ဒူးနာျခင္းအေၾကာင္း

Ko Nyo and KhingKhing Su shared သက္တန္႔ခ်ိဳ's photo.

ဒူးေခါင္းရွိတဲ့ေနရာ အဆစ္ကို အဂၤလိပ္လိုဆိုရင္ Knee Joint လို႔ေခၚပါတယ္ ။ ဒူးေခါင္းကို ေယဘူယ် အပိုင္းလိုက္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ Medial , lateral နဲ႔ ...Patellofemoral ဆိုျပီး ခြဲလို႔ရပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ ဒူးနာျခင္းကိုျဖစ္ေစတဲ့အခ်က္ေတြထဲမွာ ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရျခင္း ၊ ဒူးေခါင္း ပ်က္ဆီးျခင္း ၊ ဒူးဆစ္ေယာင္ျခင္း ၊ ပိုး၀င္ျခင္းနဲ႔ ရွားပါးတဲ့အရိုးကင္ဆ ာ စတာေတြေၾကာင့္ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒူးေခါင္းအတြင္းတြယ္ဆက္ထားတဲ့အရြ္ေတြ ( Cruciate ligaments ) နဲ႔ဒူးေခါင္းအတြင္းအျပင္ဖက္မွာရွိတဲ့အရြတ္ေတြ ( Collateral ligaments ) ေတြက ဒူးေခါင္းကို ျငိမ္ေအာင္ထိမ္းေပးပါတယ္ ။ အရြတ္ေတြကို ခြဲစိတ္ျပီးျပန္လည္ျပဳျပင္တဲ့ေနရာမွာ ခ်ဳပ္ျခင္း ၊ အစားထိုးျခင္းတို႔ပါ၀င္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႕လူနာေတြက ေတာ့ဒူးဆစ္တစ္ခုလံုးလဲလိုက္ရတာမ်ိဳးလည္းရွိပါတယ္ ။ ဓါတ္မွန္ပံုမွန္ရိုက္စစ္ေဆးျခင္းက တျခားျပႆနာေတြရွိမရွိကို ဖယ္ထုတ္ Exclude လုပ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒူးျပႆနာေတြကို Arthroscopy ၊ MRI စတာေတြနဲ႔စစ္ေဆးႏုိင္သလို ဒူးဆစ္ထဲမွာရွိတဲ့ အရည္ကို အပ္နဲ႔စုပ္ျခင္း ( Needle aspiration ) လုပ္ျပီးလည္းစစ္ေဆးႏုိင္ပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ ဒူးဆစ္ရာ ေလးဖက္နာလို ေရာဂါမ်ိဳးနဲ႔လည္း ပတ္သတ္ေလ့ရွိတဲ့ Joint ျဖစ္ပါတယ္ ။ ေလးဖက္နာေရာဂါေတြဟာ တကယ္ေတာ့ Immune disease ေတြျဖစ္ျပီး တစ္ကိုယ္လံုးမွာရွိတဲ့တစ္ရွဳးေတြ ၊ အဆစ္ေတြအပါအ၀င္ အရိုးေတြေယာင္ရမ္းျခင္းကိုျဖစ္ေစတယ္ အဆစ္ေတြေကြးမမရေအာင္ နာက်င္ေအာင္ ျဖစ္ေစတဲ့ေရာဂါပဲျဖစ္တယ္ ။

ဒူးနာျခင္းကိုအျဖစ္မ်ားေစတဲ့အခ်က္ေတြကဘာေတြလဲ

တကယ္ေတာ့ဒူးနာျခင္းကို အျဖစ္မ်ားေစတဲ့အခ်က္ေတြထဲမွာ အသက္အရြယ္ၾကီးရင့္လာျခင္း ၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္းျခင္း၊ ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရျခင္းေတြပဲျဖစ္ပါတယ္ ။

ဘယ္လို ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရျခင္းေတြက ဒူးနာျခင္းကိုျဖစ္ေစသလဲ ၊ လကၡဏာေတြကဘာေတြလဲ

ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရျပီဆိုရင္ မည္သည့္ အရြတ္ကို မဆို သြားျပီး သက္ေရာက္ေစမႈရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ အထူးသျဖင့္ ဒူးကို ၀န္းရံဳထားတဲ့ အရိုးႏုေတြ အရြတ္ေတြနဲ႔ ၾကြက္သားေတြျဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေတြသာမက ဒူးဆစ္ကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အရိုးေတြကိုသာ ထိခိုက္ႏုိင္ပါတယ္ ။ ရွုပ္ေထြးစြာ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ဒူးဆစ္ရဲ႕ပံုသ႑ာန္နဲ႔ အေလးအပင္ေတြမတဲ့အခါ အေကြးအဆန္႔ကို ဒူးကပဲလုပ္ရတာျဖစ္တဲ့အခ်က္ေတြကပဲ ဒူးကို ဒါဏ္ရာရေစတဲ့အဓိကအေၾကာင္းအရင္းေတြပဲျဖစ္ပါတယ္ ။

အရြတ္ဒါဏ္ရာမ်ား

မေတာ္တဆထိခိုက္မႈေတြက ဒူးရဲ႕အတြင္းအစိတ္အပိုင္းျဖစ္တဲ့ Medial Collateral Ligament , ဒူးအတြင္းပိုင္းက Cruciate ligaments ကို သြားျပီး ဒါဏ္ရာရေစႏုိင္ပါတယ္ ။ အဲဒီေနရာေတြမွာျဖစ္တဲ့ ဒါဏ္ရာေတြက ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို နာက်င္မႈကိုျဖစ္ေစျပီး ေနရာအတိအက်ကို သိရွိဖို႔ေတာ့ခက္ခဲေလ့ရွိတယ္ ။ အထူးသျဖင့္ Collateral ligament injury ဟာ ဒူးရဲ႕အတြင္းပိုင္း သို႔မဟုတ္ အျပင္အစိတ္အပိုင္းကို ထိခိုက္ေစေလ့ရွိျပီး တခါတရံ အဲဒီအရြတ္ရွိေနတဲ့ေနရာအေပၚဖက္ကို နာက်င္ေစတာမ်ိဳးလည္းရွိပါတယ္ ။ Cruciate Ligament ဒါဏ္ရာရတာကေတာ့ဒူးအတြင္းပိုင္းက နာတာျဖစ္ပါတယ္ ။ အတြင္းပိုင္းက စူးျပီးနာေလ့ရွိပါတယ္ ။ ဒူးေခါင္းမွာ ျဖစ္တဲ့အရြတ္ဒါဏ္ရာရျခင္းေတြက နားေနတဲ့အခ်ိန္နဲ႔ အေလးအပင္တစ္ခုခုမတဲ့အခါ လမ္းေလွ်ာက္တဲ့အခါ နာေနေလ့ရွိပါတယ္ ။ ဒါဏ္ရာတစ္ခုရဲ႕ ျပင္းထန္မႈဆိုတာ အနိမ့္ဆံုးနာက်င္မႈ ( ဥပမာ ဒူးရြတ္ျပဲသြားျခင္း အရြတ္အမွ်င္မ်ား စုတ္ျပဲျခင္း ) စတာေတြက ျပင္းထန္စြာနာက်င္ျခင္း ( အရြတ္တစ္ခုလံုးစုတ္ျပတ္သြားျခင္း ) ဆိုျပီး ခြဲျခားႏုိင္ပါတယ္ ။ သာမန္အရြတ္ေယာင္တာမ်ိဳးေလာက္ကိုေတာ့ ေရခဲအံုျခင္း ပတ္တီးစီးျခင္း ၊ အနားယူျခင္းနဲ႔ ေျခေထာက္ကို အေပၚေျမွာက္ထားျခင္းစတာေတြနဲ႔သက္သာေအာင္ျပဳလုပ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ အထူးသျဖင့္ ဒူးဒါဏ္ရာရေနတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ အေလးအပင္မတာကိုေတာ့ေရွာင္ရမွာျဖစ္ပါတယ္ ။ လမ္းေလွ်ာ္ကတဲ့အခါလည္းေခ်ာ္မလဲေအာင္သတိထားရပါမယ္ ။

