" ဗိုလ္ခ်ဳပ္႐ုပ္ရွင္ ၊ျပဇာတ္အႏုပညာရွင္မ်ား "

 

၁၉ ရာစု ကုန္လုလုတြင္ ျဖစ္ထြန္းေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ ႐ုပ္ရွင္သမုိင္းေၾကာင္းကုိ ၾကည့္မည္ဆုိလွ်င္အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွ “မီးသတ္ရဲေဘာ္၏ တစ္ေန႔တာ” A Day in the life of a Fireman ဘဝျဖစ္ စဥ္႐ုပ္ရွင္ကား၊ ျပင္သစ္ႏုိင္ငံမွ ” လကမၻာသုိ႔တစ္ေခါက္ A Trip to the Moon သိပၸံ႐ုပ္ရွင္ကားတုိ႔မွာစိတ္ကူးျဖင့္ ႀကဳိ တင္စီစဥ္၍ပထမ ဆုံး ႐ုိက္ကူးေသာ ႐ုပ္ရွင္ကားမ်ားအျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ထားသည္ကုိ ေတြ႕ရေလသည္။

၁၉ဝ၁ သုိ႔မဟုတ္ ၁၉ဝ၆ ခုႏွစ္ေလာက္ကပင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၌ နယ္လွည့္႐ုပ္ရွင္ျပသမႈ မ်ားရွိေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္းသိရသည္။ နယ္လွည့္ျပသသည့္အ ဆင့္မွေနာက္ပုိင္းတြင္ ယာယီ႐ုံ မ်ား၊ ေနာက္ ႐ုပ္ရွင္႐ုံမ်ားတည္ ေဆာက္ၿပီး႐ုပ္ရွင္စီးပြားတစ္ ခုေပၚေပါက္လာခဲ့ ေလသည္။အေစာပုိင္းက ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ျပည္ပမွ႐ုိက္ကူးေသာ႐ုပ္ရွင္ ကားမ်ား ကုိသာ ျပသ ခဲ့ၿပီး ၁၉၁၈ ခုႏွစ္ တြင္ေတာ့ ပထမ ဆုံးျမန္မာ႐ုပ္ရွင္ဇာတ္ကား တစ္ကားကုိ ႐ုိက္ကူးႏိုင္ခဲ့သည္။ဤဇာတ္ကားမွာ စာေရးဆရာ ပီမုိးနင္းေရးသားၿပီး မင္းသား ဦးညီပု၊မင္းသမီး မရီ(ခ)မေအးၾကည္၊ဇာတ္ရံမ်ားအျဖစ္ ေမာင္ေမာင္ခ်စ္၊ဦးပု၊ဦးပါႀကီး၊ ဦးၿငိမ္း၊ဦးေမာင္ ေမာင္ကေလး၊ ဦးတင္ေဖ (ေမာင္ေမာင္စုိး)တုိ႔ ပါဝင္ေသာ ” ေမတၱာႏွင့္ သူရာ” ႐ုပ္ရွင္ဇာတ္ကားပင္ျဖစ္သည္။

