏ ဘိုးေဘး ဘီဘင္အား ၾကည္ညိဳကိုင္း႐ိႈင္းသည့္ ( အေဖြမီရဲ ) ေခၚ ဘိုးဘြားတို႔၏ဘုရားကို ယံုၾကည္သက္ဝင္သည့္ ဓေလ့ကို ရရွိခဲ့သည္။

ေရၾကည္ရာျမက္ႏုရာသုိ႔ ပ်ံႏွံ႔သြားျခင္း
အာခါလူမ်ိဳးစုတုိ႔၏ ( ဂ်ာဒယ္း ) ေဒသတြင္ ေအဒီ(၅) ရာစုမွ (၁၀)ရာစုအထိ ၿမိဳ႕ျပတည္ေထာင္၍ ေနလာခဲ့ရာ၊ ေအဒီ (၁၀) ရာစုေနာက္ပိုင္းတြင္ ေျပာင္းေရႊ႕မႈႀကီးရွိခဲ့ရာ၊ တရုတ္ျပည္ေတာင္ပိုင္း၊ ဗီယက္နမ္ အေနာက္ေျမာက္ပိုင္း၊ ေလာႏိုင္ငံ အလယ္ႏွင့္ေျမာက္ပိုင္းေဒသ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ ရွမ္းျပည္နယ္ ( အေရွ႕ပိုင္း )၊ ထိုင္းႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းေဒသမ်ားသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေနထိုင္သြားခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ( ၁၀ ) ရာစုကတည္းက ေရာက္ရွိလာခဲ့ေၾကာင္း၊ အထူးေဒသ (၄) ရွိ အာခါရြာမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဘားဆားအာခါရြာ၊ ေအးေခၽြးအာခါရြာ ႏွင့္ အျခားရြာမ်ားစြာတို႔က ရြာတည္ႏွစ္ ( ၈၀၀ ) ႏွစ္ေက်ာ္ျဖစ္သည္ဟု သိရသည္။

ေတာင္ေပၚေနတိုင္းရင္းသား အာခါလူမ်ိဳး
အာခါတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ေတာင္ေပၚေဒသ၌ ေနထိုင္ရျခင္း၏ အေၾကာင္း ေလ့လာေသာ္-
(၁) ပတ္ဝန္းက်င္ရွိ လူမ်ိဳးမ်ား၏ အႏိုင္က်င့္မႈဒဏ္ႏွင့္ ေႏွာက္ယွက္ျခင္းဒဏ္မွ ကင္းလြတ္ရန္၊ ေတာင္ေပၚေဒသ၏ ရာသီဥတု၌ ေနေပ်ာ္ျခင္း၊
(၂) အာခါလူမ်ိဳးမ်ားသည္ သမိုင္းအရ အေနာက္ပိုင္းေဒသသို႔ အဆက္မျပတ္ ေရႊ႕ေျပာင္းေနရျခင္းေၾကာင့္ ေျမျပန္႔ေဒသ၏ အပူဒဏ္ကိုမခံႏိုင္ျခင္း၊
(၃) ျမစ္၊ ေခ်ာင္းေဘးေနရာေဒသမ်ား၌ ျဖစ္ေလ့ရွိေသာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါဒဏ္ကို စိုးရိမ္ျခင္း၊
(၄) ေတာင္ေပၚေဒသ၌သာ ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာလုပ္ရန္ သင့္ေလ်ာ္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္သည္ဟု ယူဆရသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္လာျခင္း
အာခါတိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္လာခဲ့ၾကေသာ လူမ်ိဳးစု အုပ္စုႀကီး (၃) ခုအနက္ တိဗက္ျမန္မာ အႏြယ္အုပ္စုဝင္ျဖစ္သည့္ "လိုလိုမို"ဆို အုပ္စုျဖစ္သည္။ တိဗက္လြင္ျပင္ မဲေခါင္ျမစ္အတိုင္း တရုတ္ျပည္မွ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္လာခဲ့ၾကသည္။ အာခါလူမ်ိဳးတို႔၏ မူရင္းေဒသမွာ ယူနန္နယ္ျဖစ္သည္။ ေအဒီ ၁၀ရာစုကတည္းက ရွမ္းျပည္နယ္အေရွ႕ပိုင္း နယ္စပ္မွ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ဝင္ေရာက္လာခဲ့ၾကသည္။