တခ်ိဳ႕လူေတြကေတာ့ ဒူးနာျခင္းကို သက္သာေစဖို႔အတြက္ ပတ္တီးကိုတင္းၾကပ္စြာ စီးျခင္း နဲ႔ ဒူးေခါင္းကို ျငိမ္ေနေအာင္ျပဳလုပ္ေလ့ရွိတယ္ ။ တခ်ိဳ႕ေသာျပင္းထန္တဲ့ဒါဏ္ရာရမႈေတြမွာေတာ့ Arthroscopic သို႔မဟုတ္ ဒူးေခါင္းကိုဖြင့္ျပီးခြဲစိတ္ျပဳျပင္ျခင္းလုပ္ဖို႔လိုပါတယ္ ။ အရြတ္ေတြကို ခြဲစိတ္ျပဳျပင္တဲ့ေနရာမွာ ျပဲသြားတဲ့အရြတ္ေတြကို ျပန္ခ်ဳပ္ျခင္း ၊ အစားထိုးျခင္း ေတြ ပါ၀င္ျပီး အဲဒီလို ခြဲစိတ္လုပ္ေဆာင္မႈမ်ိုဳးေတြကိုလည္း ဒူးေခါင္းကိုဖြင့္ျပီးျဖစ္ေစ arthroscopic surgery နဲ႔ျဖစ္ေစ ျပဳလုပ္ႏုိင္တယ္ ။ ဘယ္လို ခြဲတ္စိတ္မႈမ်ိဳးျပဳလုပ္သင့္သလဲ ဆိုတာကေတာ့ ဒါဏ္ရာအမ်ိဳးအစားအေပၚမူတည္ျပီး လူနာ ဘယ္ေလာက္ထိ ျပန္ေကာင္းလာႏုိင္မလဲဆိုတဲ့အေပၚမူတည္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႕ေသာ အရမ္းျပင္းထန္တဲ့ ဒါဏ္ရာရမႈေတြကေတာ့ ဒူးေခါင္းတစ္ခုလံုးဖြင့္ျပီး ခြဲစိတ္မွသာရႏုိင္မွာပါ ။ ယခု လတ္တေလာ အသံုးျပဳေနတဲ့ေနာက္ဆံုးေပၚခြဲစိတ္နည္းပညာေတြနဲ႔ cruciate ligaments အတြက္ကို ျပန္လည္ျပဳျပင္ျခင္း Reconstruction procedure က သိသိသာသာ တိုးတက္ေအာင္ျမင္ေနျပီျဖစ္ပါတယ္ ။ တျခား ဒါဏ္ရာရမႈေတြထဲမွာေတာ့ Meniscus tears , အရြတ္ေယာင္ျခင္း ( Tendinitis ) အရိုးက်ိဳးျခင္း ( Fructure ) စတာေတြလည္းပါ၀င္ပါတယ ္။