ျမန္မာ့ပထမဆုံးဇာတ္လမ္း႐ုပ္ရွင္

ပထမဆုံးေသာျမန္မာ့ ႐ုပ္ရွင္ျဖစ္သည့္ ” ေမတၱာႏွင့္သူရာ Love & Liquor ဇာတ္ကားကုိ ၁၉၂ဝ ျပည့္ႏွစ္ေအာက္တုိဘာလ ၁၃ရက္ေန႔တြင္ ႐ိြဳင္ရယ္စီ နီမာဒီပဲရစ္႐ုံ၌ စတင္ျပသႏုိင္ခဲ့ရာလက္မွတ္မ်ားေရာင္းမေလာက္ပင္ ေအာင္ျမင္ခဲ့ၿပီးျပသေသာပဲြတုိင္း ႐ုံျပည့္႐ုံလွ်ံ အားေပးခဲ့ၾကသည္။ (ျမန္မာ႐ုပ္ရွင္ကား ပထမ ဆုံးျပသ သည့္ ေအာက္ တုိဘာလ ၁၃ရက္ေန႔ကုိယခုအခါ ” ျမန္မာ့႐ုပ္ရွင္ေန႔” အျဖစ္သတ္မွတ္ ထားသည္)။ ၁၉၂ဝ ျပည့္ႏွစ္မွ စခဲ့ေသာ ျမန္မာ႐ုပ္ရွင္မွာ တျဖည္းျဖည္း တုိးတက္ လာခဲ့ၿပီး ျပည္ တြင္းတြင္သာမက ျပည္ပ ႏုိင္ငံမ်ားသုိ႔ပါ သြားေရာက္႐ုိက္ ကူးၿပီး ျပည္ပသုိ႔ ႐ုပ္ရွင္ကား မ်ားတင္ ပုိ႔ျပသႏုိင္သည္အထိ ေအာင္ျမင္လာေပသည္။ပထမဆုံးျပည္ပသုိ႔ သြား ေရာက္ ႐ုိက္ကူးေသာဇာတ္ ကားမွာ စြယ္ေတာ္သမုိင္းဇာတ္ ကားျဖစ္ ၿပီးသီရိလကၤာတြင္သြား ေရာက္ ႐ုိက္ကူးျခင္းျဖစ္သည္။၁၉၂၃တြင္အိႏၵိယသုိ႔ ပထမ ဆုံး သြားေ ရာက္၍႐ုိက္ကူးေသာ ဇာတ္ကားမွာေငြေပးလုိ႔မရ ဇာတ္ကားျဖစ္သည္။၁၉၃ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ျမန္မာဇာတ္ကား မ်ားျဖစ္ေသာ နန္းၫြန္႔ႏြယ္ ဇာတ္ကားသည္ ထုိင္းႏုိင္ငံ သုိ႔ လည္းေကာင္း၊၁၉၃၉ ခုႏွစ္တြင္ ၿမိဳင္ယံဘြားဇာတ္ကားသည္ အိႏၵိယသုိ႔လည္းေကာင္းတင္ပုိ႔ ျပသႏုိင္ခဲ့ၿပီး ဥေရာပတုိက္သုိ႔ ပထမဆုံးတင္ ပုိ႔ျပသႏုိင္ ခဲ့ ေသာဇာတ္ ကားမွာ “ဆုထူးပန္” ဇာတ္ကားျဖစ္သည္။

ကုိေအာင္ဆန္းႏွင့္႐ုပ္ရွင္

၁၉၃၅ ခုႏွစ္တြင္ ထုိအ ခ်ိန္ကတကၠသုိလ္ေက်ာင္းသား အျဖစ္သာရွိေနေသးေသာ ကုိေအာင္ဆန္းသည္ဘြဳိင္ ေကာ့တာအမည္ရွိ႐ုပ္ရွင္တြင္ အျခားေက်ာင္း သားေ ခါင္း ေဆာင္မ်ားျဖစ္သည့္ကုိႏု၊ကုိ ရာရွစ္တုိ႔ႏွင့္ပါဝင္သ႐ုပ္ေဆာင္ ခဲ့သည္။ကုိေအာင္ဆန္းသည္ ႐ုပ္ ရွင္ဝါသနာႀကီးသူျဖစ္သည့္ အေလ်ာက္သူ၏ ေက်ာင္းသား မိတ္ေ ဆြ မ်ားႏွင့္႐ုပ္ရွင္႐ုံေရွ႕ဆုံးတန္းမွ႐ုပ္ရွင္ၾကည့္တတ္သူ လည္း ျဖစ္သည္။၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဧၿပီလတြင္ ေမၿမိဳ႕၌ဗုိလ္ခ်ဳပ္တုိ႔ မိသား စုအနားယူေနခ်ိန္က ဗုိလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္းသည္ ဦးေဖခင္၊ ဦးပုကေလးတုိ႔ႏွင့္အတူ လား႐ႈိး လမ္းေဘးရွိ ႐ုပ္ရွင္႐ုံသုိ႔သြား၍ ဟုိတယ္ဘာလင္ Hotel Berlin အမည္ရွိဇာတ္ကားကုိသြား ၾကည့္ခဲ့သည္ဟုသတင္းစာ ဆရာဦး ပုကေလးက ေရးသား ခဲ့ဖူးသည္။

