" စြန္႔ဦးတီထြင္ခ့ဲၾကသူမ်ား ''

 Yan Naing added 12 new photos.

" စြန္႔ဦးတီထြင္ခ့ဲၾကသူမ်ား ''
---------------------------------------
၁၉ ရာစုႏွစ္မွစ၍ ၂၀ ရာစုသို႔ ကူေျပာင္းလာခ်ိန္တြင္ သိပၸံပညာသည္လည္း တစထက္တစ ပို၍ပို၍ ထြန္းကားလာေလသည္။ အထူးသျဖင့္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ မ်ားစြာ ေျပာင္းလဲတိုးတက္ခ့ဲ၏။

 " မီးရထား "
-------------

အဂၤလန္ႏိုင္ငံတြင္ 'စတီဗင္ဆင္(Stevenson) က ေရာ့ကက္ (Rocket) ေခၚ မီးရထားေခါင္းတြဲကို တီထြင္ခဲ့ရာ တစ္နာရီလွ်င္ မိုင္ ၄၀/၅၀ ခန္႔ ေမာင္းႏွင္ႏိုင္ခ့ဲသည္။ အဂၤလန္ႏိုင္ငံကပင္ ၁၈၂၅ ခုႏွစ္တြင္ ပထမမီးရထာလမ္းကို စေတာက္တန္(Stockton) ႏွင့္ ဒါလန္တန္(Darlington) ၿမိဳ႕ႏွစ္ၿမိဳ႕ အၾကား၌ ေဖာက္လုပ္ ဆက္သြယ္ခ့ဲေလသည္။

၁၉ ရာစုႏွစ္ ကုန္ခါးနီးတြင္ ဥေရာပတစ္တိုက္လုံး၌ မီးရထားလမ္းမ်ားသည္ ကြန္ရက္သကဲ့သို႔ သြယ္တန္းခ့ဲၿပီး ျဖစ္ေလသည္။ မီးရထားလမ္းမ်ား ေဖာက္လုပ္ႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ သြားေရးလာေရးမွာ လ်င္ျမန္ လာခ့ဲၿပီး လမ္းပမ္းဆက္သြယ္ေရး၌ ခရီးတြင္က်ယ္လာခ့ဲေတာ့သည္။

°°°

 ' မီးသေဘၤာမ်ား '
----------------------

မီးသေဘၤာမ်ားကို ၁၉ ရာစုႏွစ္ အစပိုင္းက စတင္တည္ေဆာက္ခ့ဲေသာ္လည္း ျမစ္ေၾကာင္းခရီးမ်ား၌သာ အသုံးျပဳ႕ခ့ဲရပါတယ္။ ၁၈၁၉ ခုႏွစ္ခန္႔တြင္ အေမရိကန္တို႔သည္ အတၱလန္တိတ္ ပင္လယ္ကို မီးသေဘၤာျဖင့္ ကူးျဖတ္ၾကပါသည္။ ထိုစဥ္က မီးသေဘၤာတြင္ အင္ဂ်င္စက္သာမက စက္ပ်က္လွ်င္ ေလအားကိုပါ ရယူ အသုံျပဳ႕ႏိုင္ရန္ ရြက္တိုင္ကိုလည္း တပ္ဆင္ထားပါသည္။

သို႔ေသာ္လည္း ထိုမီးသေဘၤာမ်ား၌ စက္ကိုေဘး၌ တပ္ဆင္ထားရသျဖင့္ ေရလိႈင္းျပင္းထန္ေသာအခါ စက္ကရိယာ အစိတ္အပိုင္းမ်ားက်ဳိးပ့ဲ ပ်က္စီးကုန္ၾက၏။ ထိုေၾကာင့္ မီးသေဘၤာမ်ားတြင္ လိႈင္းဒဏ္မွ ကာကြယ္ႏိုင္ေသာ စက္ပုန္းမ်ားကို တီထြင္ တပ္ဆင္လာၾကသည္။