ဒူးနာျခင္းကိုျဖစ္ေစတဲ့ ေရာဂါေတြကဘာေတြလဲ

ဒူးဆစ္ ၊ တစ္ရွုး္ေတြနဲ႔ ဒူးကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အရိုးေတြ နဲ႔ဆက္ႏြယ္ေနတဲ့ေရာဂါ ေတြကေနတဆင့္လည္း ဒူးနာျခင္းကို ခံစားရႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒူးေခါင္းတ၀ႈိုက္မွာရွိတဲ့အာရံုေၾကာေတြ ကေနတဆင့္ နာက်င္ျခင္းကိုၾကံဳေတြ႔ရတာျဖစ္ပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ဒူးနာျခင္းကို အမ်ားဆံုးၾကံဳေတြ႔ေစတဲ့ေရာဂါကေတာ့ Rheumatic ေရာဂါေတြျဖစ္ျပီး အဲဒီေလးဖက္နာဆိုတာ Immune ေရာဂါတစ္မ်ိဳးျဖစ္ျပီး တစ္ကိုယ္လံုးက အဆစ္အျမစ္ေတြကို အဆစ္ေယာင္ျခငး္ေတြျဖစ္ေစတာျဖစ္ပါတယ္ ။ Joint တစ္ခုေရာင္ယမ္းျခင္းကို Arthritis လို႔ေခၚျပီး ဒူးဆစ္ေရာင္ယမ္းျခင္းကို noninflammatory နဲ႔ inflammatory လို႔ခြဲထားႏုိင္ပါတယ ္။ Non inflammatory ဆိုတာကေတာ့ Osteoarthritis လိုမ်ိဳး အရိုးနဲ႔အဆစ္ေရာင္ျခင္းပံုစံမ်ိဳးျဖစ္ျပီး Inflammatory ဆိုတာကေတာ့ ေလးဖက္နာသို႔မဟုတ္ Gout လိုမ်ိဳးေရာဂါမ်ိဳးေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေရာင္ရမ္းမႈမ်ိဳးကိုေခၚပါတယ္ ။ အဆစ္ေရာင္တာကိုကုသတဲ့အခါ ဘယ္လိုပံုစံေရာင္သလဲဆိုတဲ့အေပၚမူတည္ပါတယ္ ။ လူအမ်ားစုက အဆစ္ေရာင္ျခင္းၾကံဳတဲ့အခါ နာတာရယ္ မသက္မသာျဖစ္တာရယ္ေလာက္ပဲ ျဖစ္ျပီးတခ်ိဳ႕ကေတာ့ဒူးဆစ္တစ္ခုလံုးလဲပစ္ရတဲ့အေျခအေနအထိလည္းၾကံဳရပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ ဒူးဆစ္ေရာင္တာကေနစျပီး ဒူးေခါင္းေနာက္မွာရွိတဲ့အေရအိတ္ထဲက အေရေတြ ထဲမွာ inflammatory materials ေတြ စုလာျခင္းကိုျဖစ္ေစတယ္ ။ အဲဒီအေရအိတ္ကို Baker cyst လို႔ေခၚျပီး ဒူးအေနာက္ပိုင္းနာက်င္ျခင္းကိုျဖစ္ေစတဲ့အဓိကအခ်က္လည္းျဖစ္ပါတယ္ ။