အာခါရြာႏွင့္ ခ်စ္စရာ့ဓေလ့မ်ား
အာခါ လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ရြာသစ္တည္မည္ဆိုပါက ထိုရြာတြင္ အာခါလူမ်ိဳး၏ (ေဇြမား) ေခၚ အႀကီးအကဲတစ္ဦး၊ (ဗာဂ်ီ) ေခၚ (က်ီမား) ပန္းပဲဆရာတစ္ဦး၊ (ဖီးမား) ေခၚ နတ္ဆရာတစ္ဦးတို႔ ပါရွိရသည္။ ထို႔သို႔ေသာ ပုဂၢိဳလ္ (၃) ဦးရွိမွသာ ရြာ၏ အဂါၤရပ္ႏွင့္ ညီညြတ္သည္။
အာခါလူမ်ိဳးမ်ားေနထိုင္သည့္ ရြာမ်ားသည္ ထူးျခားသည့္ ဓေလ့ (၅)ရပ္ ရွိသည္။
(၁) ႏွစ္တစ္ႏွစ္၏ စားနပ္ရိကၡာသီးႏွံမ်ား၊ ေကာက္ပဲသီးႏွံမ်ား ရိတ္သိမ္းၿပီးစီးမႈ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ႏွစ္သစ္ႀကိဳဆိုသည့္ ခါးေထာင္းဖား ( အေဖြေလာ ) ႏွစ္သစ္ကူးပြဲ က်င္းပသည့္ ဓေလ့၊
(၂) အိမ္တိုင္းတြင္ မိမိတို႔၏ ဘိုးေဘး ဘီဘင္ကို ကိုးကြယ္ရန္ ( ပါေလာ့ ) ေခၚ ဘုရားစင္ ထားရွိၿပီး၊ ႏွစ္စဥ္ ရာသီပြဲမ်ားျဖင့္ ( ၁၀ ) ႀကိမ္ထက္မက ပူေဇာ္သည့္ ဓေလ့၊
(၃) ရြာတိုင္းတြင္ လူႏွင့္ သရဲတေစၧေနရာကို ခြဲျခားသတ္မွတ္သည့္ " လေခ်လန္းခန္ " ရွိသည္။ ႏွစ္စဥ္ သရဲတေစၦ နတ္ဆိုးေမာင္းထုတ္ပြဲတြင္ တစ္ရြာလံုးရွိ အိမ္မ်ားမွ သူရဲတေစၦကို ရြာတံခါးျပင္သို႔ ေမာင္းထုတ္သည့္ဓေလ့၊
(၄) အိမ္တိုင္း၏ လယ္၊ျခံ မ်ားတြင္ " ဟြန္ဖီ " ဟုေခၚသည့္ နတ္စင္တည္ထားၿပီး စပါးသီးႏွံအထြက္တိုးရန္၊ ေနေကာင္းက်န္းမာရန္ ဆုေတာင္းသည့္ဓေလ့ရွိသည္။ အာခါတိုင္းရင္းသားတို႔၏ နတ္ပူေဇာ္ျခင္းသည္ တိက်စြာလိုက္နာရသည္။ သို႔မွသာလွ်င္ မဂၤလာျဖစ္သည္။