လူသားတို႔၏ တီထြင္ႀကိဳးစားမႈမ်ားအရ မီးသေဘၤာမ်ားသည္ အရြယ္အစားႏွင့္ ေမာင္းႏွင္အားပါ တစ္စထက္တစ္စ တိုးတက္လာခ့ဲရာ ၂၀ ရာစုႏွစ္အတြင္း ၁၉၁၀ ခုႏွစ္တြင္ အတၱလန္တိတ္ ပင္လယ္ကို ၅ ရက္မွ်ႏွင့္ပင္ ျဖတ္သန္းႏိုင္စြမ္း ရိွလာခ့ဲေလသည္။

°°°

 ' ေမာ္ေတာ္ကား '
---------------------

ကုန္းလမ္း၌ ခရီးတြင္က်ယ္ေစရန္ မီးရထား ေပၚခ့ဲၿပီးေနာက္ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္မ်ားကိုပါ တီထြင္ႏိုင္ခ့ဲသည္။ ကားမ်ားကို ေ႐ွးဦးစြာ တီထြင္ႏိုင္သူမွာ ဂ်ာမန္လူမ်ဳိး ဒိန္မလာ(Daimler) ဆိုသူ ျဖစ္၏။ ၎က ေရေႏြးေငြ႔အားျဖင့္ ေမာင္းႏွင္ႏိုင္ေသာ ကားကို စတင္တည္ေဆာက္ခ့ဲသည္။

၎၏ တီထြင္ခ်က္ကို အစျပဳ႕ၿပီးေနာက္တြင္ ေရေႏြးေငြ႔အစား ဓာတ္ဆီမ်ားျဖင့္ အစားထိုး ေမာင္းႏွင္ႏိုင္ေသာ ကားမ်ား ေပၚေပါက္လာၿပီး ၂၀ ရာစုႏွစ္တြင္ အမ်ဳိးစားစုံေသာ ယာဥ္းမ်ားကို တိုးတက္ ျပဳ႕လုပ္ႏိုင္ခ့ဲၾကေလသည္။

°°°

 ' ေလယာဥ္ပ်ံမ်ား '
-----------------------

၁၉ ရာစုႏွစ္အကုန္ ၂၀ ရာစုႏွစ္သို႔ ကူးေျပာင္းလာေသာအခါတြင္ ကုန္းလမ္း၊ ေရလမ္းမ်ား၌သာမက ေကာင္းကင္ျပင္၌ပါ သြားလာႏိုင္ေသာ ေလယာဥ္ပ်ံမ်ားကိုလည္း တီထြင္လာႏိုင္ခ့ဲေလသည္။

ေလယာဥ္ပ်ံကို ၁၈၉၇ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္လူမ်ဳိး 'လင္းေလး'(Langley) ဆိုသူက စတင္ႀကံစည္တီထြင္ခ့ဲပါသည္။

၁၉၀၅ ခုႏွစ္သို႔ ေရာက္ေသာအခါတြင္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံသားမ်ားပင္ျဖစ္ေသာ '႐ိုက္ညီေနာင္'(Wright Brother) တို႔၏ ႀကိဳးပမ္းခ်က္အရ ပိုမိုတိုးတက္ ေကာင္းမြန္ေသာ ေလယာဥ္ပ်ံကို ေအာင္ျမင္စြာ တီထြင္ဖန္တီးႏိုင္ခ့ဲၾကသည္။ ၁၉၀၉ ခုႏွစ္မွ အစျပဳ႕၍ လ်င္ျမန္စြာ တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာေသာ ေလယာဥ္သည္ လူသားတို႔အတြက္ မ်ားစြာ အေထာက္အကူျဖစ္ေစေသာ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရ ယာဥ္တစ္ခု ျဖစ္လာေတာ့သည္။

°°°

 ' ေဆးအတက္ပညာ '
--------------------------

၁၉ ရာစုမွ ၂၀ ရာစုႏွစ္သို႔ ကူးေျပာင္းေသာကာလတြင္ သိပၸံပညာ ပိုမိုတိုးတက္လာသည္ႏွင့္အမွ် ေဆးအတက္ပညာမွာလည္း အထူးတိုးတက္လာခ့ဲေလသည္။ ေဆးဝါးကုသျခင္း၊ ခြဲစိတ္ ျဖတ္ေတာက္ ကုသျခင္းတို႔ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အတက္ပညာမ်ား၊ ကရိယာမ်ားႏွင့္ ေကာင္းမြန္ေသာေဆးမ်ား တစ္ေန႔တျခား တိုးတက္လားေလသည္။