ဗုိလ္ခ်ဳပ္သည္ စစ္မျဖစ္မီက ရန္ကုန္တြင္ျပသသြားခဲ့သည့္ Wuthering Height, Rebe-cca, Gone with the Wind, Lady Hamilton, Wate-rloo Bridge, The Good Earth, Suez စသည့္ ဇာတ္ကားမ်ားကုိ ႏွစ္သက္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ခုႏွစ္ဦးပုိင္းတြင္ ျပသခဲ့သည့္ For Whom the bell tolls ဇာတ္ကားကုိ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ ကအထူးႏွစ္ သက္ခဲ့ေလ သည္။ဗုိလ္ခ်ဳပ္သည္ဟာသကားမ်ား ကုိလည္း ႏွစ္သက္သူျဖစ္ၿပီး Bud Abbot, Lou Coestelo, Red Skeleton တုိ႔ပါဝင္သည့္ ဇာတ္ကားမ်ား ကုိ လည္း ႏွစ္ၿခဳိက္ သူျဖစ္သည္။ဗုိလ္ခ်ဳပ္သည္ ႐ုပ္ရွင္၊ ျပ ဇာတ္အႏုပညာရွင္မ်ားႏွင့္ လည္း ရင္းႏွီးေသာဆက္ဆံေရး ရွိသူျဖစ္သည္။႐ုပ္ရွင္ကုိ ႏွစ္ ၿခဳိက္သလုိျပ ဇာတ္မ်ား ကုိ လည္း ႏွစ္ သက္သူျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာ့႐ုပ္ရွင္လုပ္ငန္း သည္၁၉၂ဝမွ၁၉၄ဝျပည့္ လြန္ အထိ တုိးတက္ခဲ့ေသာ္လည္း ဂ်ပန္ေခတ္တြင္မူ ႐ုပ္ရွင္႐ုိက္ ကူးမႈမ်ား ရပ္စဲခဲ့ ရသည့္အ တြက္ ႐ုပ္ရွင္ပညာရွင္မ်ားမွာ လူဘုိင္စကုပ္ေခၚလူကုိယ္ တုိင္ သ႐ုပ္ေဆာင္ရသည့္ ျပဇာတ္ မ်ားကျပခဲ့ၾကရသည္။

ထုိအခ်ိန္ကကန္ေတာ္ ႀကီးေျမပေဒသာကြၽန္းရွိ ကန္ ေတာ္မိတ္ျပဇာတ္႐ုံ၊ ဗဟန္း ေရႊဂုံတုိင္လမ္းႏွင့္လင့္လမ္း ေထာင့္တြင္ တည္ရွိသည့္လြင္ လြင္ျပဇာတ္႐ုံ၊ ရန္ကုန္ တိရစၧာန္ ဥယ်ာဥ္အနီးရွိ ၿမိဳင္ျပဇာတ္႐ုံတုိ႔ ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ထုိစဥ္က ဒါ႐ုိက္တာဆရာခန္႔၏ “ဤစစ္ႀကီးမွာ” ျပဇာတ္မွာလည္းအထူး နာမည္ႀကီးေနခ်ိန္ျဖစ္ သည္။ဗုိလ္ခ်ဳ ပ္ေအာင္ဆန္းသည္ မအားလပ္သည့္ၾကားမွပင္ ၿမိဳင္ျပ ဇာတ္႐ုံ၌ စင္တင္ကျပခဲ့ေသာ ဤစစ္ႀကီးမွာျပဇာတ္ကုိ သြား ေရာက္ၾကည့္႐ႈအားေပးခဲ့ဖူး သည္။ျပဇာတ္ မင္းသား မွာ ေက်ာ္ဝင္းျဖစ္ၿပီး ေက်ာ္ဝင္း၏ စစ္ဝတ္စုံအျပည့္ျဖင့္ ဓားခုတ္ ခန္းကုိအထူးႏွစ္ၿခဳိက္လြန္းလွ သျဖင့္ဗုိလ္ခ်ဳပ္သည္ စင္ေပၚ တက္၍ေက်ာ္ဝင္းအား ဂုဏ္ျပဳ ခဲ့သည္ ဟု ဆုိပါ သည္။မင္းသားေက်ာ္ဝင္းသည္ တကယ့္စစ္သားျပဇာတ္ကုိ ကျပေနစဥ္မွာပင္ တုိင္းျပည္ အတြက္ စစ္ထဲ ဝင္လုိေၾကာင္း၊ ေတာ္လွန္ေရးလုပ္လုိေၾကာင္း ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ ဆန္းရွိရာ ဦးဝိ စာရလမ္းရွိစစ္႐ုံးသုိ႔သြား ေရာက္ၿပီးဗုိလ္ခ်ဳပ္အားေျပာ ၾကားခဲ့ရာ ဗုိလ္ခ်ဳပ္က -