ရြာေျမေရြးခ်ယ္တည္ေဆာက္ျခင္း
အာခါလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ရြာသစ္တည္ရန္ လိုအပ္သည့္အခါတြင္ ရြာအႀကီးအကဲ၊ ပန္းပဲဆရာႏွင့္ နတ္ဆရာ (၃) ဦးတို႔သည္ ရြာအႀကီးအကဲက ဦးစီးၿပီး သင့္ေတာ္မည့္ေနရာ ေရြးခ်ယ္ကာ ေျမမ်က္ႏွာျပင္တြင္ ေျမညိႇ၍ ေျမမာေအာင္ ထုၿပီးေနာက္ ဤေနရာတြင္ ရြာတည္သင့္ မသင့္ (ေဇြမား) ေခၚ ရြာအႀကီးအကဲသည္ လတ္ဆတ္သန္႔ရွင္းေသာ ၾကက္ဥအစိမ္းတစ္လံုးကိုယူ၍ ဘိုးေဘးမ်ားကို တိုင္တည္ၿပီး အဓိ႒ာန္ျပဳရာတြင္ ၾကက္ဥကို ညာဘက္နားရြက္မွ ကိုင္၍ လႊတ္ခ်လိုက္ရသည္။ ထိုလႊတ္ခ်လိုက္သည့္ ၾကက္ဥကြဲခဲ့ေသာ္ ထိုေနရာတြင္ ရြာတည္ရန္ သတ္မွတ္ရသည္။ အကယ္၍ ရြာအႀကီးအကဲက လႊတ္ခ်လိုက္ေသာ ၾကက္ဥမကြဲခဲ့ေသာ္ ထိုေနရာသည္ နတ္မ်ားေနထိုင္ရာ၊ နတ္ေမြ႔ေလ်ာ္ရာ အေပၚ၌ ၾကက္ဥ က်မကြဲျခင္းျဖစ္သည့္အတြက္ ရြာတည္ရန္ မသင့္ဟု သတ္မွတ္ကာ အျခားတစ္ေနရာသို႔ ေနရာေျပာင္းေရႊ႕ရွာေဖြရသည္။
ရြာသစ္တည္ရန္ သတ္မွတ္လိုက္ေသာ ေျမေနရာ အက်ယ္အဝန္းရွိ သစ္ပင္မ်ား၊ ခ်ဳံႏြယ္ပင္မ်ား၊ ခုတ္ထြင္ရွင္းလင္း၍ ရြာဝင္/ထြက္တံခါး (လန္းခန္) ႏွင့္ ရြာဝင္တံခါးနတ္စင္၊ အပ်ိဳလူပ်ိဳ ခ်ိန္းေတြ႕မည့္ (ဒယ္းခန္း) ေခၚ ေျမညီကြင္း၊ လူေသျမႇဳပ္ရန္ သခၤ်ိဳင္းေျမေနရာမ်ား ေရြးခ်ယ္ၿပီး ခုတ္ထြင္ ရွင္းလင္းထားေသာ အမိႈက္သရိုက္မ်ားကို စုပံု၍ (ဖီးမား) ေခၚ နတ္ဆရာသည္ ဘိုးေဘးမ်ားအား ရြာဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ တိုင္တည္၍ မီးရွိဳ႕ရသည္။
ထို႔ေနာက္ ရက္ေကာင္းရက္ျမတ္ကို ေရြးခ်ယ္ၿပီး ( က်ား၊ သိုး၊ ေမ်ာက္ ) ေန႔မ်ားမွအပ က်န္ေန႔ရက္မ်ားကို ေရြးခ်ယ္၍ ၾကက္ဥကြဲေသာေနရာတြင္ (ေဇြမား) ေခၚ ရြာအႀကီးအကဲ၏ အိမ္ကို ဦးစြာေဆာက္လုပ္ရသည္။ ရြာအႀကီးအကဲ၏ အိမ္ေဆာက္လုပ္ၿပီးမွ ရြာသားမ်ား၏ အိမ္ကို ေဆာက္လုပ္ရပါသည္။ အာခါလူမ်ိဳးမ်ား အျမတ္တႏိုးထားေသာ နတ္စင္ကို မိမိရြာကျဖစ္ေစ၊ တျခားရြာကျဖစ္ေစ ျမင္းစီးလ်က္ ရြာဝင္မုဒ္ကို ျဖတ္မေက်ာ္ရ။ နတ္စင္ကို ျမင္းေပၚကဆင္း၍ ျဖတ္ေလွ်ာက္ရသည္။ နတ္စင္ကို အရိုအေသမဲ့ထိျခင္း၊ ဖ်က္စီးျခင္းမျပဳရ။ ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ္ ရြာသို႔ ေလ်ာ္ေၾကးေပးရသည္။