၁၈၄၇ ခုႏွစ္တြင္ ခြဲစိတ္ကုသရာ၌ မ်ားစြာအသုံးဝင္ေသာ 'ေမ့ေဆး'ကို 'ဆာဂ်ိမ္းစ္ဆင္မဆင္' (Sir James Simpson) ဆိုသူက တီထြင္ခ့ဲသည္။

၁၈၇၀ ခုႏွစ္တြင္ 'ေလာ့ဒ္လစၥတာ' (Lord Lister) ဆိုသူ အဂၤလိပ္ဆရာဝန္ တစ္ဦးက အဆိပ္တားေဆးကို တီထြင္ခ့ဲသည္။

ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးကို အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး 'ဂ်င္းနား'(Jenner) က တီထြင္ခ့ဲသည္။

ျပင္သစ္လူမ်ဳိး 'ပါစတာ'(Pasteur) က သာမန္မ်က္စိျဖင့္ မျမင္ႏိုင္သည့္ ေသးမႊားေသာ ေရာဂါပိုးမ်ားကို ကာကြယ္သည့္ ထိုးေဆးမ်ားကို တီထြင္ခ့ဲသည္။

ဂ်ာမန္လူမ်ဳိး 'ေကာ့ခ္'(Koch) က ကာလဝမ္းေရာဂါႏွင့္ ေခ်ာင္းဆိုးေသြးပါေရာဂါ ျဖစ္ေစေသာ ေရာဂါပိုးမ်ားကို ကာကြယ္ရန္ ေဆးမ်ားကို စမ္းသပ္႐ွာေဖြႏိုင္ခ့ဲၾကပါသည္။

°°°

 ' လွ်ပ္စစ္စြမ္းအင္ '
-----------------------

လွ်ပ္စစ္စြမ္းအင္၏ သေဘာကို ၁၈၃၁ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး 'မိုက္ကယ္ဖာရာေဒး' (Michael Faraday) ဆိုသူက လက္ေတြ႔စမ္းသပ္ရာမွ စတင္ေတြ႔ရိွခ့ဲသည္။ ၁၉ ရာစုႏွစ္ပိုင္း ၁၈၈၀ မွ ၁၈၉၀ ၾကားကာလတြင္ လွ်ပ္စစ္အတက္ပညာမ်ား ပိုမို၍ ထြန္းကားလာခ့ဲသည္။

လွ်ပ္စစ္ပညာမ်ား တိုးတက္လာသည္ႏွင့္အမွ် လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ကို အမ်ဳိးမ်ဳိးအဖုံဖုံ အသုံးျပဳ႕လာၾကသည္။

လွ်ပ္စစ္စြမ္းအင္ေၾကာင့္ 'ေမာ့စ္'(Morse) ဆိုသူ အေမရိကန္လူမ်ဳိးတစ္ဦးက သံႀကိဳးေၾကးနန္း ကို တီးထြင္ခ့ဲသည္။

'ဘဲလ္'(Bell) ဆိုသူ အေမရိကန္လူမ်ဳိးကလည္း စကားေျပာေၾကးနန္း (ဖုန္း)ကို တီထြင္ခ့ဲသည္။

'မာကိုနီ' ဆိုသူ အီတာလ်ံအမ်ဳိးသားက ႀကိဳးမ့ဲေၾကးနန္းကို အသီးသီး တီထြင္ခ့ဲၾကပါသည္။

°°°

 ' ဗိသုကာပညာ '
--------------------

သိပၸံပညာထြန္းကားလာမႈႏွင့္ တစ္ဆက္တည္းမွာပင္ ေလာကဓာတ္ပညာသည္လည္း တရိွန္ထိုး တိုးတက္လာရာ သံမဏိလုပ္ငန္းမ်ားမွာ အထူးသျဖင့္ ေအာင္ျမင္ထြန္းကား လာခ့ဲ၏။ သံမဏိမ်ားကို အရည္က်ဳိသြန္းေလာင္းျခင္းျဖင့္ ႀကီးမား ခန္႔ထည္လွေသာ တံတားႀကီးမ်ား၊ ျမင့္မာလွေသာ တိုက္အိမ္ အေဆာက္အဦးမ်ား ေဆာက္လုပ္ျခင္း စသည့္အတက္ပညာမ်ားမွာလည္း အ့ံမခန္းေလာက္ေအာင္ပင္ တိုးတက္လာခ့ဲေလသည္။