” ကြၽန္ေတာ္တို႔ ရန္ကုန္မွာ စစ္သားတစ္ေထာင္ထားခဲ့တယ္။ ခင္ဗ်ားတစ္ေယာက္ကေတာ့ ျပဇာတ္ေပၚက ဝါဒျဖန္႔ေပးတာ ပုိၿပီးခရီးေရာက္တယ္” ဟု ေျပာၾကားခဲ့သည္။

မင္းသားေက်ာ္ဝင္းလည္း ဗုိလ္ခ်ဳပ္၏စကားကုိသေဘာေပါက္ ကာဇာတ္စင္ေပၚမွေန၍ ျပဇာတ္မ်ား ဇာတ္ဝင္သီခ်င္းမ်ား ျဖင့္ျမန္မာတုိ႕၏ဇာတိေသြး ဇာတိမာန္ကုိႏႈိး ဆြေပး ခဲ့ေလ သည္။တကယ္ေတာ့ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ သည္ အႏုပညာသည္တုိ႔၏ စြမ္းပကားႏွင့္ တန္ဖုိးကုိသိၿပီး၊ ထုိတန္ဖုိးကုိလည္း အကဲျဖတ္ ႏုိင္သူတစ္ဦး ျဖစ္ေလသည္။ ဗုိလ္ ခ်ဳပ္ သည္ျပဇာတ္ေလာကတြင္ မင္းသားေက်ာ္ဝင္း၊ လူရႊင္ ေတာ္ ဖုိးပါႀကီး၊ စတန္႔မင္းသား တင္ေဖတုိ႔ကုိ အထူးႏွစ္ၿခဳိက္ခဲ့ သည္။ထုိ႔အျပင္ေနာင္အခါ ဂီတနက္သန္ ကုိေစာ ညိန္း အျဖစ္ ထင္ရွားလာမည့္ ျပဇာတ္(ဒုတိယမင္းသား)ကုိေစာညိန္း ပါဝင္ကျပေသာ” စစ္ျပန္” ျပဇာတ္ကုိလည္း ၾကည့္႐ႈအားေပးခဲ့ပါသည္။

ဂ်ပန္ေတာ္လွန္ေရးၿပီး ဆုံး၍အဂၤလိပ္မ်ားျပန္အဝင္ တြင္ေတာ့ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း သည္ဗမာႏုိင္ငံ႐ုပ္ရွင္ႏွင့္ျပ ဇာတ္အစည္းအ႐ုံးႀကီး ၏ ၂၅ ႏွစ္ေျမာက္အထိမ္းအမွတ္ ဗမာ ျပည္ျပပဲြႀကီးကုိလည္းဘုရင္ခံ ဆာဟူးဘတ္ရန္႔စ္၊ ဒီးဒုတ္ဦးဘ ခ်ဳိတုိ႔ႏွင့္အတူ တက္ေရာက္ဖြင့္ လွစ္ေပးခဲ့သည္။ အခမ္းအနား တြင္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းက-

” ျမန္မာျပည္ႀကီး မၾကာမီ လြတ္လပ္ေတာ့မည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ လြတ္လပ္ေသာျမန္မာျပည္တြင္ တုိင္းျပည္ထူေထာင္တုိးတက္ေရးအတြက္ ျပည္သူျပည္ သားတုိင္း၌ တာဝန္ ရွိ ေၾကာင္း၊ ႐ုပ္ရွင္ေလာကသားမ်ားမွာ လည္းတာဝန္ရွိေၾကာင္း၊ ႐ုပ္ ရွင္အႏုပညာရွင္ျဖင့္ တုိင္းျပည္ အက်ဳိးရိွေအာင္ေဆာင္ရြက္ ရန္ျဖစ္ေၾကာင္း စသည္ျဖင့္ ေျပာၾကား ခဲ့သည္။ဖြင့္ပဲြအၿပီးေနာက္တစ္ေန႔ တြင္မိသားစုႏွင့္အတူ သာမန္ မိသားစုမ်ားလုိပင္ လက္မွတ္ ဝယ္၍ဝင္ေရာက္ ၾကည့္႐ႈအား ေပးခဲ့ပါ သည္ဟု လည္း မွတ္ တမ္းမ်ားက ဆုိပါသည္။ဆုိရလွ်င္ ၁၉၂ဝ ျပည့္ႏွစ္ က စတင္ခဲ့ေသာ ျမန္မာတုိ႔၏ ျမန္မာ့႐ုပ္ရွင္သည္ယခုအခါ တြင္ ရာျပည့္အႀကိဳ၉၃ႏွစ္ ေျမာက္ပင္ ရွိခဲ့ၿပီျဖစ္ သည္။ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း သည္ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဇူလုိင္လ ၁၉ရက္က က်ဆုံးခဲ့ရစဥ္တြင္ လည္း ႐ုပ္ရွင္ေလာကသားမ်ား က ဗုိလ္ခ်ဳပ္အားဝုိင္းဝန္း ဂုဏ္ ျပဳဝန္းရံေပးခဲ့သည္ကုိ သမုိင္း တြင္အထင္ အ ရွားေတြ႕ျမင္ႏုိင္ ပါသည္။ဗုိလ္ခ်ဳပ္ကြယ္လြန္ၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၆၅ ႏွစ္အၾကာမွာ ေတာ့ ဗုိလ္ခ်ဳပ္၏ သမီးျဖစ္သူ ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သည္ လည္း စာေပ၊႐ုပ္ရွင္၊ သဘင္၊ ဂီတစသည့္ အႏုပညာေလာက သားမ်ားႏွင့္တစ္ေသြးတည္း တစ္သားတည္းရွိေနသည္ကုိ ေတြ႕ျမင္ၾကရမည္ ျဖစ္ပါသည္။

ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ သည္ ၂ဝ၁၂ ခုႏွစ္က ရန္ကုန္ ၿမိဳ႕ ၊ျပည္လမ္း၊ေတာ္ဝင္စင္တာတြင္ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ” လြတ္လပ္ျခင္းအႏုပညာ႐ုပ္ရွင္ပဲြေတာ္” သုိ႔ တက္ေရာက္ခဲ့ၿပီး မိန္႔ ခြန္း ေျပာၾကားရာတြင္-” လြတ္လပ္ျခင္း အႏုပညာ ႐ုပ္ ရွင္ပဲြေတာ္ဆုိေတာ့ လြတ္လပ္ျခင္က အဓိကလား၊ အႏုပညာကအဓိကလားဆုိတာေမး စရာျဖစ္လာၿပီ။ ဒါေပမ ယ့္ ဒီႏွစ္ခုကဒြန္တဲြေနပါတယ္။လြတ္လပ္ျခင္းရွိမွတန္ဖုိးရွိတဲ့ အႏုပညာကုိ ဖန္တီးလုိ႔ ျဖစ္မွာပါ။ အႏုပညာဆုိတာကလည္း ကြၽန္မတုိ႔အားလုံးရဲ႕ လြတ္ လပ္ျခင္း ကုိအမ်ား ႀကီး အေထာက္အ ကူျပဳပါတယ္။ဒါေၾကာင့္မုိ႔လုိ႔ ကြၽန္မတုိ႔ဟာလြတ္လပ္ျခင္း အႏုပညာ႐ုပ္ရွင္ပဲြေတာ္အ တြက္ေဆာင္ပုဒ္အေနနဲFree Art, Free Thought, Freedom /Free Art လြတ္လပ္တဲ့အႏုပညာ၊အႏုပညာလြတ္လပ္မႈ၊ Free Thought လြတ္လပ္တဲ့အေတြးအေခၚ၊ အေတြးအေခၚလြတ္လပ္မႈ၊အဲဒါမွစစ္မွန္တဲ့ လြတ္လပ္မႈကုိ ကြၽန္မ တုိ႔ဦးတည္ႏုိင္မွာျဖစ္ပါ တယ္” ဟု ေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။

ဤကား ဗုိလ္ခ်ဳပ္တုိ႔သား အဖႏွင့္အႏုပညာေလာကသားမ်ား၏ ရင္းႏွီးပြင့္လင္းေသာ ဆက္ဆံေရး၏သေကၤတလည္း ျဖစ္ပါသတည္း။ ။

သိန္းေအး
ရည္ၫႊန္း-
(၁)ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ အႏုပညာရွင္မ်ား
(၂)လြတ္လပ္ျခင္းအႏုပညာ႐ုပ္ရွင္ ပဲြေတာ္ စာေစာင္မ်ား
(၃)မ်က္႐ႈဝက္ဘ္ဆုိက္
(၄)ျမန္မာ့႐ုပ္ရွင္သမုိင္းစဥ္ ေငြရတုကာလ(၁၉၂ဝ-၁၉၄၅)

 http://www.popularmyanmar.com/mpaper/?p=77695