မ်ိဳးဆက္သစ္ကိုဦးစားေပးျခင္း
အာခါအမ်ိဳးသားႏွင့္ အမ်ိဳးသမီးတို႔သည္ လူပ်ိဳ၊ အပ်ိဳ ခ်ိန္းေတြ႔ရမည့္ ကြင္းျပင္တြင္သာ ေတြ႕ရသည္။ အိမ္ႏွင့္ အျခားေနရာမ်ားတြင္ ညအခ်ိန္ ခ်ိန္းေတြ႔ခြင့္မရွိ။ ခ်ိန္းေတြ႕ ရာတြင္ ရင္းရင္းႏွီးႏွီးစကားေျပာျခင္း၊ သီခ်င္းဆိုျခင္းမွအပ လြန္လြန္က်ဴးက်ဴး မျပဳလုပ္ရပါ။ ဒါန္းစီးပြဲေတာ္ကာလတြင္ ဒါန္းကို ဒယ္းခန္အနီးတြင္ ေဆာက္လုပ္ၾကသည္။ သခၤ်ိဳင္းေျမကို ရြာ၏ အေနာက္ဘက္ ေနဝင္ရာဘက္တြင္ သတ္မွတ္သည္။

ေနအိမ္အခန္းဖြဲ႕စည္းပံု
အာခါတိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ေနအိမ္ေဆာက္လုပ္ရာတြင္ ေျခတံရွည္အိမ္၊ အိမ္တံခါးမႀကီး အေရွ႕ဘက္တစ္ေပါက္၊ အေနာက္ဘက္တစ္ေပါက္ထားၿပီး၊ ျပဴတင္းေပါက္ဟူ၍မထားဘဲ အိမ္အမိုးသည္ သက္ကယ္ျဖင့္ တိုင္ေျခ မထိတထိမိုးၾကသည္။ အိမ္အတြင္းတြင္ တျခမ္း၌ အိမ္ရွင္မိန္းမေနရန္ႏွင့္ တဘက္ျခမ္းတြင္ အိမ္ရွင္ေယာက်ၤားသည္ ေနထြက္ရာေရွ႕ဘက္ေပါက္တြင္ ေနထိုင္ရၿပီး၊ အိမ္ရွင္မိန္းမႏွင့္ ကေလးမ်ားသည္ အေနာက္ဘက္ျခမ္းတြင္ ေနထိုင္ရသည္။ အိမ္အတြင္းတြင္ အခန္း(၂)ခန္းဖြဲ႕ထားသကဲ့သို႔ မီးဖို (၂)ခုရွိသည္။ တက္/ဆင္း ႏိုင္ရန္ ေလွကား (၂)ခုထားရသည္။ အိမ္ရွင္ေယာက်ၤားေနသည့္ဘက္၌ ရပ္နီး/ရပ္ေဝး ဧည့္သည္မ်ား ဧည့္ခံျခင္းျပဳရသည္။ အိမ္ရွင္မိန္းမေနသည့္ဘက္တြင္ ဧည့္သည္ေယာက်ၤား သြားလာခြင့္မျပဳရ။ ထမင္းခ်က္ရန္ အိမ္ရွင္မိန္းမေနသည့္ဘက္က မီးဖိုကိုသံုးၿပီး၊ အိမ္ရွင္ေယာက်ၤား ေနသည့္ဘက္တြင္ ေရေႏြးေသာက္ရန္ အတြက္သာသံုးသည္။