°°°

 ' သိပၸံပညာ၏ ႐ွာေဖြေတြ႔ရိွခ်က္မ်ား '
----------------------------------------------

ဂရိလူမ်ဳိး 'ေဒေမာ္ကရီးတပ္စ္' (Democritus) (၄၆၀-၃၇၀ ဘီစီ) လက္ထက္မွ အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး 'ဂြၽန္ဒါလတန္' (John Dalton) (၁၇၆၆-၁၈၄၄) လက္ထက္အထိ အႏုျမဴ႐ုပ္ဝတၳဳကို ခြဲစိတ္ ျဖတ္ေတာက္၍ မရေသာ အမာခံ ျဒဗ္အျဖစ္ ယူဆခ့ဲၾက၏။

၁၈၉၅ ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ာမန္လူမ်ဳိး 'ရြန္းဂဲင္'(Rontgon) (၁၈၄၅-၁၉၂၃) သည္ အႏုျမဴမွ ထြက္လာေသာ 'အိပ္ခ္စ္ေရး' (X.Ray) ကို မေတာ္တဆ ေတြ႔ရိွရၿပီးသည့္ေနာက္ ၁၈၉၅ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၁၉၀၀ ခုႏွစ္မ်ားအၾကားတြင္ အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး 'ေဂ်-ေဂ် ေသာ္မဆင္' (J.J.Thompson) ႏွင့္ '႐ူသာဖိုဒ့္' (Rutherford) ဆိုသူတို႔က အႏုျမဴကို ခြဲစိတ္ႏိုင္ခ့ဲၾကသည္။ အႏုျမဴကို ခြဲစိတ္ၾကည့္ရာမွ ပ႐ိုတြန္(Protons) ေခၚ လွ်ပ္စစ္အဖိုႏွင့္ အီလက္ထရြန္ (Electrons) ေခၚ လွ်ပ္စစ္အမတို႔ကို ေတြ႔ရိွလာခ့ဲ၏။

ထိုျပင္ 'ဆာဂ်ိမ္းခ်ာ့ဒ္ဝစ္ခ္' (Sir James Chadwick) ဆိုသူက ႏ်ဴထရြန္(Neutrons) ေခၚ ဓာတ္ၿမံဳကိုလည္း ၂၀ ရာစုႏွစ္ အဦးပိုင္းတြင္ ေတြ႔ရိွခ့ဲျပန္သည္။ ၂၀ ရာစုႏွစ္သို႔ ခ်င္းနင္းဝင္ေရာက္လာေသာအခါတြင္ အႏုျမဴသည္ ေ႐ွးက ယုဆသက့ဲသို႔ အမာခံျဒဗ္ မဟုတ္ေတာ့ပဲ အာကာသအတြင္း ေနႏွင္ၿဂိဳဟ္မ်ား လွည့္ပတ္လႈပ္႐ွားေနၾကသည့္ နည္းတူ အႏုျမဴ၏ အတြင္း၌လည္း ႏ်ဴကလီးယား(Neucleus) ေခၚ ဗဟိုဝတ္ဆံကို လွ်ပ္စစ္ အမဓာတ္မ်ားက ပတ္ခ်ာလည္၍ လွည့္ပတ္ လႈပ္႐ွားေနေသာ သေဘာကို ႐ွာေဖြေတြ႔ရိွလာၾကသည္။

အႏုျမဴကို ခြဲစိတ္ စမ္းသပ္မႈ ေအာင္ျမင္သည္ႏွင့္အမွ် အလြန္ထူးဆန္း အ့ံၾသဖြယ္ရာ ျဖစ္ရပ္မ်ားသည္လည္း ေပၚေပါက္လာခ့ဲၾကေတာ့သည္။

°°°

ကမာၻ႕သမိုင္း၏ မွတ္တိုင္မ်ား (တတိယတြဲ)
(ျမန္မာ့ဆို႐ွယ္လစ္လမ္းစဥ္ပါတီ၏ ပညာေပးစာေစာင္)
ေဖေဖာ္ဝါရီလထုတ္ ၁၉၆၆ ခု။

•••