အရိုးနဲ႔အဆစ္ေတြကို ေရာဂါပိုး၀င္တာကေတာ့ရွားပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္၀င္ျပီဆိုရင္လည္း အရမ္းျပင္းထန္ေလ့ရွိျပီး အဖ်ားတက္ျခင္း ၊ အလြန္အမင္းပူျခင္း ၊ ျဖစ္တဲ့ အဆစ္ပူေႏြးျခင္းစတာေတြၾကံဳရတတ္ပါတယ္ ။ တစ္ကိုယ္လံုးခ်မ္းတုန္ေလ့ရွိျပီး အထူးသျဖင့္ဒူးေခါင္းတ၀ႈိုက္မွာျဖစ္တဲ့ျပည္တည္နာေတြေၾကာင့္ျဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ ဘယ္လိုေရာဂါပိုးအမ်ိဳးအစားလဲဆိုတာကေတာ့ အပ္ေလးနဲ႔ အဲဒီဒူးဆစ္ထဲကအရည္ကိုစုပ္ယူျခင္း Joint aspiration လုပ္ျပီး မိုက္ကရိုစကုပ္နဲ႔စစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါ့အျပင္ Microbial culture နည္းပညာေတြနဲ႔လည္းစမ္းသပ္စစ္ေဆးႏုိင္ပါတယ္ ။ ကုသမႈေတြကေတာ့ ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆးမ်ားေပးျခင္း နဲ႔ တခါတရံ အဆစ္ခြဲစိတ္ျခင္းမ်ားျပဳလုပ္ျခင္းတို႔ျဖစ္ပါတယ္ ။ အဆစ္နဲ႔ပတ္သတ္တဲ့ Tumor ေတြကေတာ့ရွားပါတယ္ ဥပမာ Synovial sarcomas , giant cell tumors တို႔ျဖစ္ပါတယ္ ။ ကုသမႈေတြကေတာ့ခြဲစိတ္ျခင္း ဒူးဆစ္ကိုျဖတ္ပစ္ျခင္းစတာေတြလည္းရွိတတ္ပါတယ္ ။ ဘယ္လိုက်ဴမာအမ်ိဳးအစားလဲဆိုတဲ့အေပၚမူတည္ျပီး ကုသမႈနဲ႔ခြဲစိတ္မႈတို႔ကိုလုပ္ေဆာင္ေလ့ရွိပါတယ္ ။ ဒူးကိုဖံုးထားတဲ့ ဂံုညင္းဒိုးလို႔ေခၚတဲ့ Patella ေအာက္က အရိုးႏုေပ်ာ့ေျပာင္းျခင္းကို Chondromalacia လို႔ေခၚပါတယ္ ။ ဒါကလည္း ငယ္ရ႔ြယ္တဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ဒူးနာျခင္းကိုအျဖစ္မ်ားေစတဲ့ အေၾကာင္းတစ္ခုျဖစ္ျပီး အၾကာၾကီး ထိုင္ျပီး ရုတ္တရက္ျပန္ထမရတာ ေလွကားတို႔ေတာင္ကုန္းတို႔တက္တဲ့အခါဒူးနာတာေတြဟာ ဒီလိုျပႆနာမ်ိဳးေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္ ။ Bursitis လိုမ်ိဳးကိုေတာ့ ေရခဲကပ္ေပးျခင္း ၊ ပတ္တီးစီးျခင္းနဲ႔ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ ဥပမာ ibuprofen , aspirin လိုေဆးေတြေပးျပီးလည္း ကုၾကပါတယ္ ။ ဒါ့အျပင္ ျဖစ္တဲ့ေနရာကို corticosteroid ေတြေပးျပီး လည္းကုသတာေတြ ၊ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ရတာေတြလည္းပါရွိပါတယ္ ။

ဒူးနာျခင္းကို ကာကြယ္ဖို႔ကေတာ့ ဒါဏ္ရာမရေအာင္ေနဖို႔နဲ႔ လမ္းေလ်ာက္တဲ့အခါအေလးအပင္မတဲ့အခါ သတိထားဖို႔ျဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါ့အျပင္ အျမင့္ေတြတက္တဲ့အခါ ေလွကားေတြတက္တဲ့အခါ အေလာတၾကီးမျဖစ္ၾကဖို႔နဲ႔ မိမိဒူးေခါင္းဟာ တစ္ကိုယ္လံုး ကို သယ္ထားရတဲ့ အေကြးအညြတ္လုပ္တဲ့အဆစ္တစ္ခုျဖစ္တာေၾကာင့္သတိၾကီးစြာ ထားသင့္ပါေၾကာင္း တင္ျပရင္းအဆံုးသတ္လိုက္ပါတယ္ ။

သက္တန္႔ခ်ိဳ
REFERENCES:
Koopman, William, et al., eds. Clinical Primer of Rheumatology. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2003.
Ruddy, Shaun, et al., eds. Kelley's Textbook of Rheumatology, 6th ed. Philadelphia: Saunders, 2001.
Shiel Jr., William C. "Total Knee Replacement." MedicineNet.com. Apr. 28, 2008. <http://www.medicinenet.com/total_knee_replacement/article.htm>.
Additional resources from WebMD Boots UK on Knee Pain