အာခါတိုင္းရင္းသားတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္ဟန္
အာခါတိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးမ်ား၏ လက္မႈအတတ္ျဖစ္ေသာ ပန္းပဲလုပ္ငန္းကို ခ်ယ္ရီပန္းပြင့္သည့္ ဇန္နဝါရီလတြင္ ဒါး၊ ေပါက္ဆိန္၊ တံဇဥ္၊ ေပါက္ျပားမ်ား၊ ေငြထည္ ရတနာမ်ားကိုလည္း ထုလုပ္ၾကသည္။ အာခါတိုင္းရင္းသားရြာတိုင္းတြင္ ပန္းပဲဆရာတစ္ဦးစီ ရွိၾကသည္။ ထိုေခတ္အခါက ပန္းပဲဆရာသည္ အဓိက အက်ဆံုးပုဂၢိဳလ္ျဖစ္သည္။ ေဇြမား ေခၚ အႀကီးအကဲ ရြာသစ္တည္ေဆာက္ရာ၌ သံုးရန္ ဒါး၊ ေပါက္ဆိန္၊ လွံ၊ ေပါက္ျပားႏွင့္ ဖီးမား ေခၚ နတ္ဆရာလက္သံုးဒါးမ်ားကို တည္ထြင္ေပးသူ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ အဓိကအသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းမွာ စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ ေမြးျမဴေရးျဖစ္သည္။

အာခါတိုင္းရင္းသားတုိ႔၏ ဝတ္စားဆင္ယင္မႈ
မိမိတို႔၏ တိုင္းရင္းသားဝတ္စံုကို မိမိကိုယ္တိုင္ ဝါစိုက္ၿပီး၊ ဝါႀကိတ္ စသည္ျဖင့္ ယကၠန္းလုပ္ငန္းမ်ားကို မိသားစုတိုင္းသားစဥ္ေျမးဆက္ လက္ဆင့္ကမ္းေပးၾကသည္။ ခ်ည္မ်ားကိုရရွိႏိုင္ရန္ အာခါအမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ ထင္းခုတ္၊ ေရခပ္၊ ေတာင္ယာသြား/ျပန္ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း ဝါးကိုက်စ္၍ ရေသာ ခ်ည္ႏွင့္သာ အထည္ယက္လုပ္ကာ (ျမန္) ေခၚအပင္ျဖင့္ အနက္ေရာင္ကို ကိုယ္တိုင္အေရာင္ဆိုးၾကသည္။ အာခါတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးတို႔၏ ဝတ္စားဆင္ယင္မႈအေျခခံအေရာင္မွာ အနက္ေရာင္ျဖစ္သည္။ မိမိတို႔၏ရိုးရာဝတ္စံုကို အျမတ္တႏိုးဝတ္ဆင္ၾကသည္။
အမ်ိဳးသားမ်ားသည္ ေဘာင္းဘီရွည္၊ အက်ၤီတို/ရွည္ ေခါင္းေပါင္းဆင္ျမန္းၾကၿပီး၊ ေဘာင္းဘီတြင္ ပန္းထိုးေလ့မရွိ၊ အကၤ်ီ၏ အေရွ႕ဘက္တြင္သာ ပန္းထိုးေလ့ရွိသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ စကတ္တို/ရွည္၊ ေဘာင္းဘီ၊ အကၤ်ီတို/ရွည္ ႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေငြထည္၊ ေငြျပား၊ ပုတီး၊ ၾကက္ၿမီးေရာင္စံုျဖင့္ စီမံၾကသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ စကတ္အေနာက္ဘက္တြင္ အစင္းမ်ားပါရွိၿပီး ပန္းထိုးေလ့မရွိ။ အကၤ်ီ၏အေရွ႕ / အေနာက္တြင္ ပန္းအလွမ်ား စီမံၾကသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ ေျခစြပ္၊ ခါးပတ္အၿမီးမ်ားကို ေရွ႕တြင္ခ်၍ ပိုးခ်ည္ သို႔မဟုတ္ ေရာင္စံုခ်ည္ျဖင့္ ပန္းထိုးၾကသည္။
အာခါတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးတို႔သည္ ေနရာေဒသကိုလုိက္၍ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အမ်ိဳးအႏြယ္ကိုလိုက္၍ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေခါင္းေပါင္း၊ ေခါင္းေဆာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေတြ႕ရွိႏိုင္သည္။ အမ်ိဳးသားမ်ား၏ ေခါင္းေပါင္းကိုၾကည့္၍ သာမန္လူႏွင့္ နတ္ဆရာကိုခြဲျခားသိရွိႏိုင္သည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ေခါင္းေဆာင္းမ်ားတြင္ ေငြထည္ေငြျပားအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ အျမတ္တႏိုးဆင္ျမန္းလ်က္ ေလးသည္ဟုပင္ အမႈမထားၾကေပ။ အမ်ိဳးသမီးဝတ္စံုႏွင့္ အမ်ိဳးသားဝတ္စံုကို လဲလွယ္ဝတ္ဆင္ျခင္းျပဳေလ့မရွိ။

အာခါဘိုးေဘးတို႔၏ ဦးတည္ခ်က္မ်ား
အာခါတိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုတို႔သည္ အႏြယ္ေပါင္းမည္မွ်ရွိသည္ကို တိတိက်က် မေဖာ္ျပႏိုင္ေသးပါ။ လက္လွမ္းမီသေရြ႕ ေဖာ္ျပရမည္ဆိုလွ်င္ မ်ိဳးႏြယ္ေပါင္း ( ၄၀ ) ေက်ာ္ရွိမည္ဟု ခန္႔မွန္းရသည္။ အာခါလူမ်ိဳးစစ္မစစ္ကို မ်ိဳးဆက္အမည္စာရင္းေရတြက္ၾကည့္ပါက ရွင္းလင္းစြာ သိရွိႏိုင္ေပသည္။ မ်ိဳးဆက္အမည္စာရင္း ေရတြက္ရျခင္း၏ ဦးတည္ခ်က္မ်ားမွာ-
(၁) အာခါလူမ်ိဳးစစ္မွန္လွ်င္ အာခါမ်ိဳးႏြယ္ အမည္စာရင္းကို သိရမည္။ အခ်ိန္မေရြး ေရတြက္ႏိုင္ရမည္။
(၂) ရြာတစ္ရြာတြင္ မ်ိဳးႏြယ္တစ္ႏြယ္တည္းျဖင့္ ရြာမတည္ရ။ အနည္းဆံုး မ်ိဳးႏြယ္ (၃)ႏြယ္ပါဝင္ေနထိုင္ရမည္။
(၃) မ်ိဳးႏြယ္တစ္ႏြယ္ျခင္း၏ သားသမီးမ်ားသည္ အိမ္ေထာင္ဘက္မျပဳေစရ။ ျပဳလိုပါက မ်ိဳးဆက္ (၇)ဆက္ ကြာျခားေစရမည္။ မ်ိဳးဆက္ (၇)ဆက္မျခားဘဲ လက္ထက္ခဲ့ပါက အမ်ိဳးအႏြယ္ စာရင္းထဲမွ ပယ္ဖ်က္ျခင္းကိုခံရမည္ျဖစ္သည္။
(၄) မိိမိမ်ိဳးႏြယ္၏ အမည္စာရင္းေမ့ေပ်ာက္၍ ျပန္လာၾကသူမ်ားကို လက္ခံၾကေသာ္လည္း သူတို႔၏ မ်ိဳးဆက္အမည္စာရင္းသည္ အာခါလူမ်ိဳး၏ ဖခင္ႀကီးျဖစ္ေသာ ေဂၽြထန္ဖန္မွ ျပန္လည္စတင္ ေရတြက္ေစရမည္ျဖစ္သည္။
အာခါလူမ်ိဳးစုတို႔သည္ တစ္ေနရာရာ၌ေတြ႕ဆံုၾက၍ မိတ္ဖြဲ႕ေသာအခါ ရိုးရာယဥ္ေက်းမႈအရ လူအမည္ကို တိုက္႐ိုက္ေမးျမန္းေလ့မရွိ။ ေနရပ္လိပ္စာ၊ အမ်ိဳးအႏြယ္၊ အိမ္ေထာင္ရွိ/မရွိ၊ သားသမီးရွိ/မရွိ၊ ဘယ္ေနရာကေျပာင္းေရႊ႕လာခဲ့ေၾကာင္း စသည္ျဖင့္ ေမးရသည္။ အာခါလူမ်ိဳးတို႔သည္ အမည္ကို တိုက္ရိုက္ေမးေသာ္လည္း ေျဖၾကားေလ့မရွိ။ မိရိုးဖလာ အာခါဇန္းဘာသာ ကိုးကြယ္သူမ်ားသည္ မိမိ၏အမည္ကို အလြန္တန္ဖိုးထားၾကသည္။ အမည္ကိုသိလိုလွ်င္ အျခားသူထံမွတစ္ဆင့္ ေမးျမန္းရသည္။ ဤသည္မွာ အာခါရိုးရာ ယဥ္ေက်းမႈတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။

အာခါလူမ်ိဳးတိုင္း မွတ္သားထားရမည့္ မ်ိဳးႏြယ္စဥ္ဆက္ဆင္းသက္လာပံု
အာခါလူမ်ိဳးႏြယ္ဝင္ျဖစ္ေသာ အိမ္ေထာင္စုတိုင္းက အိမ္ေထာင္ဦးစီး အမ်ိဳးသားတိုင္းသည္ မိမိတို႔၏ မ်ိဳးရိုးစဥ္ဆက္ အမည္မွတ္တမ္းကို အစဥ္အၿမဲ မွတ္မိေအာင္ မွတ္သားထားရသည္။ ယဥ္ေက်းမႈသမိုင္း ႏႈတ္မွတ္ မွတ္တမ္းအရ မ်ိဳးဆက္ေပါင္း (၅၇) ဆက္ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။ မည္သည့္ေနရာေရာက္သည္ျဖစ္ေစ ၿမိဳ႕သား၊ ရြာသား ခြဲျခားမႈမရွိဘဲ မိမိလူမ်ိဳးႏွင့္ေတြ႕လွ်င္ မိသားစုဝင္မ်ားႏွင့္ေတြ႕သကဲ့သို႔ ေဖာ္ေရြၾကသည္။ အာခါလူမ်ိဳးႏြယ္ဝင္ အမ်ိဳးသားတိုင္းသည္ မိမိတို႔၏ မ်ိဳးရိုးစဥ္ဆက္ အမည္မ်ားကို မရြတ္ဆိုႏိုင္ပါက အာခါအမ်ိဳးသား ေသြးခ်င္းအေပၚ သစၥာမရိွသူဟု မွတ္ယူၾကသည္။

အာခါလူမ်ိဳးတို႔၏ မ်ိဳးဆက္အမည္ထိန္းသိမ္းျခင္း
အာခါတိုင္းရင္းသားတို႔၏ မ်ိဳးရိုးစဥ္ဆက္အမည္မ်ား မွတ္သားရျခင္း၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားမွာ -
(၁) မိမိသည္ မည္သည့္အႏြယ္ဝင္ျဖစ္ေၾကာင္းသိေစရန္၊
(၂) သားစဥ္ေျမးဆက္ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္၊ ညီအစ္ကို စိတ္ဓာတ္ေပ်ာက္ပ်က္မသြားေစရန္၊
(၃) ေမာင္ႏွမခ်င္း၊ ေဆြမ်ိဳးရင္းျခာ အခ်င္းခ်င္း အိမ္ေထာင္မျပဳမိေစရန္၊
(၄) ေပ်ာက္လုနီးပါးျဖစ္ေနေသာ ေဆြမ်ိဳးဆက္မ်ားျပန္လည္ရွာေဖြရာတြင္ လြယ္ကူေစရန္၊
(၅) မ်ိဳးဆက္စာရင္းေရတြက္ျခင္းျဖင့္ မ်ိဳးႏြယ္စုသန္႔ရွင္း၊ မသန္႔ရွင္းေဝခြဲႏိုင္ေစရန္ အေမြအႏွစ္အျဖစ္ လက္ဆင့္ကမ္းလာခဲ့သည္မွာ ယေန႕တိုင္ျဖစ္သည္။

ကိုးကြယ္သည့္ဘာသာ
အာခါတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးတို႔သည္ ကနဦး ကိုးကြယ္မႈဘာသာသည္ အာခါရိုးရာဘာသာ ( အေဖြေပၚေလာ္ - အာခါဇန္း ) ဘာသာျဖစ္သည္။ အာခါဇန္းဘာသာသည္ အာခါလူမ်ိဳးစုသာ သီးသန္႔ကိုးကြယ္ရေသာ ဘာသာျဖစ္သည္။ အကယ္၍ အျခားေသာ လူမ်ိဳးစုက အာခါဇန္းဘာသာကိုးကြယ္လိုပါက အာခါအႏြယ္အျဖစ္ ခံယူၾကရသည့္ ဓေလ့ရွိခဲ့သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ဘိုးဘြားတို႔၏ဘုရားကို ကိုးကြယ္ေသာေၾကာင့္ မ်ိဳးရိုးဆက္ခံရျခင္းျဖစ္သည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။
ယေန႕ေခတ္တြင္ အာခါဇန္းဘာသာ၊ ဗုဒၶဘာသာ၊ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၊ အစၥလာမ္ဘာသာ ကိုးကြယ္သူမ်ားလည္း ရွိလာၾကသည္။ အာခါတိုင္းရင္းသားမ်ားသည္ ေနရာေဒသ၊ ကိုးကြယ္သည့္ဘာသာ မတူၾကေသာ္လည္း " အာခါေခ်းခါ ထီခါမား " ဟူေသာ အာခါလူမ်ိဳးရွိသမွ် တစ္အူတံုဆင္းမိသားစုဝင္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္ ဟုခံယူ၍ ဂုဏ္ယူစြာ ႏႈတ္ျမြတ္ၾကသည္။ အာခါတိုင္းရင္းသားမ်ားသည္ ရက္၊ လ၊ ႏွစ္ ေရတြက္ပံုႏွင့္ ရာသီပြဲေတာ္မ်ားလည္းရွိၾကသည္။ ေနာင္တြင္ အာခါတိုင္းရင္းသားတို႔၏ ရက္၊ လ၊ ႏွစ္ ေရတြက္ပံုႏွင့္ ရာသီပြဲေတာ္မ်ားအေၾကာင္းတင္ျပပါဦးမည္။



အာခါတိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးတို႔၏ ယေန႔တိုင္ ထိန္းသိမ္းထားလာႏိုင္ခဲ့ေသာ ရိုးရာ ဝတ္စားဆင္ယင္မႈ ေခါင္းေဆာင္းမ်ားကို လက္လွမ္းမီသေရြ႕ တင္ျပလိုက္ပါသည္။

ေဆာင္းပါးရွင္ ။ ။ ၀င္ အားလယ္ ( ဓာတု )

Ref>Tachileik.net